Hẹp lỗ van động mạch chủ (Aortic valvular stenosis) (Kỳ 1)

1. Đại cương. Hẹp lỗ van động mạch chủ là tình trạng van động mạch chủ không mở hết trong thời kỳ tâm thu gây ách tắc đường tống máu từ thất trái vào động mạch chủ.Bình thường, diện tích lỗ van động mạch chủ từ 3-4, 5 cm2, các lá van mỏng, mềm mại. Khi các lá van bị dày, xơ và vôi hoá, dính sẽ làm giảm độ mở của các lá van gây nên hẹp van động mạch chủ, lúc đó diện tích lỗ van mở trong thời kỳ tâm thu chỉ còn ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hẹp lỗ van động mạch chủ (Aortic valvular stenosis) (Kỳ 1) Hẹp lỗ van động mạch chủ (Aortic valvular stenosis) (Kỳ 1) TS. Nguyễn Đức Công (Bệnh học nội khoa HVQY) 1. Đại cương. Hẹp lỗ van động mạch chủ là tình trạng van động mạch chủ không mởhết trong thời kỳ tâm thu gây ách tắc đường tống máu từ thất trái vào độngmạch chủ. Bình thường, diện tích lỗ van động mạch chủ từ 3-4, 5 cm2, các lá vanmỏng, mềm mại. Khi các lá van bị dày, xơ và vôi hoá, dính sẽ làm giảm độmở của các lá van gây nên hẹp van động mạch chủ, lúc đó diện tích lỗ van mởtrong thời kỳ tâm thu chỉ còn < 2 cm2. Bệnh hay gặp ở người lớn tuổi, nam giới, chiếm 25% các bệnh van tim ởngười lớn. Điều trị nội khoa còn khó khăn, chủ yếu là phải phẫu thuật khi có chỉđịnh. 2. Nguyên nhân của hẹp lỗvan động mạch chủ. 2.1. Do thấp tim: Hiện nay, hẹp lỗ van động mạch chủ do thấp tim có xu hướng giảm rõrệt. Có khoảng 20% các bệnh nhân bị hẹp lỗ van động mạch chủ đơn thuần, cònđa số là có tổn thương van tim phối hợp, nhất là có kèm hở van động mạchchủ, hẹp lỗ van 2 lá. Tổn thương tại van là các mép van dính với nhau, xơ cứng, có thể có vôihoá trên các lá van. 2.2. Do thoái hoá: Thường gặp ở người cao tuổi, các mép van không bị tổn thương mà chỉbị tổn thương vôi hoá ở nền van, chỗ sát với động mạch chủ, làm cho van mởhạn chế. Thường không có hở van động mạch chủ kèm theo. Quá trình vôi hoá,xơ hoá lan rộng đến diện van và cả lá trước van 2 lá, có thể có cả loét, mủn nêndễ gây tắc mạch (gọi là bệnh Monckeberg). 2.3. Do vữa xơ động mạch: Thường gặp ở những người có yếu tố nguy cơ cao của vữa xơ động mạch,nhất là có rối loạn mỡ máu nặng, động mạch chủ vữa xơ nặng kết hợp với vữaxơ mạch máu ở các nơi khác. 2.4. Do viêm khớp dạng thấp: Nguyên nhân này hiếm gặp, các lá van và gốc động mạch chủ cũng dày lên. 2.5. Do bẩm sinh: Bệnh nhân có dị tật tại van từ lúc mới sinh. - Van động mạch chủ chỉ có một lá van: lúc đó ta chỉ thấy một lỗ nhỏ giữamột lá van duy nhất. Bệnh nặng, gây tử vong sớm trong những năm đầu của trẻ. - Van động mạch chủ chỉ có 2 lá: thường có một lá van to và một lá vannhỏ. Khi van đóng, chỗ tiếp xúc của 2 mép van không ở chính giữa gốc độngmạch chủ; khi mở thì các lá van không áp sát được đến gốc động mạch chủ gây nên hẹp lỗ van động mạch chủ. Lâudài, do tốc