Góp thêm một ít tư liệu chung quanh cái chết của Phạm Quỳnh _1

Từ năm 1960 tôi bắt đầu nghiên cứu vấn đề Nguyễn Du và Truyện Kiều, đề tài cụ thể đầu tiên là các cuộc tranh luận vềTruyện Kiều từ khi tác phẩm ra đời cho đến nay, do đó tôi cũng chú ý tìm hiểu trường hợp Phạm Quỳnh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Góp thêm một ít tư liệu chung quanh cái chết của Phạm Quỳnh _1 Góp thêm một ít tư liệu chungquanh cái chết của Phạm Quỳnh Từ năm 1960 tôi bắt đầu nghiên cứu vấn đề Nguyễn Du và Truyện Kiều, đề tài cụthể đầu tiên là các cuộc tranh luận vềTruyện Kiều từ khi tác phẩm ra đời cho đến nay, dođó tôi cũng chú ý tìm hiểu trường hợp Phạm Quỳnh. Sau khi gia đình Ngô Đình Diệm tìm được ngôi mộ chôn chung Ngô Đình Khôi,Ngô Đình Huân và Phạm Quỳnh ở khu rừng Hắc Thú, gần Hiền Sĩ, thuộc tỉnh Quảng Trị(1956) thì báo chí Sài Gòn trước 1975, báo chí tiếng Việt ở hải ngoại thỉnh thoảng khơilại cái chết của Phạm Quỳnh với những dụng ý khác nhau, chẳng hạn tháng 5 năm 1999bốn tờ báo Thế kỷ 21, Người Việt, Ngày nay, Xây dựng phối hợp tổ chức Ngày PhạmQuỳnh ở California. Người tường thuật cho biết: Giới truyền thông xoáy mạnh vào kýức của gia đình trong thời điểm học giả Phạm Quỳnh bị Việt Minh bắt đi và sau đó thủtiêu vào năm 1945, đã gợi lại mối xúc cảm thương tâm của những người con, nhiều câutrả lời đã nghẹn ngào cùng với tiếng khóc cố nén lại(1). Gần đây báo chí trong nước ta cũng có một số bài khơi lại vấn đề này, có một vàibài đi theo một hướng mới: hoặc cố phát hiện những uẩn khúc trong cuộc đời PhạmQuỳnh, hoặc ra sức chiêu tuyết cho Phạm Quỳnh là người nặng lòng với nước. Trong bài này chúng tôi xin góp một ít tư liệu liên quan đến cái chết của PhạmQuỳnh để mong làm rõ nguyên do, hoàn cảnh diễn ra sự việc đó, nhằm tạo cơ sở choviệc nhận định nhân cách chính trị và hoạt động học thuật của ông. I. TẠI SAO NĂM 1945 PHẠM QUỲNH LẠI BỊ BẮT? Trên tạp chí Xưa và Nay (số 267, tháng 9-2006), Phạm Tôn viết: Qua nửa nămlàm Thượng thư kiêm Ngự tiền văn phòng, chín năm làm Thượng thư Bộ Học và gần banăm làm Thượng thư Bộ Lại, sau đảo chính Nhật 9-3-1945, Phạm Quỳnh thanh thản từnhiệm, về sống ẩn dật tại biệt thự Hoa Đường bên bờ con sông nhỏ An Cựu... Ông lặnglẽ chuẩn bị trở lại với hoạt động Văn học (Do chúng tôi nhấn mạnh - N.V.H), dịch vàchú giải 51 bài thơ Đỗ Phủ, bắt đầu viết tập Kiến văn cảm tưởng: Hoa đường tuỳ bút(2). Phạm Trọng Nhân, trong lời tựa cuốn Phạm Quỳnh - Tuyển tập và Di cảo inở Paris năm 1992, cũng đã viết: Ngày 9 tháng 3 năm 1945, Nhật đảo chính Pháp. Cuốnsử sang trang. Việt Nam tuyên bố độc lập. Phạm