Hàm Rồng ở xứ Thanh trong con mắt của người nước ngoài

Bài viết đề cập đến hình ảnh Hàm Rồng trong con mắt của người nước ngoài, chủ yếu là vị thế của Hàm Rồng trong bối cảnh chung của văn hóa xứ Thanh và cả nước, sự tích tụ văn hóa qua hàng ngàn năm lịch sử, chiến tích trong công cuộc dựng nước, giữ nước qua các thời kỳ... từ đó khẳng định thêm giá trị độc đáo của không gian văn hóa này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hàm Rồng ở xứ Thanh trong con mắt của người nước ngoài NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI HÀM RỒNG Ở XỨ THANH TRONG CON MẮT CỦA NGƯỜI NƯỚC NGOÀI ThS. Phạm Thị Phượng1 Tóm tắt: Cây cầu Hàm Rồng ở xứ Thanh đã đi vào huyền thoại gắn với những chiếncông oai hùng thời kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược. Nhưng địa danh Hàm Rồng cònẩn chứa nhiều giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo mà ngay từ đầu công nguyên đã được nhiềuhọc giả trong và ngoài nước quan tâm, ca ngợi. Bài viết đề cập đến hình ảnh Hàm Rồngtrong con mắt của người nước ngoài, chủ yếu là vị thế của Hàm Rồng trong bối cảnh chungcủa văn hóa xứ Thanh và cả nước, sự tích tụ văn hóa qua hàng ngàn năm lịch sử, chiến tíchtrong công cuộc dựng nước, giữ nước qua các thời kỳ... từ đó khẳng định thêm giá trị độc đáocủa không gian văn hóa này. Từ khóa: Hàm Rồng, xứ Thanh, văn hóa - lịch sử. 1. Đặt vấn đề Mạch núi Rồng (hay còn gọi là núi Đông Sơn, Trường Sơn...) bắt nguồn từ Dương Xá,men theo sông Mã uốn lượn nhấp nhô thành hình rồng 99 khúc (99 thực ra là con số thiêngmang tính ước lệ), đến đoạn cầu Hàm Rồng ngày nay thì đột khởi thành hình đầu Rồng có đủcả mắt Rồng (Long Quang), hàm Rồng (Long Hạm), mũi Rồng (Long Tỷ)... Bên kia sông làngọn núi Nít (núi Ngọc) đứng riêng lẻ tạo thành hình rồng vờn hạt ngọc. Ở nước ta không ítđịa danh gắn với hình Rồng, nhưng thế núi tạo thành hình một con Rồng toàn vẹn đang vờnngọc ở ngay vùng đồng bằng như Hàm Rồng - Thanh Hóa là độc nhất vô nhị. Không chỉ bó hẹp nội hàm hai chữ Hàm Rồng theo triết lý phong thủy, Hàm Rồng ởxứ Thanh còn chứa đựng những giá trị đặc biệt, là một trong những nguồn mạch chính gópthành dòng chảy lịch sử - văn hóa Việt Nam. Giá trị đặc biệt đó được tạo bởi sự phức hợp đachiều của núi rộng, sông dài ngay trong lòng đồng bằng, cận kề đô thị và trước biển; của sựlan tỏa dấu tích văn hóa Đông Sơn buổi đầu dựng nước; của sự tích tụ tâm linh từ quá trình trịthủy, lập làng, lập nghiệp và từ các trận chiến bi hùng chống ngoại xâm... Núi sông huyền thoại đã khiến Hàm Rồng trở thành một vùng thắng tích. Từ xưa, núiRồng - sông Mã đã khiến bao du khách say mê. Từ bậc phong lưu tài tử như Phạm Sư Mạnh,Lê Quát, Nguyễn Trãi... đến những vị vua thi sĩ như Trần Nghệ Tông, Lê Thánh Tông, LêHiến Tông... đều có thơ đề trên vách núi ca ngợi cảnh đẹp Hàm Rồng. Sau này, những danh sĩBắc Hà như: Ngô Thì Sĩ, Phan Huy Ích, Ninh Tốn cho đến những nhà thơ cận hiện đại nhưSầm Phố, Tản Đà, Xuân Diệu, Huy Cận, Trịnh Đường vẫn tiếp nối nguồn cảm xúc được tạonên từ cảnh núi sông kỳ thú mà cho ra đời nhiều tác phẩm có giá trị. Hàm Rồng là một trong những nơi tích tụ văn hóa Việt Nam từ buổi đầu lịch sử dân tộcvới nền văn hóa Núi Đọ cổ sơ, nơi phát hiện dấu tích nền văn hóa Đông Sơn nổi tiếng bậcnhất Đông Nam Á. Hàm Rồng cũng in dấu những đoàn quân của Dương Đình Nghệ, Lê Lợi1 Phòng Thanh tra - Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa62 NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔIvà Quang Trung rầm rập trên đường tiến ra giải phóng Đại La - Đông Đô - Thăng Long đánhbại quân xâm lược. Trong thế kỷ XX, đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước,với tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, Hàm Rồng đã cùng cả nước tạo chiếncông vang dội, góp phần xứng đáng vào việc đánh bại “chiến tranh leo thang” của đế quốcMỹ hòng đưa miền Bắc xã hội chủ nghĩa “trở lại thời kỳ đồ đá”, bảo đảm giao thông thôngsuốt chi viện cho tiền tuyến miền Nam đánh thắng Mỹ. Trong phạm vi bài viết này, tác giả xin bàn luận đến hình ảnh Hàm Rồng trong con mắtcủa người nước ngoài, từ đó khẳng định thêm những giá trị quý giá mà tạo hóa và lịch sử đãban tặng cho Hàm Rồng ở xứ Thanh. 2. Giá trị văn hóa, lịch sử, con người của vùng đất Hàm Rồng - quá khứ và hiện tại Ngay từ thời Bắc thuộc, khi chưa tìm thấy ở Việt Nam những ghi chép về vùng đất kỳthú này thì Hàm Rồng đã hiện diện trong ghi chép của người Trung Quốc, tiêu biểu là HậuHán thư, Giao Châu sử ký... Tài liệu khảo cổ học cũng cho biết rất nhiều mộ Hán được antáng tại Hàm Rồng trong giai đoạn đầu Công nguyên đến thế kỷ X. Truyền thuyết dân gian kểchuyện Cao Biền - Tiết độ sứ đất Giao Châu vốn rất giỏi về phong thủy cố gắng táng tro cốtcha vào huyệt Hàm Rồng, mong sau này có thể phát đế vương. Điều này thể hiện người Hán(những người thường rất cầu kỳ trong việc chọn đất cất mộ) rất coi trọng Hàm Rồng, xemHàm Rồng như một điểm có phong thủy tốt đẹp. Sách Đại Nam nhất thống chí đã dẫn lại ghi chép của Cao Hùng Trưng (người Trung Quốc,sống vào thế kỷ XVII) trong An Nam chí lược về Hàm Rồng như sau: “Non cao mà đẹp, liền vớisóng xanh, lên trên trông xuống, nước với trời một vẻ lẫn nhau, thực là ...