Hải Dương phong vật chí

Nhiều học giả đã dành không ít công sức biên soạn địa chí riêng cho tỉnh Hải Dương như “Hải Đông chí lược” của Ngô Thì Nhậm (thế kỷ XVIII), “Hải Dương phong vật chí” của Trần Huy Phác (1809), “Hải Dương nhất thống chí” của Nguyễn Xuân Huy (1868), “Đồng Khánh sắc chế ngự lãm địa dư Địa chí lược tỉnh Hải Dương” của nhiều tác giả, v.v.. Tuy những tác phẩm nêu trên được biên soạn với nhiều mục đích khác nhau, nhưng cho đến nay vẫn là nguồn tư liệu quý giá cung cấp nhiều thông tin...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hải Dương phong vật chí (HiÖu §¹m trai) TrÇn Huy Ph¸c H¶i D-¬ngphong vËt chÝ NguyÔn M¹nh Du©n dÞch ChÕ b¶n theo b¶n ®¸nh m¸y cña Ty v¨n ho¸ H¶i H-ng- Th- viÖn khoa häc tæng hîp n¨m 1973 Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng 8/1998 TrÇn Huy Ph¸c (hiÖu §¹m Trai) H¶i D-¬ng phong vËt chÝ Giíi thiÖu  H¶i D-¬ng phong vËt chÝ lµ mét t¸c phÈm viÕt b»ng ch÷ H¸n, doTrÇn C«ng HiÕn, kh©m sai ch-ëng c¬, trÊn thñ H¶i D-¬ng d-íi thêi GiaLong, giao cho mét viªn häc quan trong h¹t lµ TrÇn Huy Ph¸c, hiÖu §¹mTrai, tËp hîp c¸c b¶n l-îc thuËt vÒ mäi mÆt: nói s«ng, phñ huyÖn, nh©n vËt,phong tôc, thæ nghi, s¶n vËt, kü thuËt... cña c¸c ®Þa ph-¬ng trong tØnh H¶iD-¬ng, biªn tËp thµnh s¸ch. Ph-¬ng ph¸p biªn chÐp cña H¶i D-¬ng phong vËt chÝ tuy cã gi¶n-íc, nh-ng ®äc qua s¸ch nµy, ta còng cã thÓ h×nh dung kh¸i qu¸t vÒ lÞch söph¸t triÓn vµ nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña tØnh. H¶i D-¬ng cßn lµ mét n¬i ph¸t tÝch, lµ n¬i mai danh Èn tÝch cña nhiÒunh©n vËt trø danh trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö ViÖt nam, ®¹i biÓu lçil¹c cña c¸c giíi nho häc, v¨n häc, qu©n sù, kinh tÕ, y häc... nh- NguyÔn BØnhKhiªm, NguyÔn Thuyªn, TrÇn Quèc TuÊn, NguyÔn Tr·i, TuÖ TÜnh, H¶iTh-îng L·n ¤ng... vµ nhiÒu ng-êi kh¸c. Ta ®· yªu quý ®Êt n-íc ViÖt Nam anh hïng cña chóng ta, H¶iD-¬ng phong vËt chÝ cµng gióp cho ta nhËn thøc vµ yªu quý ®Êt n-íc tanhiÒu h¬n, víi niÒm tin t-ëng v÷ng ch¾c r»ng ®Êt n-íc H¶i D-¬ng víi ®iÒukiÖn thiªn nhiªn thuËn lîi céng víi søc lao ®éng cÇn cï vµ s¸ng t¹o cña nh©nd©n, sÏ ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ quècd©n. Thu §«ng 1972 Ng-êi dÞch.Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng 28/1998 TrÇn Huy Ph¸c (hiÖu §¹m Trai) H¶i D-¬ng phong vËt chÝ Lêi b¹t  §Êt ViÖt-th-êng(1) x-a kh«ng cã liÖt truyÖn. XÐt s¸ch cò: c¸c triÒuch-a th©u tãm ®-îc viÖc hay, ch-a héi tËp ®-îc nguån gèc. D»ng dÆc mÊyngh×n n¨m, sÜ phu Nam ViÖt -a ®äc B¾c sö mµ cho lµ cao th-îng. §Õn nh-cá thi(2) sinh s¶n, ch©u huyÖn thay ®æi tªn, c¶ ®Õn phong thæ, vËt lo¹i kh¸c,th× ®Òu bá thiÕu, kh«ng hÒ gi¶ng gi¶i. Kh«ng ph¶i lµ ng-êi hiÒn thêi tr-íchäc ch-a uyªn th©m, còng chØ v× trong n-íc kh«ng cã d· sö ghi nh÷ng tuyÖnthùc vËy. May cã vÞ trÊn thÇn miÒn §«ng(3), bông