Giáo trình Quy hoạch phát triển nông thôn: Phần 2 - ĐH Nông nghiệp I

Giáo trình này được biên soạn dùng cho việc giảng dạy và học tập ở bậc đại học ngành Quản lý đất đai, ngành môi trường. Giáo trình cũng có thể được sử dụng như một tài liệu tham khảo cho các chương trình đào tạo khác có liên quan và cán bộ làm công tác phát triển nông thông. Sau đây là phần 2 của giáo trình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Quy hoạch phát triển nông thôn: Phần 2 - ĐH Nông nghiệp I Chương 4. QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Chương này nhằm trang bị cho sinh viên những lý luận cơ bản về quy hoạch, quy hoạch phát triển nông thôn. Giúp cho người ñọc có phương pháp cơ bản về lập quy hoạch phát triển nông thôn, ñồng thời ứng dụng nó trong các lĩnh vực khác nhau tạo ra sự phát triển nông thôn bền vững. Những nội dung chính của chương là: - Khái niệm cơ bản, sự cần thiết của quy hoạch và quy hoạch phát triển nông thôn - Nguyên lý cơ bản của quy hoạch phát triển nông thôn. - Nguyên tắc của quy hoạch phát triển nông thôn. - Nội dung của quy hoạch phát triển nông thôn. - Trình tự của quy hoạch phát triển nông thôn. - ðánh giá hiệu quả và tác ñộng môi trường của phương án quy hoạch phát triển nông thôn. 1. KHÁI NIỆM VỀ QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN 1.1. Lý luận chung về quy hoạch và quy hoạch phát triển nông thôn Quy hoạch là quá trình tất yếu không thể thiếu, nó gắn với mọi hoạt ñộng trong xã hội, ñiều ñó ñã ñược chứng minh từ xa xưa ông cha ta ñã bố trí nơi ở, tổ chức sản xuất.... ngày càng hợp lý. ðặc biệt trong giai ñoạn hiện nay công tác quy hoạch có ý nghĩa rất to lớn trong quá trình phát triển, nó ñã ñược nghiên cứu sâu tới từng ñộng thái hoạt ñộng và ñược ứng dụng trong tất cả các ngành các lĩnh vực. Trong cuộc sống, việc nâng cao ñời sống về vật chất, tinh thần và phân phối công bằng những thành quả tăng trưởng trong xã hội, tăng cường hệ thống giá trị của con người ñược coi là mục tiêu của sự phát triển, là cốt lõi ñể tạo ra sự thay ñổi tốt hơn của tương lai so với hiện tại. ðể ñạt ñược mục tiêu này không phải dễ dàng mà ñòi hỏi chúng ta phải có những suy nghĩ, những ý tưởng, những tính toán về sự phát triển. Những suy nghĩ, ý tưởng này phải hợp lý, phải mang tính hệ thống tạo ra sự phát triển chung của ñịa phương và phải có khả năng hành ñộng ñể biến thành hiện thực. Muốn những mục tiêu này thực hiện ñược ñòi hỏi phải xen xét dưới nhiều góc ñộ, phải tính toán ñến hiệu quả và những tổn thất nhiều mặt mà nó mang lại trên cơ sở ñó lựa chọn ra phương án hợp lý nhất. Như vậy thực chất ñây là sự chuyển hoá từ tư duy, ý tưởng về sự phát triển thành những hành ñộng thực tế trong tương lai, quá trình này gọi là quy hoạch. Từ ñó chúng ta có khái quát chung về quy hoạch “Quy hoạch là quá trình lý thuyến về tư tưởng, có quan hệ với từng sự vật, sự việc ñược hình thành và thể hiện qua một quá trình hành ñộng thực tế. Quá trình này giúp cho các nhà quy hoạch tính toán và ñề xuất những hoạt ñộng cụ thể ñể ñạt ñược mục tiêu”. Quy hoạch là việc lựa chọn phương án phát triển và tổ chức không gian kinh tế - xã hội cho thời kỳ dài hạn trên lãnh thổ xác ñịnh. Vùng nông thôn rộng lớn và phức