độ dòng máu qua van mạnh làm mép van dày lên, lá van cũng dàylên. Bệnh thường có hở van động mạch chủ đi kèm. - Ba lá van động mạch chủ có kích thước không đều nhau, có thể có dínhmột ít ở mép van gây mở van hạn chế, lâu dài cũng có xơ hoá, vôi hoá van. 3. Sinh lý bệnh. Trừ nguyên nhân do bẩm sinh, còn lại hẹp lỗ van động mạch chủthường tiến triển từ từ, tăng dần dẫn đến các biến đổi về giải phẫu bệnh và sinhlý bệnh. Do hẹp lỗ van động mạch chủ làm áp lực thất trái tăng lên trong thời kỳtâm thất thu, dần dần làm thành thất trái dày lên. Tuy nhiên, trong một thờigian dài, cung lượng tim vẫn ở mức độ bình thường, huyết áp bình thường vàtrương lực động mạch ngoại vi vẫn bình thường, nhất là khi hẹp lỗ van độngmạch chủ mức độ nhẹ (diện tích lỗ van bằng 1,1-2,0cm2). Nếu van 2 lá bìnhthường, sẽ có một cơ chế bù đắp làm tăng thể tích thất trái cuối tâm trương gâytăng co bóp tống máu của thất trái ở thì tâm thu, kéo dài thời gian tống máu. Khi hẹp lỗ van động mạch chủ mức độ vừa (diện tích van 0,8-1,0 cm2)và hẹp mức độ nặng (diện tích van < 0,8 cm2) thì sẽ có ảnh hưởng đến huyết động đáng kể,chênh áp giữa thất trái và động mạch chủ tăng lên rõ rệt hơn. Do phì đại thấttrái, làm cho thất trái giãn khó khăn, lúc đó nhĩ trái phải tăng cường co bópnhưng chưa làm tăng áp lực trung bình trong nhĩ trái, trong tim và mao mạchphổi, chưa thấy có tình trạng ứ huyết ở phổi trong giai đoạn đầu. Lâu dài, ở người bị hẹp lỗ van động mạch chủ mức độ nặng sẽ thấy cunglượng tim giảm, chênh áp giữa thất trái và động mạch chủ cũng giảm bớt. Ngược lại, áp lực nhĩtrái, áp lực tĩnh mạch, mao mạch phổi và động mạch phổi tăng lên. Hậu quả làlàm tăng áp lực thất phải rồi nhĩ phải, cuối cùng gây suy tim phải. Sau thờigian dài, thất trái giãn ra gây giãn vòng van 2 lá tạo nên hở van 2 lá cơ năng.Do áp lực thất trái tăng ở thời kỳ tâm thu nên dòng máu lên nhĩ trái do hở van2 lá sẽ nhiều, càng làm tăng áp lực tĩnh mạch, mao mạch phổi gây ứ trệ máu ởphổi tăng lên, có thể gây hen tim, phù phổi. ở bệnh nhân bị hẹp lỗ van độngmạch chủ mức độ nặng, phì đại thất trái làm khối lượng cơ tim tăng lên; tăngco bóp cơ tim làm nhu cầu oxy của cơ tim cũng tăng lên; áp lực trong buồngthất tăng làm ép các nhánh động mạch vành nhỏ lại cộng với lưu lượng máuvào động mạch chủ giảm do hẹp lỗ van động mạch chủ (lượng máu vào độngmạch chủ ít) sẽ làm giảm lưu lượng máu đến động mạch vành gây nên đau ngựcmà không có hẹp thực thể động mạch vành. Vì hẹp lỗ van động mạch chủ, lượng máu vào động mạch chủ thời kỳtâm thu giảm gây thiếu máu não, có thể gây ngất ở người bị hẹp lỗ van độngmạch chủ mức độ nặng, nhất là khi gắng sức. Do dòng máu qua van lỗ động mạch chủ bị hẹp có tốc độ rất lớn nênthường các lá van bị vôi hoá, dẫn đến nguy cơ tắc các động mạch (động mạchvành, động mạch ngoại vi...). ...