d¹ bËc c«ng hÇu, tµi vÝ ngh×ndÆm tr-êng thµnh, vµ Thi, Th- th¸nh hiÒn th× suèt ®êi -a thÝch. Khi rçi viÖcc«ng, ph©n phã cho quan ch©u, huyÖn së t¹i ghi thuËt mäi viÖc nh- phongvËt, sù tÝch... TrÇn §¹m Trai(4), trî gi¸o trong h¹t tËp hîp mäi b¶n cña c¸c huyÖn,ph©n lo¹i biªn chÐp thµnh H¶i D-¬ng phong vËt chÝ. ChÝ nµy ghi râ v¨nthÇn vâ t-íng, rùc rì nh- mÆt trêi, ng«i sao; bËc mÑ giái, thÇy chïa hay, ®Õm®-îc bµn tay mÊy ngãn. C¶ ®Õn phong tôc tèt xÊu, d©n tôc dë hay, kh«ngviÖc g× kh«ng ph©n tÝch ngän ngµnh. §éc gi¶ kh«ng nh÷ng biÕt ®-îc häc vÊncña §¹m Trai cã nguån gèc s©u xa, mµ cµng thÊy quan trÊn cã c«ng víi nhogi¸o còng to l¾m vËy. NÕu c¸c quan trÊn hÕt th¶y ®Òu nh- quan trÊn miÒn §«ng(5) th× thªn h¹sÏ kh«ng cã s¸ch g× lµ kh«ng ®äc vµ c¸c th- trai ®Òu nh- §¹m Trai c¶ th×thiªn h¹ kh«ng cã viÖc g× kh«ng ghi. DÜ nhiªn, lµm thÕ lµ mét c¸ch B¸o chÕt(1) ViÖt th-êng: N-íc ViÖt cæ ta x-a gäi lµ ViÖt th-êng. §¹i nam quèc sö diÔn ca, ghi ViÖt th-êng lµ ®ÊtQu¶ng trÞ, Qu¶ng B×nh ngµy nay(2) Cá thi: Thø cáe dungf lµm thÎ bãi ngµy tr-íc.(3) Quan ®Çu trÊn H¶i d-¬ng(4) TrÇn §¹m Trai tøc TrÇn Huy Ph¸c(1754-1834) hiÖu §¹m Trai, t-íc b¸ Ph¸c Ngäc.(5) ) MiÒn §«ng: Tªn chØ H¶i D-¬ng. CËn ®¹i cã c©u: §«ng cæ am(H¶i d-¬ng), Nam Hµnh thiÖn(Nam ®Þnhcò), n¬i cã nhiÒu ng-êi häc giái vµ thi ®ç cao lµm quan.Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng 38/1998 TrÇn Huy Ph¸c (hiÖu §¹m Trai) H¶i D-¬ng phong vËt chÝth× gi÷ l¹i da ®ã. Nay nh©n d©n thÞnh trÞ, ®Êt n-íc thèng nhÊt. MiÒn nams«ng cã bèn dinh m-êi mét trÊn, miÒn b¾c s«ng cã mét phñ m-êi ba trÊn,mét gi¶i ®Êt ®ai réng lín nh- ngµy nay, tr-íc kia ch-a bao giê cã. V¶ ch¨ng ®¹o ch-a sa xuèng ®Êt, trêi ch-a ®Ó mÊt t- v¨n(1). Cho nªntrªn cã vua hiÕu trÞ , d-íi cã tÓ t-íng gi÷ trÞ, lµm c¶ viÖc s-u tÇm réng r·i,ch©m ch-íc cæ kim. Nh- thÕ th× ®Çu mèi cã ghi, sù nghiÖp nhµ vua cã ®åb¶n, lµ -íc väng s©u s¾c cho ngµy nay vËy. N¨m Gia Long thø 17 (1818) lµ n¨m nh©m th©n, th¸ng quÝ h¹ (th¸ng6) th-îng tuÇn. ¤ Phong (...........), §-êng (§-êng Hµo, Th-îng (Th-îng Hång), H¶i(H¶i D-¬ng), Bïi D· SÜ ( sÜ phu ®ång quª hä Bïi) viÕt lêi b¹t(2). ChÝnh thèng hËu ®ån ë trung qu©n, kiªm lý viÖc tham qu©n n¨m ®ån,kh©m sai ch-ëng c¬ ®i trÊn thñ H¶i D-¬ng, t-íc hÇu An Quang, lµ TrÇn c«ngHiÕn(3).(1) Trong LuËn ng÷ thiªn, Khæng tö nãi: ThiÖn chi vÞ t¸ng t- v¨n.(Giêi ch-a ®Ó mÊt v¨n hiÕn).Chó: §¹o chihiÕn gi¶ vÞ chi v¨n, c¸i lÔ nh¹c chÕ ®é chi vÞ. LÔ, nh¹c, chÕ, ®é ®-îc hiÓn hiÖn gäi lµ v¨n. VÒ sau ng-êi tagäi ng-êi theo nho gi¸o lµ t- v¨n.(2) Ng-êi viÐt lêi b¹t lµ Bïi D· SÜ (D· sÜ lµ hiÖu)(3) TrÇn C«ng HiÕn lµ trÊn thñ H¶i D-¬ng, uû cho TrÇn Huy Ph¸c tËp hîp c¸c b¶n l-îc thuËt vÒ mäi mÆt nóis«ng nh©n vËt, phong tôc...qua c¸c phñ huyÖn biªn chÐp thµnh H¶i D-¬ng phong vËt chÝ.Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng ...