Góp ý bản dịch 'Thiền uyển tập anh' của ông Ngô Đức Thọ và bà Nguyễn Thúy Nga

Bài viết nêu lên các sai sót và góp ý chỉnh sửa các sai sót ấy trong cuốn Thiền uyển tập anh (Anh tú vườn Thiền) do Ngô Đức Thọ và Nguyễn Thúy Nga dịch và chú thích, Nxb Văn học ấn hành năm 1990. Các sai sót này, đáng tiếc đã không được các dịch giả chỉnh sửa hết trong những lần tái bản sau này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Góp ý bản dịch “Thiền uyển tập anh” của ông Ngô Đức Thọ và bà Nguyễn Thúy Nga100 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 9 (126) . 2015 TRAO ÑOÅI GOÙP YÙ BAÛN DÒCH “THIEÀN UYEÅN TAÄP ANH” cuûa oâng Ngoâ Ñöùc Thoï vaø baø Nguyeãn Thuùy Nga (Tieáp theo) Song Haøo Lyù Vieät Duõng* Saùch Thieàn uyeån taäp anh (Anh tuù vöôøn thieàn) do oâng Ngoâ Ñöùc Thoï vaøbaø Nguyeãn Thuùy Nga dòch vaø chuù thích, ñöôïc Nhaø xuaát baûn Vaên hoïc hôïp taùcvôùi Phaân vieän Nghieân cöùu Phaät hoïc Haø Noäi xuaát baûn naêm 1990. Coâng söùc,cuûa hai dòch giaû thaät ñaùng traân troïng, chæ coù ñieàu ñaùng tieác laø baûn dòch naøymaéc khaù nhieàu sai soùt maø qua caùc laàn taùi baûn vaãn chöa ñöôïc hai dòch giaûchænh söûa heát. Treân tinh thaàn cuøng nhau goùp söùc ñeå coù ñöôïc moät baûn dòch khaû dó manglaïi cho baïn ñoïc caùi nhìn töông ñoái chính xaùc veà caùc thieàn sö Vieät Nam thôøi xaxöa, chuùng toâi maïnh daïn goùp yù cuøng hai dòch giaû Ngoâ Ñöùc Thoï vaø Nguyeãn ThuùyNga qua baøi vieát naøy. Mong oâng Ngoâ Ñöùc Thoï vaø baø Nguyeãn Thuùy Nga nguyeânlöôïng cho vieäc chaúng ñaëng ñöøng. Caùch laøm cuûa chuùng toâi laø nhaët ra caùc sai soùtvaø goùp yù chænh söûa, töø ñaàu ñeán cuoái saùch Thieàn uyeån taäp anh do Ngoâ Ñöùc Thoïvaø Nguyeãn Thuùy Nga dòch vaø chuù thích, baûn in cuûa Nxb Vaên hoïc, naêm 1990(trong baøi vieát taét laø Baûn NÑT). Phaàn ñoái chieáu nguyeân vaên, chuùng toâi caên cöùvaøo baûn khaéc in Thieàn uyeån taäp anh nieân hieäu Vónh Thònh thöù 11 (1715) vaøbaûn khaéc in Ñaïi Nam Thieàn uyeån truyeàn ñaêng taäp luïc nieân hieäu Töï Ñöùc thöù 12(1859) cuûa hoøa thöôïng Phuùc Ñieàn Boà Sôn. Trang 67 (Tieåu truyeän thieàn sö Vieân Chieáu) Nguyeân vaên: Höïu vaán: Nhö haø thò xuùc muïc boà ñeà? Sö vaân: Kyû kinh khuùc moäc ñieåu (幾惊曲木鳥) Taàn xuy laõnh teâ nhaân (頻吹冷虀人) Tieán vaân: Hoïc nhaân baát hoäi Sö vaân: Lung nhaân thính caàm höôûng Manh giaû voïng thieàm thöø Baûn NÑT dòch: “Laïi hoûi: “Theá naøo laø ‘xuùc muïc boà ñeà?’ (Chaân lyù ngay tröôùc maét)” Ñaùp: Caây cong chim hoaûng sôï Thoåi maõi laïnh coùng ngöôøi Hoûi: Keû hoïc naøy chöa hieåu, xin thaày ñoåi cho thí duï khaùc* Thaønh phoá Bieân Hoøa, tænh Ñoàng Nai.Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 9 (126) . 2015 101 Ñaùp: Keû ñieác nghe ñaøn saùo Ngöôøi muø ngaém traêng sao” Hai caâu “Kyû kinh khuùc moäc ñieåu. Taàn xuy laõnh teâ nhaân” maø dòch “Caâycong chim hoaûng sôï. Thoåi maõi laïnh coùng ngöôøi” thì vöøa sai ngöõ nghóa maø cuõngkhoâng noùi leân ñöôïc yù thieàn. Chöõ kyû (幾) trong caâu ñaàu coù nghóa laø nhieàu laàn,maõi maõi, yù toaøn caâu laø: “Con chim bao laàn sôï caønh caây cong”. Chöõ teâ (虀) trongcaâu keá laø moät chöõ Nho chôù khoâng phaûi chöõ Noâm, neân khoâng theå qua aâm teâ maøhieåu laø teâ coùng roài dòch laõnh teâ (冷虀) laø laïnh coùng ngöôøi. Chöõ teâ (虀) naøynghóa thoâng thöôøng laø rau döa ñem muoái. Vaäy laõnh teâ chæ thöùc aên nguoäilaïnh, vaø yù toaøn caâu laø “ngöôøi thoåi maõi thöùc aên döa muoái nguoäi laïnh”. Ñaây laøhai caâu thô bieàn ngaãu ñöôïc taùc giaû vieát theo loái ñaûo trang, töùc ñem chuû töø ñieåu(鳥) vaø nhaân (人) ra cuoái caâu, cho neân muoán dòch toát hai caâu treân chuùng ta phaûihieåu thöù töï caùc chöõ cuûa chuùng laø: “Ñieåu kyû kinh khuùc moäc. Nhaân taàn xuy laõnhteâ”. Vaø coù leõ neân dòch laø: Chim sôï maõi caønh caây cong Ngöôøi thoåi hoaøi döa muoái nguoäi Maø “Ngöôøi thoåi hoaøi döa muoái nguoäi” laø gì? Ñaây laáy yù töø tích xöa coù anhchaøng noï raát haùu aên, leân maâm côm laø anh ta gaép huùp lia lòa nhaèm phaûi canhnoùng bò phoûng mieäng. Töø ñoù veà sau, vì sôï bò phoûng mieäng neân duø treân maâmcôm doïn toaøn thöùc aên rau döa muoái nguoäi, anh ta cuõng sôï seät voâ lyù, cöù thoåi maõicho noù nguoäi, töùc chæ moät haønh ñoäng ngu xuaån voâ lyù chaúng khaùc naøo con chimchæ bò cung baén moät laàn laø maõi maõi veà sau heã thaáy caønh caây naøo coù daùng congcong laø noù hoaûng sôï. Maø taïi sao taêng hoûi veà “xuùc muïc boà ñeà” maø sö Vieân Chieáu laïi ñöa ra hìnhaûnh hai chuyeän ngu xuaån nghòch lyù ñeå ñaùp laïi? Nguyeân “xuùc muïc boà ñeà” coùnghóa laø: “Nhìn baát cöù ñaâu cuõng thaáy chaân lyù khi ñaõ giaùc ngoä” ñöôïc theå hieänqua ngöõ luïc sau ñaây: Thaïch Söông Khaùnh Chö tham kieán Ñaïo Ngoâ hoûi: - Theá naøo laø xuùc muïc boà ñeà? Ñaïo Ngoâ goïi: - Sa di! Sa di ñaù ...