Giáo trình Tiếng Việt (Dùng cho hệ đào tạo từ xa - ngành Giáo dục mầm non): Phần 2

Phần 2 Giáo trình Tiếng Việt (Dùng cho hệ đào tạo từ xa - ngành Giáo dục mầm non) trình bày nội dung phần ngữ pháp tiếng Việt. Nội dung phần này gồm các chương: Từ loại tiếng Việt, cụm từ tiếng Việt, câu tiếng Việt. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Tiếng Việt (Dùng cho hệ đào tạo từ xa - ngành Giáo dục mầm non): Phần 2 PHẦN IV: NGỮ PHÁP TIẾNG VIỆT CHƯƠNG I: TỪ LOẠI TIẾNG VIỆT I. TIÊU CHÍ PHÂN LOẠI TỪ LOẠI 1. Khái niệm từ loại Từ loại là những lớp từ được phân loại dựa trên đặc điểm ý nghĩa khái quát và khả năng kết hợp trong cụm từ và trong câu. Ví dụ: Thỉnh thoảng, anh dõng tai quay cổ, xem có ai gọi đằng xa hay không. Trong câu trên, ta có thể xếp thành các từ thành từng nhóm từ loại cụ thể. Danh từ Động từ Tính từ Đại từ Quan hệ từ Phụ từ đằng dõng tai thỉnh thoảng anh ta hay có ...không cổ quay xa ai xem gọi Việc xếp các từ trong câu vào từng nhóm từ loại cụ thể như danh từ, động từ ... là dựa vào ý nghĩa khái quát và khả năng kết hợp trong cụm và trong câu. 2. Tiêu chí phân chia từ loại Có nhiều ý kiến, chúng tôi lấy ý kiến của tác giả Diệp Quang Ban (Ngữ pháp tiếng Việt - UBKHXH). Ông đã đưa ra 3 tiêu chí phân chia từ loại trong tiếng Việt: a. Dựa vào ý nghĩa khái quát: ý nghĩa từ loại là ý nghĩa khái quát của từng lớp từ, trên cơ sở khái quát hoá từ vựng thành khái quát hoá phạm trù ngữ pháp chung (phạm trù từ vựng - ngữ pháp). Ở trong tiếng Việt thứ ý nghĩa này không có dấu hiệu âm thanh biểu hiện ngay trong từ, nó chỉ tiềm ẩn trong từ và bộc lộ ra khi từ được kết hợp với từ khác. Nói rộng ra: ý nghĩa khái quát là thứ ý nghĩa đi kèm với từ. Chẳng hạn: ý nghĩa chỉ vật của từ bàn sẽ bộc lộ khi nó kết hợp với ấy Ở sau “bàn ấy” ý nghĩa hành động của từ bàn khác sẽ bộc lộ khi nó kết hợp với hãy (ở trước) hãy bàn (việc ấy). = 91 = Nội dung có ý nghĩa khái quát chính của các lớp từ tiếng Việt: ý nghĩa chỉ vật, ý nghĩa hành động, ý nghĩa trạng thái, ý nghĩa tính chất, ý nghĩa số lượng, ý nghĩa quan hệ, ý nghĩa tình thái. Ví dụ: Chạy, nhảy, ngủ: chỉ sự vận động Xinh, xấu: chỉ tính chất sự vật. b. Khả năng kết hợp Khả năng kết hợp là cái thể tiềm ẩn của mỗi từ trong việc kết hợp với các từ khác để bộc lộ bản tính của mình. Với ngữ nghĩa khái quát các từ có thể có khả năng tham gia vào mối kết hợp có ý nghĩa ở mỗi vị trí của kết hợp có thể xuất hiện những từ có khái niệm lần lượt thay thế nhau, trong khi đó, ở các vị trí khác trong kết hợp, các từ còn lại tạo ra bối cảnh cho sự xuất hiện khả năng thay thế của những từ nói trên. Những từ xuất hiện trong cùng một bối cảnh, có khả năng thay thế nhau ở cùng 1 vị trí có tính chất thường xuyên, được tập hợp vào một lớp từ. Từ trước đến nay, để xác định từ loại người ta sử dụng 2 cách xét khả năng kết hợp sau đây: - Dùng từ chứng (từ làm chứng) - Dùng cụm từ chính phụ. Ví dụ: Danh từ + này, nọ, kia, ấy Những từ kết hợp về phía sau với các từ : đã, đang, sẽ, hãy, đừng, chứ là động từ. Những từ kết hợp về phía trước với các từ: rất hơi, khá, hoặc kết hợp về phía sau với các từ: Quá, lắm ... là tính từ. Ví dụ: Những thắng lợi ... (danh từ) Chúng ta đang thắng lợi. (động từ) ... rất thắng lợi (tính từ) c. Chức năng ngữ pháp Tham gia vào cấu tạo câu, các từ có thể đứng ở một hay một số vị trí nhất định trong câu, hoặc có thể thay thế nhau ở vị trí nhất định trong câu, hoặc có thể thay thế nhau ở vị trí đó, và cùng biểu thị một mối quan hệ về chức năng cứ pháp với các thành phần khác trong cấu tạo vấn đề có thể phần vào một từ loại. Chẳng hạn: Chủ ngữ thường do danh từ, đại từ đảm nhiệm. Vị ngữ thường do động từ, tính từ đảm nhiệm. = 92 = II. CÁC TỪ LOẠI TRONG TIẾNG VIỆT 1. Danh từ a. Định nghĩa: Danh từ là những từ có ý nghĩa khái quát “ý nghĩa sự vật”. Đó là những từ gọi tên vật thể, hiện tượng tự nhiên và hiện tượng xã hội hoặc những từ phản ánh khái niệm trừu tượng được con người nhận thức như các vật thể tồn tại trong hiện thực. Ví dụ: - Từ gọi trên vật thể: Ông bà, cha mẹ, thầy giáo, học sinh, bồ câu, bàn, cam... - Từ gọi tên hiện tượng tự nhiên và xã hội: mưa, sét, ngày, đêm, làm, giá, công ty... - Từ biểu thị khái niệm trừu tượng: chính trị, đạo đức, tâm hồn. b. Các tiểu loại: Có thể chia thành 2 loại - Danh từ riêng: Là những từ dùng để gọi tên riêng của từng người, từng địa danh, từng sự vật ... hay nói cách khác đó là những từ chỉ các sự vật riêng lẻ, cá biệt, duy nhất. Đặc điểm ngữ pháp của danh từ riêng: - Không kết hợp trực tiếp với những từ chỉ số lượng (số từ). Ví dụ: Không thể nói: Những (cái) Hà Nội Ba Nguyễn Văn Nam Trong thực tế, đôi khi có thể gặp các kết hợp gồm: Từ chỉ số lượng + danh từ riêng. Ví dụ: Đó là một Điện Biên Phủ trên không đối với không lực Mỹ. ...