Quỳnh xin về hưu trí, sống đời ẩn dậtnơi biệt thự Hoa đường bên bờ sông đào Phủ Cam hiền hậu hài hoà. Ông ôm ấp hoàibão trở lại với sinh hoạt văn chương đã bị gián đoạn tạm thời vì số mạng (Do chúng tôinhấn mạnh - N.V.H.). Ông khởi viết một số bài, gom dưới đề Kiến văn cảm tưởng, trongđó mặc nhiên và tế nhị ký thác cả một tâm sự phong phú và đa dạng của một nhà vănphong nhã hào hoa, lạc lõng nơi bể hoạn sinh bất phùng thời(3). Thanh Lãng trong bài Trường hợp Phạm Quỳnh, viết để phản bác lại những luậnđiể m của Nguyễn Văn Trung phê phán Phạm Quỳnh trong cuộc diễn thuyết Văn học vàchính trị - Một quan điểm mới về cuộc tranh luận Phạm Quỳnh - Ngô Đức Kế quaTruyện Kiều tại trường Quốc gia Âm nhạc, Sài Gòn ngày 7-10-1962, đã viết: Làm saohiểu được tâm sự của Phạm Quỳnh. Thực là khó khăn! Tuy nhiên, thái độ có vẻ chánchính trị, được bộc lộ qua thái độ sống rút lui, ẩn dật trên bờ sông An Cựu hình nhưbiện minh phần nào cho Phạm Quỳnh. Phạm Quỳnh lúc ấy không tham gia chính phủ Trần Trọng Kim, không chạy theothực dân Pháp, không theo một phe phái cách mạng nào mà cũng chẳng gia nhập Mặttrận Việt Minh(4). (Các dòng in nghiêng là do chúng tôi nhấn mạnh - N.V.H.) Nhà báo Xuân Ba trong bài Những uẩn khúc trong cuộc đời ông Chủbút Nam Phong, đăng liền trên ba số Tiền Phong chủ nhật (10-2005) cũng nhấn mạnhtheo Phạm Trọng Nhân: Sau ngày 9-3-1945 Phạm Quỳnh xin về hưu trí, sống ẩn dật ởbiệt thự Hoa đường bên bờ sông đào Phủ Cam hiền hoà. Ông ôm hoài bão trở lại vớivăn chương!(5). Tóm lại, theo Phạm Tôn, Phạm Trọng Nhân, Thanh Lãng, Xuân Ba thì từ sau đảochính Nhật 9-3-1945 Phạm Quỳnh đã dứt khoát rời bỏ chính trường, an nhiên ngâmbài Quy khứ lai từ, trở lại vui thú bút nghiên!. Ngay bản thân Phạm Quỳnh cũng tuyên bố như thế. Sau ngày đảo chính Nhật, cómột nhà báo lặn lội từ Hà Nội vào Huế, bằng đủ loại phương tiện giao thông: xe lửa, xehơi, đi thuyền, xe kéo và cả đi bộ, để đến biệt thự Hoa đường ở An Cựu, phỏng vấnPhạm Quỳnh. Hỏi: Chúng tôi muốn biết rồi đây cụ có hoạt động về chính trị nữa không, hay trởvề với văn học giới ? Đáp: - Suốt một đời tôi đã phụng sự cho văn học thì ngày nay không vì lẽ gì tôilại không muốn trở lại cái đời cầm bút đã bị một thời gian bỏ dở(6). Hơn thế nữa, trong cuốn truyện có tính chất hồi ký nhan đề Những con đườngphản kháng, con rể Phạm Quỳnh là Nguyễn Tiến Lãng đã báo cho vợ (bà Phạm ThịNgoạn): Sáng ngày 23 tháng 8 năm 1945 cờ mới (tức cờ đỏ sao vàng - N.V.H. chú) đãđược treo trước cửa nhà. Khi thức dậy cha nói với người bồi phòng: Nếu trẻ con phải cầm cờ đi mít tinh,anh đi mua cho chúng. Sau bữa ăn, ...