Góp thêm một ít tư liệu chung quanh cái chết của Phạm Quỳnh

II- DIỄN BIẾN SỰ VIỆC Ở HIỀN SĨ Đầu năm 1962, Viện Văn học trình lên cấp trên dự kiến kế hoạch kỷ niệm 200 năm sinh Nguyễn Du vào năm 1965. Cuối năm đó Văn phòng ông Tố Hữu chuyển đến Viện một bản tiểu luận, 91 trang đánh máy, nhan đề Trách nhiệm và giá trị Nguyễn Du về Truyện Kiều.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Góp thêm một ít tư liệu chung quanh cái chết của Phạm Quỳnh Góp thêm một ít tư liệu chungquanh cái chết của Phạm Quỳnh II- DIỄN BIẾN SỰ VIỆC Ở HIỀN SĨ Đầu năm 1962, Viện Văn học trình lên cấp trên dự kiến kế hoạch kỷ niệm 200năm sinh Nguyễn Du vào năm 1965. Cuối năm đó Văn phòng ông Tố Hữu chuyển đếnViện một bản tiểu luận, 91 trang đánh máy, nhan đề Trách nhiệm và giá trị Nguyễn Duvề Truyện Kiều. So sánh Truyện Kiều của Nguyễn Du với Kim Vân Kiều truyện củaThanh Tâm Tài Nhân (Trung Quốc), bản tiểu luận cho rằng công của Nguyễn Du chỉ làở tài phỏng dịch: Rằng hay thì thật là hay, Cành kia chẳng phải cỗi này mà ra! Tác giả là ông Tôn Quang Phiệt. Kèm theo còn có một bức thư viết tay gửi ôngTố Hữu, yêu cầu được công bố bản tiểu luận. Dưới góc trái bức thư có lời ghi: Ý anhLành: Do Viện quyết định. Ban lãnh đạo Viện Văn học đã cử tôi đi gặp ông Tôn Quang Phiệt. Tôi biết ôngTôn Quang Phiệt trước Cách mạng là Hiệu trưởng Trường Thuận Hoá - Huế, hoạt độngViệt Minh ở Huế, sau Cách mạng làm Chủ tịch Uỷ ban Cách mạng lâm thời tỉnh ThừaThiên; trong tiểu luận có đoạn ông phê phán ý kiến đề cao Truyện Kiều của tên bồi bútthực dân Phạm Quỳnh nên tôi đã hỏi ông về vụ Phạm Quỳnh bị bắt ở Huế năm 1945. Ông cho biết: Ngày 14 tháng 8 năm 1945 Nhật tuyên bố đầu hàng nhưng lúc đó ởHuế còn gần năm ngàn lính Nhật chưa bị tước vũ khí. Có tin báo: chúng đang liên lạcvới Phạm Quỳnh... Nhằm mục đích ngăn chặn, trưa ngày 23-8-1945, Chủ tịch Uỷ banKhởi nghĩa Trung bộ Trần Hữu Dực ra lệnh bắt khẩn cấp Phạm Quỳnh và Ngô ĐìnhKhôi... đem về giam ở nhà lao Thừa Phủ. Một tên hiến binh Nhật đến đập cửa nhà laođòi vào thăm bạn, ta từ chối, chúng lại tìm cách đột nhập nhà lao bằng cổng sau nhưnglại bị ngăn chặn. Chính phủ Trung ương chỉ thị đưa ngay nhóm bị bắt ra Hà Nội. Vì xechật nên Nguyễn Tiến Lãng bị bỏ lại. Biết tin, hiến binh Nhật cho xe đuổi theo. ĐếnHiền Sĩ chúng đuổi gần kịp. Tổ áp giải bất ngờ cho xe rẽ vào rừng. Bọn Nhật mất mụctiêu, rất tức tối, chúng bắn chết hai người ăn xin đang nấu cơm ở chợ rồi quay về Huế. Gần đây, cuốn Trường Thanh niên tiền tuyến Huế - 1945 đã cung cấp hồi ức củanhiều nhân chứng về các sự kiện xẩy ra ở Huế, trước và sau Tổng khởi nghĩa, nhưng đểhiểu cụ thể hơn, tôi đã tìm gặp