Giáo trình Lý thuyết ngôn ngữ lập trình (Nghề Lập trình máy tính): Phần 2 - Tổng cục dạy nghề

Giáo trình Lý thuyết ngôn ngữ lập trình (Nghề Lập trình máy tính): Phần 2 giúp bạn nắm được các khái niệm cơ bản của ngôn ngữ lập trình chung, hiểu được các thành phần của một ngôn ngữ lập trình, biết phân biệt các đặc trưng khác nhau của các ngôn ngữ lập trình. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Lý thuyết ngôn ngữ lập trình (Nghề Lập trình máy tính): Phần 2 - Tổng cục dạy nghề Bài 3 TÊN BÀI:HÀM THỦ TỤC MÃ BÀI:: ITPRG3-06.3Giới thiệu Khái niệm chương trình con (sub-program hay sub-routine) ra đời từ rất sớm vàonhững năm 1950. Mà sau đó chương trình con dạng hàm hay thủ tục đã được sử dụng rộngrãi trong các ngôn ngữ lập trình, đặc biệt là các ngôn ngữ lập trình mệnh lệnh. Cho đến ngàynay, khi mà các ngôn ngữ lập trình rất pgong phú đa dạng thì khái niệm này vẫn tồn dướinhiều hình thức khác nhau.Mục tiêu thực hiện - Hiểu rõ cơ chế thực hiện của chương trình con dạng hàm và thủ tục - Phân biệt và sử dụng đúng các dạng tham số - Nắm cấu trúc chuẩn của một chương trình con - Hiểu được tính ưu việt của các chương trình con - Nắm được cách xây dựng và sử dụng chương trình con trong ngôn ngữ lập trình Pascal - Nắm được khái niệm đệ quyNội dung chínhTrình bày hai khái niệm hàm và thủ tục. Nêu bật ưu điểm của hàm và thủ tục. Trình bày cáchxây dựng hàm và thủ tục trong ngôn ngữ lập trình Pascal.Khái niệm chương trình con Khái niệm chương trình con (sub-program hay sub-routine) được ra đời từ rất sớm vàonhững năm 1950, khi mà ngôn ngữ để lập trình mới chỉ là ngôn ngữ máy. Do việc, viếtchương trình bằng các bit nhị phân là rất phức tạp, khó khăn, người ta đã nghĩ đến việc xâydựng sẵn các đoạn chương trình thường hay sử dụng. Các đoạn chương trình này chính làtiền thân cho khái niệm chương trình con. Chương trình con thực ra là những đoạn chương trình (dãy các câu lệnh) thườngđược hay sử dụng lặp đi lặp lại trong khi lập trình. Để giảm bớt thời gian lập trình, người taxây dựng sẵn các thư viện chứa các chương trình con mà sau đó các chương trình con nàycó thể được sử dụng nhiều lần. Ví dụ, tính cos hay sin là các công việc thường hay gặp trong toán học. Thế thì thay vìmỗi lần cần đến ta phải thực hiện tính toán, ta có thể xây dựng sẵn các chương trình concho phép thực hiện công việc tính toán này và sau đó chỉ việc sử dụng. Trong thực tế, trong hầu hết tất cả các ngôn ngữ lập trình các công việc thường đượclặp đi lặp lại như thế này đều được xây dựng sẵn thành các chương trình con chứa trongcác thư viện dành cho người sử dụng. Ngoài ra trong quá trình lập trình, người lập trình cóthể tự xây dựng cho mình các chương trình con được sử dụng nhiều lần trong một chươngtrình. Khái niệm chương trình con có hầu hết trong các ngôn ngữ lập trình, mà có thể tên gọicủa nó bị thay đổi đi chút ít, như: hàm, thủ tục, thao tác, phương thức, ... Đặc biệt trong các 66ngôn ngữ lập trình mệnh lệnh (như Pascal) thì chương trình con được chia làm hai loại: hàm(function) và thủ tục (procedure).Trong bài học này chúng ta sẽ tìm hiểu về hai loại chương trình con này thông qua ngôn ngữlập trình Pascal, là một ngôn ngữ mang tính sư phạm cao và thể hiện rất rõ hai khái niệmnày.Xây dựng hàm và thủ tục Trước hết hàm hay thủ tục đều là những đoạn chương trình thường được sử dụng lặpđi lặp lại. Thế sự khác nhau giữa hai khái niệm này là gì? Hàm sau khi thực hiện xong công việc thì tra về một giá trị thông qua tên hàm, trongkhi thủ tục không trả về giá trị nào cả. Ví dụ, hàm binhphương tính giá trị bình phương của một số nguyên sẽ trả về giá trị đóqua tên hàm. Trong khi thủ tục xuatmanhinh thực hiện việc in ra màn hình một kết quả tínhtoán nào đó thì nó không trả về một giá trị nào cả. Trong ngôn ngữ Pascal, các chương trình con phải được khai báo và viết bên trênthân chương trình, sau đó được sử dụng trong thân chương trình. Cú pháp tổng quát để viết một hàm trong Pascal như sau:Function tên_hàm (khai báo các tham số hình thức) : kiểu_trả_về_của_hàm; (* Các khai báo hằng, biến cục bộ *) Begin (*thân hàm*) tên_hàm := biểu_thức; (* gán giá trị trả về *) End; Khi khai báo một hàm, nếu hàm đó có sử dụng các hằng hay biến cục bộ thì phải khaibáo sau khi khai báo hàm. Ở đây chúng ta thấy xuất hiện khái niệm biến cục bộ (localvariable) là các biến được khai báo bên trong một hàm (hay thủ tục). Trong thân hàm luônphải có phép gán giá trị trả về cho tên hàm. Ví dụ, viết hàm tính tổng của 3 số thực: Function tong3so (x, y, z : real) : real; Begin tong3so := x + y + z; End; Đây là hàm rất đơn giản, nhận 3 giá trị số thực và trả về tổng của chúng. Đối với hàmnày không có các khai báo thêm hằng, biến cục bộ. Hàm được bắt đầu bởi từ khóaFunction, sau đó là tên hàm tong3so. Hàm nhận 3 tham số hình thức là x, y, z có kiểu real vàtrả về giá trị kiểu real. Thân hàm gồm các câu lệnh được đặt giữa hai từ khóa Begin và ...