Giáo trình - Luật cạnh tranh- chương 1(p2)

III. LỊCH SỬ SỰ RA ĐỜI CỦA PHÁP LUẬT CẠNH TRANH TRÊN THẾ GIỚI1Tổng quan chung1.1. Sự cần thiết phải có sự can thiệp của Nhà nước đối với môi trường cạnh tranh Cạnh tranh là hiện tượng tất yếu, là động lực phát triển của thị trường. Tuy nhiên, trong lịch sử phát triển của thị trường, đã có một thời kỳ, nguyên tắc tự do trong cạnh tranh được tôn trọng tuyệt đối đến mức, Nhà nước cho dù là chủ thể của quyền lực xã hội đã không được quyền can thiệp vào các quan hệ thị...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình - Luật cạnh tranh- chương 1(p2) III. LỊCH SỬ SỰ RA ĐỜI CỦA PHÁP LUẬT CẠNH TRANH TRÊN THẾ GIỚI 1 Tổng quan chung 1.1. Sự cần thiết phải có sự can thiệp của Nhà nước đối với môi trường cạnh tranh Cạnh tranh là hiện tượng tất yếu, là động lực phát triển của thị trường. Tuy nhiên,trong lịch sử phát triển của thị trường, đã có một thời kỳ, nguyên tắc tự do trong cạnhtranh được tôn trọng tuyệt đối đến mức, Nhà nước cho dù là chủ thể của quyền lựcxã hội đã không được quyền can thiệp vào các quan hệ thị trường. Điều này lý giải tạisao cạnh tranh đã có từ lâu nhưng pháp luật về cạnh tranh lại xuất hiện muộn hơn rấtnhiều. Những lý do cần có sự can thiệp và điều tiết của Nhà nước đối với môi trườngcạnh tranh chính là lý do cần phải có pháp luật với tư cách là công cụ chủ yếu và hữuhiệu nhất của Nhà nước để quản lý xã hội và quản lý nền kinh tế. Khi bàn đến sự cần thiết phải có pháp luật cạnh tranh đối với đời sống kinh tế, cũngcần phải làm rõ vai trò kinh tế của Nhà nước, tạo nên những lý do chính yếu về sự xuấthiện cũng như xác định giới hạn điều tiết của Nhà nước và pháp luật trong môi trườngcạnh tranh. Bất kỳ Nhà nước nào trong lịch sử loài người đều có chức năng kinh tế. Bởi lẽ, nhữngbiến chuyển cơ bản trong đời sống kinh tế và những thay đổi trong xã hội là nguyênnhân, là môi trường thai nghén ra Nhà nước. Chính vì thế, Nhà nước là một bộ máy đặcbiệt để bảo đảm sự thống trị về kinh tế, để thực hiện quyền lực về chính trị và thực hiệnsự tác động về tư tưởng đối với quần chúng31. Vai trò quản lý kinh tế (việc thực hiệnquyền thống trị kinh tế) thể hiện ở việc bảo đảm quyền lực kinh tế của giai cấp thốngtrị và ở nội dung duy trì trật tự kinh tế của xã hội. Tùy vào mô hình Nhà nước và tùy vàotừng thời kỳ, vai trò kinh tế của Nhà nước có nội dung và được thực hiện khác nhau.Trong thời kỳ kinh tế thị trường cổ điển của giai cấp tư bản, Nhà nước chỉ có chức năngbảo vệ an ninh, xây dựng luật pháp và xét xử tranh chấp; pháp luật chỉ giới hạn ở việcquản lý chung đời sống dân sự và trật tự xã hội. Chức năng đó đủ để pháp luật và Nhànước tạo lập một môi trường cho cạnh tranh và quan hệ thị trường vận động linh hoạt,năng động, làm cho mọi khuyết tật của thị trường được bộc lộ một cách mạnh mẽ. Sựthất bại của mô hình kinh tế chỉ huy ở các nước xã hội chủ nghĩa và những cuộc khủnghoảng kéo dài trên thị trường tự do của Nhà nước tư sản là những nguyên nhân, làđộng lực để thiết lập mô hình kinh tế thị trường hiện đại. Trong mô hình này, ở tầm vĩmô về cơ bản do bàn tay vô hình của thị trường điều tiết. Vai trò kinh tế của Nhà nướclà vừa hạn chế những khuyết tật của thị trường, vừa tạo môi trường cho ưu thế của thị Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình lý luận Nhà nước và pháp luật (NXB Công an Nhân dân, 2003), tr 46. (31) 44trường phát huy tác dụng tích cực. Với vai trò đó, Nhà nước không còn là người cầmchèo cho nền kinh tế, mà có vai trò là người cầm lái cho nó. Trong đời sống cạnh tranh của thị trường cũng vậy, Nhà nước bằng công cụ phápluật cạnh tranh phải can thiệp để duy trì một trật tự chung đảm bảo sự lành mạnh vàphát triển của thị trường. 1.2. Quá trình phát triển của pháp luật cạnh tranh Pháp luật cạnh tranh ra đời cùng với sự thừa nhận và đảm bảo quyền tự do kinhdoanh. Theo nghĩa kinh điển, pháp luật cạnh tranh chỉ bao hàm các quy định ngăncấm những hành vi cạnh tranh không lành mạnh theo cách hiểu của ngày nay. Sở dĩnhư vậy là vì, trong lịch sử đã có lúc người ta chưa biết đến hiện tượng độc quyền vàsự tác hại của nó. Đó là thời kỳ của chủ nghĩa tư bản tự do32. Trong Bộ luật Dân sự củaPháp (Code civil - 1804), Điều 1382 và 1383 quy định về trách nhiệm dân sự ngoài hợpđồng33. Từ đó, những trách nhiệm phát sinh cho các thương nhân trong cạnh tranhđược án lệ của nước Pháp coi là một loại hình mới của trách nhiệm bồi thường thiệthại ngoài hợp đồng. Trên cơ sở đó, những hành vi cạnh tranh mà ở đó người thực hiệnchúng phải chịu trách nhiệm về hậu quả gây ra cho người khác được gọi là hành vicạnh tranh không lành mạnh34. Hiện nay, những quy định mang tính nguyên tắc củaBộ luật Dân sự 1804 cùng với một số văn bản pháp luật đơn hành tạo thành một chếđịnh pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh của Cộng hoà Pháp. Ở Italia cũngtương tự, các điều 1151 và 1152 của Bộ Luật Dân sự năm 1865 quy định các nguyêntắc cơ bản liên quan đến trách nhiệm của người thực hiện hành vi không lành mạnh.Tuy nhiên, cho đến năm 1872 với sự ra đời của Bộ luật Dân sự mới thì những quy địnhvề cạnh tranh không lành mạnh mới được quy định cụ thể, chi tiết và rõ ràng35. Như vậy, nhìn về lịch sử, lúc sơ khai pháp luật cạnh tranh được xây dựng trên cơsở của các nguyên tắc trong dân luật và được đảm bảo thực hiện bằng trách nhiệmdân sự. Đồng thời, do sự nh ...