ông Đặng Văn Việt, Trưởng Ban liên lạc cựu học sinhtrường Thanh niên tiền tuyến Huế - 1945. Đây là lần đầu tiên tôi gặp ông nhưng có cảmtưởng như gặp lại một người quen cũ. Ông xuất thân từ một gia đình nổi tiếng của huyệnDiễn Châu, cạnh huyện tôi, thuộc tỉnh Nghệ An. Ông nội của ông, đậu Hoàng giáp, từnglàm Tế tửu Quốc tử giám. Thân sinh của ông là Phó bảng Đặng Văn Hướng, ngay trướcCách mạng là Tổng đốc tỉnh Nghệ An, sau Cách mạng được Hồ Chủ tịch mời làm Bộtrưởng không bộ (1946-1952), phụ trách ba tỉnh Thanh - Nghệ - Tĩnh. Những năm 1950-1951, trong các lớp học chính trị rèn cán chỉnh cơ ở Quân khu IV tôi đã được nghe tênông, một Trung đoàn trưởng kiệt xuất của Chiến dịch biên giới, chiến binh Pháp gọi ônglà con hùm xám đường số 4. Còn bây giờ, ngồi bệt xuống sàn nhà của một căn hộ nhỏ,khiêm tốn, trong khu lao động Quỳnh Mai (Hà Nội), trước mặt tôi là một cựu chiến binhđã gần 90 tuổi, nhưng thân hình vạm vỡ, nói chuyện linh hoạt, hóm hỉnh. Ông giới thiệu với tôi về trường Thanh niên tiền tuyến. Chính phủ Trần TrọngKim thân Nhật không có bộ Quốc phòng mà chỉ có bộ Thanh niên. Bấy giờ Đại họcĐông Dương ở Hà Nội đóng cửa, nhiều sinh viên miền Trung rủ nhau về Huế. ĐặngVăn Việt, quê ở Nghệ An nhưng là cựu học sinh trường Khải Định nên cũng vui bầu vuibạn về Huế. Luật sư Phan Anh, Bộ trưởng bộ Thanh niên và Giáo sư Tạ Quang Bửu,lãnh đạo tổ chức Hướng đạo sinh, Đặc uỷ viên của Bộ Thanh niên, liền tổ chức TrườngThanh niên tiền tuyến, gồm 43 học viên. Ban đầu trong số này đã có 5 người gia nhậpViệt Minh, dần dần tất cả đều Việt Minh hoá và trở thành một lực lượng tự vệ vũ trangcủa Uỷ ban Khởi nghĩa ở Huế. Đặng Văn Việt nói: Thanh niên tiền tuyến như một condao pha được huy động ở mọi nơi cần thiết. Ngày 23-8-1945, Đặng Văn Việt và CaoPha được phái đi bắt cha con Ngô Đình Khôi – Ngô Đình Huân. Phan Hàm và VõQuang Hồ đi bắt Phạm Quỳnh và Nguyễn Tiến Lãng. Trong hồi ức Những ngày giành chính quyền ở Huế, Phan Hàm, về sau là Thiếutướng Quân đội nhân dân Việt Nam, mất năm 2004, đã kể lại việc đi bắt Phạm Quỳnhnhư sau: Chúng tôi đi một chiếc Jeep, vào ngay giữa sân, gặp Nguyễn Tiến Lãng bướcra. Ông Lãng đoán biết, bỏ chạy. Tôi bắn theo một phát, súng không nổ, thật hú vía chocả người bắn và người bị bắn. Chúng tôi đưa những người bị bắt về lao Thừa Phủ (12). Bà Phạm Thị Hoàn, người chứng kiến, cũng đã kể lại vụ việc này(13). Gần đây tôi đã hai lần đến gặp ông Hoàng Ngọc Diêu tại nhà riêng của ông ở HàNội. Lần đầu đến cùng ông Đặng Minh Phương. Năm nay ông Diêu 83 tuổi. Năm 1986ông được phong hàm Trung tướng, làm Tổng cục trưởng Hàng không dân dụngViệt Nam, về hưu năm 1990. ...