Giới thiệu Kịch Hình Thể

Trong khoảng hơn chục năm trở lại đây, sân khấu tiền phong Hoa Kỳ đã trổi dậy như một tiếng nói đầy sức mạnh trong bối cảnh nghệ thuật quốc tế. Từ buổi ban đầu sơ khai trong những gác xép hay nhà kho ít người lai vãng, những nhà thờ, câu lạc bộ tư nhân và ở những khoảng trống được cải tiến lại, đối với nhiều người nó đã trở thành một trung tâm hoạt động sân khấu sinh động nhất và giàu tính sáng tạo nhất ở miền Tây. Điều này thực hiện được một phần là...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giới thiệu Kịch Hình Thể Gi i thi u K ch Hình Th Trong kho ng hơn ch c năm tr l i ây, sân kh u ti n phong Hoa Kỳ ãtr i d y như m t ti ng nói y s c m nh trong b i c nh ngh thu t qu c t . Tbu i ban u sơ khai trong nh ng gác xép hay nhà kho ít ngư i lai vãng, nh ngnhà th , câu l c b tư nhân và nh ng kho ng tr ng ư c c i ti n l i, iv inhi u ngư i nó ã tr thành m t trung tâm ho t ng sân kh u sinh ng nh t vàgiàu tính sáng t o nh t mi n Tây. i u này th c hi n ư c m t ph n là nh vàoti n tr c p, nhưng ch y u là nh s n i lên c a m t s ngh sĩ sân kh u y tàinăng và giàu óc sáng t o. Nh ng nhóm th nghi m c a nh ng năm 60’ và u th p k 70’ ã phá vnh ng tham s truy n th ng c a kinh nghi m k ch trư ng b ng cách gi i thi unh ng cách ti p c n m i i v i di n xu t, vi c vi t k ch b n và vi c sáng t o môitrư ng sân kh u; h t ch c l i nh ng m i quan h gi a khán gi và không giandi n xu t, và lo i b nh ng i tho i t k ch. S c ng tác sáng t o ã tr thànhlu t l . Càng ngày giá tr càng ư c t n ng v m t di n xu t khi n k ch m i ãch ng bao gi tr thành k ch văn h c n a, mà l i ch y u t p trung vào hình nh --c v th giác l n thính giác. ây là nét c trưng quan tr ng nh t c a k ch nghHoa Kỳ ương i, và ó cũng là tính ch t c a nh ng tác ph m c a nh ng nhómvà nh ng nhà biên k ch. Ngay t 8 năm v trư c, Richard Kostelanetz ã v ch ratính cách phi văn chương (non-literary) c a n n k ch ngh Hoa Kỳ khi ông vi tThe Theatre of Mixed Means: ... n n k ch ngh m i óng góp vào s n i d y c a văn hóa ương i nh mch ng l i v trí t i ưu c a văn t ; vì nó chính là n n k ch ngh c a m t th i ih uvăn t [post-literate] (ch này không có nghĩa là mù ch )...{1} N u n n k ch ngh này t ch i s tin tư ng vào ưu th c a ngôn ng như làm t s phê bình c a hi n th c, nó l i cung c p vô s hình nh th vào ó. L ituyên b mang dáng d p McLuhan c a Kostelanetz làm sáng t ư ng hư ng màn n k ch ngh Hoa Kỳ ã khăng khăng theo u i t giai o n Happenings. Ngàynay nó ã lên n c c i m trong K ch Hình Th -- m t thu t ng mang tính lo it (generic term) mà tôi ã ch n nh nghĩa m t phong cách riêng bi t c anh ng nhà ti n phong Hoa Kỳ mà i di n [như tôi ã c p trong cu n TheTheatre of Images]{2} là Richard Foreman (sáng l p viên c a nhóm Ontological-Hysteric Theater){3}, Robert Wilson (thành viên sáng l p c a nhóm ByrdHoffman School of Byrds){4} và Lee Breuer (thành viên sáng l p c a nhómMabou Mines){5}. Nh ng tác ph m c a Foreman, Wilson và Breuer i di n cho i m t i caoc a phong trào ti n phong Hoa Kỳ kéo dài t The Living Theatre, The OpenTheater, The Performance Group, The Manhattan Project và The Iowa TheatreLab, cho n phong cách “di n và k ” c a nh ng nhóm chính tr như El TeatroCampesino, The San Francisco Mime Troupe và The Bread and Puppet Theatre.(Và nó còn ti p t c trong à phát tri n phong phú hi n nay c a s trình di n nghthu t.) Ngày nay nó ư c th hi n trong t ch c sân kh u thiên v hình nh m nhdanh là Structuralist Workshop c a Michael Kirby và trong tác ph m c a nh ngngh sĩ tr tu i hơn: Sakonnet Point c a Spalding Gray và Elizabeth LeCompte;nh ng v di n spectacles{6} c a Stuart Sherman. T t c nh ng s n ph m vànhóm nói trên u lo i b i tho i ho c dùng ngôn t m c t i thi u t p trungvào hình tư ng thính giác (aural imagery), hình tư ng th giác (visual imagery) vàhình tư ng ngôn t (verbal imagery){7}, òi h i nh ng phương th c c m nh nkhác c a khán gi . S ly khai t m t c u trúc k ch ngh t n n t ng trên i tho i ánh d u m t s chuy n mình trong l ch s sân kh u Hoa Kỳ, m t rite de passage. Ch ích c a bài Gi i Thi u này là trình bày t m quan tr ng c a K chHình Th , nh ng bi n hóa c a nó t nh ng ngu n có k ch tính và không k ch tính,nh ng c i r mang tính Hoa Kỳ r t rõ ràng c a nó nh ng nhà ti n phong, sthâm nh p c a nó vào trong m t cách th c m nh n nào ó ương th i và tác ngc a nó i v i khán gi . Bài ti u lu n này, trư c h t s làm n i rõ nh ng c tính c a K ch HìnhTh r i s nghiên c u sâu hơn nh ng b n văn c th ã xu t b n, và t ó có l s ngh m t thái ti p c n i v i lo i k ch này. Hy v ng là nó s em l i nh ngphương th c phân tích m i, h u ích -- m t lo i t v ng phê bình khác -- nh óchúng ta có th nhìn úng v k ch ngh ương th i. * S v ng m t c a i tho i ưa n ưu th c a k ch chi u{8} trong K chHình Th . i u này ã lo i b m i cách nghĩ v k ch như nó v n thư ng ư chi u qua nh ng khái ni m v b c c, nhân v t, dàn c nh, ngôn ng và hành ng.Di n viên không t o ra “vai.” H ch ph c v như là nh ng phương ti n nhàso n k ch di n t tư tư ng; h ch ph c v như là nh ng bi u tư ng và hình nh.Văn b n ch là m t kh i ...