tạp do ñó phát triển nông thôn gồm nhiều vấn ñề phức tạp liên quan tới nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Vậy quy hoạch phát triển nông thôn là quy hoạch tổng thể vùng nông thôn bao gồm nhiều nội dung hoạt ñộng trong các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội và môi trường liên qua ñến phát triển con người trong cộng ñồng nông thôn theo tiêu chuẩn bền vững. ðặc trưng của quy hoạch là xây dựng cho tương lai do ñó phải có những mục tiêu cụ thể cần ñạt tới, những mục tiêu này phải ñược nghiên cứu tím tòi, cân nhắc kỹ càng từ chi tiết ñến tổng quát. 1.2. Sự cần thiết của quy hoạch Ngày nay công tác quy hoạch ñược nghiên cứu kỹ và sâu hơn về ñộng thái phát triển của mọi nhân tố, việc sử dụng nguồn lực và hệ quả của nó từ ñó ñưa ra chương trình, giải Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Giáo trình Quy hoạch phát triển nông thôn------------------------------62 pháp ñể ñáp ứng ñược nhu cầu xã hội. Công tác quy hoạch ngày càng có ý nghĩa trong quá trình phát triển kinh tế xã hội và sự phát triển của các ngành. Chúng ta phải làm quy hoạch vì: Muốn ñạt ñược sự phát triển chúng ta không có nhiều thời gian, trong một khoảng thời gian nhất ñịnh phải ñạt ñược mục tiêu phát triển nào ñó như mục tiêu 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc xa hơn. ðiều kiện thực hiện mục tiêu nâng cao ñời sống vật chất, tinh thần của người dân cũng như những yếu tố ñầu vào (các nguốn lực) của mọi hoạt ñộng xã hội ñều có những hạn chế nhất ñịnh. Các nguốn lực trong thiên nhiên như ñất ñai, khoáng sản, tài nguyên rừng, tài nguyên biển... và trong ñời sống luôn luôn hạn chế, ñòi hỏi chúng ta phải xem xét, sử dụng như thế nào ñể cho hiệu quả cao nhất. Nguồn lực: là những cái mà chúng ta cần ñể sử dụng cho các hoạt ñộng nhằm ñạt ñược mục tiêu nào ñó mà chúng ta cần hoặc chúng ta muốn. Chúng ta xem xét các nguồn lực cần thiết sử dụng trong quy hoạch phát triển nông thôn: a. Nguồn nhân lực: ðây là yếu tố con người và tổ chức sử dụng con người trong mọi hoạt ñộng nhằm ñạt ñược mục tiêu của sự phát triển. Con người tham gia vào các ngành sản xuất tạo ra sản phẩm phục vụ cho bản thân mình như trồng trọt, chăn nuôi, làm trong nhà máy, xí nghiệp.... Ngoài ra con người còn tham gia vào các hoạt ñộng phục vụ xã hội như giáo dục, y tế, văn hoá, thể thao..... Nhu cầu của con người về vật chất và tinh thần ngày càng tăng nhưng bản thân con người tự tìm cách ñể thảo mãn yêu cầu của mình bằng nhiều cách khác nhau trong từng giai ñoạn lịch sử khác nhau. Tư duy, sức sáng tạo của con người là rất lớn, họ ñã biết chế tạo ra những công cụ lao ñộng từ thô sơ ñến rất tinh xảo hiện ñại hiện nay. Họ ñã tìm ra những phương thức sản xuất ngày càng hiệu quả nhằm nâng cao ñời sống vật chất của mình. Tuy nhiên con người cũng có nhiều hạn chế như số lượng lao ñộng, sự phân bố không ñồng ñều và trình ñộ mới chỉ ở mức nhất ñịnh so với yêu cầu thì rất lớn. b. Nguồn lực về thiên nhiên: Nguồn lực thiên nhiên là những yếu tố vật chất của tự nhiên mà con người có thể nghiên cứu, khai thác và sử dụng ñể tạo ra những sản phẩm phục vụ cho nhu cầu của xã hội. Các nguồn lực tự nhiên bao gồm tài nguyên ñất ñai, tài nguyên rừng, biển, ...