Hiểu và giải thích cụm từ ‘chín chiều ‘

Hiểu và giải thích cụm từ ‘chín chiều ‘ như thế nào? Ca dao Việt Nam là thể loại thơ dân gian đầy chất trữ tình. Phần lớn những bài ca dao Việt Nam có cách diễn đạt mộc mạc và giản dị như lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân lao động. Tuy nhiên, muốn hiểu chính xác từng từ trong ca dao không phải là chuyện đơn giản đối với mọi người. Có những câu ca dao chúng ta nhận thấy rất quen thuộc, nhưng lắm cách giải thích và cách hiểu khác nhau....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hiểu và giải thích cụm từ ‘chín chiều ‘ Hiểu và giải thích cụm từ ‘chín chiều ‘ như thế nào?Ca dao Việt Nam là thể loại thơ dân gian đầy chất trữ tình. Phần lớnnhững bài ca dao Việt Nam có cách diễn đạt mộc mạc và giản dị nhưlời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân lao động. Tuy nhiên, muốnhiểu chính xác từng từ trong ca dao không phải là chuyện đơn giảnđối với mọi người. Có những câu ca dao chúng ta nhận thấy rất quenthuộc, nhưng lắm cách giải thích và cách hiểu khác nhau. Chúng tathử điểm qua vài quan điểm lý giải câu ca dao sau đây:Chiều chiều ra đứng ngõ sauNgó về quê mẹ ruột đau chín chiều.Trong câu lục, ta dễ nhận thấy từ “chiều chiều” nghĩa là mỗi buổichiều. Nhiều câu ca dao khác cũng mở đầu bằng công thức như thế.Chiều chiều ra đứng Ải VânChim kêu ghềnh đá gẫm thân thêm buồn.Chiều chiều ra đứng bờ sôngKẻ kéo ngửa ngực người không động mình.Chiều chiều lại nhớ chiều chiềuNhớ người áo gấm khăn điều vắt vaiv.v.Nhưng trong câu bát, cụm từ “chín chiều” (có nơi đọc là chín chìu)đã tạo nên bốn quan điểm giải thích khác nhau. Chúng ta không xéttrường hợp xem từ “chiều” trong câu bát là động từ. Từ “chiều” ở đâykhông có nghĩa là theo ý muốn của người khác như từ “chiều” tronghai câu:Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai(Nguyễn Du)Lối đi về hoa chẳng chiều ong(Ôn Như Hầu)Cụm từ “chín chiều” được công nhận là cụm danh từ.Quan điểm thứ nhất cho rằng, từ “chiều” dùng để chỉ khoảng thờigian từ quá trưa đến gần tối (buổi chiều) như “chiều” trong hai câuthơ của cụ Nguyễn Du:Buồn trông cửa bể chiều hôm...Bóng chiều đã ngả dặm hoè còn xa.Còn từ “chín” trong cụm từ “chín chiều” là số từ (chỉ số lượng xácđịnh) biểu thị cho “rất nhiều” (chỉ số lượng không xác định). Quanđiểm này giải thích: Một buổi chiều, hai buổi chiều, ba buổi chiều chotới chín buổi chiều là rất nhiều buổi chiều, tác giả câu ca dao đã trôngvề quê mẹ và cảm thấy đau lòng, nhớ thương chồng chất.Quan điểm thứ hai lại phủ nhận từ “chiều” ở phạm trù thời gian. Họnhấn mạnh đến phạm trù không gian của tình cảm, không gian củatâm lý con người. “Chiều” chính là “bề”, nhưng không đơn thuần nhưchiều cao, chiều dài, chiều ngang.“Ruột đau chín chiều” là nỗi đau chín bề trong ruột. Ý nói bề thìthương cha thương mẹ, bề thì nhớ người yêu, bề thì buồn khi xa quênhà…Quan điểm thứ ba lại khác hẳn, “chiều” được hiểu là “dáng, vẻ” nhưtrong truyện Kiều hay Cung Oán ngâm khúc:Thoắt đâu thấy một tiểu KiềuCó chiều phong vận, có chiều thanh tân(truyện Kiều)Chiều tịch mịch đã gầy bóng thỏ(Cung oán ngâm khúc)“Ruột đau chín chiều” là chín vẻ đau khác nhau, là chín tầng độ, chíncung bậc buồn thương xuất phát từ trái tim của tác giả.Thật ra, theo tôi, quan điểm giải thích chính xác nhất thì “chín chiều”là chín nấc ruột (Les neuf replis des entrailles). “Chín chiều” ở đâygiống như “chín khúc” trong câu:Khi vò chín khúc khi chau đôi mày(Nguyễn Du).Hoặc như “chín hồi” trong câu:Chín hồi vấn vít như vầy mối tơ(Nguyễn Du).Nếu giải thích nghĩa của từ theo quan điểm ngôn ngữ và lời nói thìcụm từ “chín chiều” được hiểu theo nghĩa đen (Sens Propre) là “chínnấc ruột”, nghĩa bóng (Sens Figuré) là lòng người, tâm hồn conngười.Nói một cách rõ ràng hơn, ruột là cái cụ thể biểu thị cho tâm hồn (cáitrừu tượng). Ruột và tâm hồn của tác giả câu ca dao có sự tươngđồng về trạng thái (nỗi đau), cho nên, “ruột đau chín chiều” là một ẩndụ (métaphore).Như vậy, câu ca dao “Chiều chiều ra đứng ngõ sau. Ngó về quê mẹruột đau chín chiều” nhằm diễn tả tâm trạng của tác giả khi ngó vềquê mẹ mỗi buổi chiều.Tâm trạng đó chính là nỗi nhớ thương ray rứt đến quặn đau cả tâmhồn.Nhìn chung, bốn quan điểm nêu trên đều thống nhất ở chỗ côngnhận “nỗi đau thể xác” (ruột đau) của tác giả biểu thị cho “nỗi đau tinhthần” (tâm hồn đau), nhưng do cách hiểu cụm từ “chín chiều” khôngđồng nhất với nhau nên đã tạo ra nhiều cách giải thích khác nhau.Mục đích của bài viết này nhằm xác định lại quan điểm nào đượcxem là chính xác nhất hiện nay.Vương Trung Hiếu ...