Hình tượng 'tre','trúc' trong văn hóa Việt Nam và Trung Quốc

Bài viết tiến hành so sánh hình tượng tre – trúc trong 2 nền văn hóa Việt - Trung, từ đó chỉ ra những đặc điểm dị đồng về văn hóa trong hai ngôn ngữ. Trong tình hình giao lưu giữa hai nước Việt Nam – Trung Quốc đang ngày càng sôi động, bài viết này có ý nghĩa quan trọng trong giao lưu kinh tế, văn hóa của hai nước. Đồng thời có giá trị tham khảo nhất định đối với người học tập và nghiên cứu ngoại ngữ của hai nước Việt Nam – Trung Quốc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hình tượng “tre”,“trúc” trong văn hóa Việt Nam và Trung Quốcv NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI HÌNH TƯỢNG “TRE”,“TRÚC”TRONG VĂN HÓA VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC (试论越南与中国文化中的“竹子”形象) NGUYỄN THỊ HUYỀN GIANG * Đại học Quảng Tây, ✉ vnjiajia@qq.com * Ngày nhận bài: 04/12/2017; ngày sửa chữa: 14/5/2018; ngày duyệt đăng: 20/5/2018 TÓM TẮT Ở Việt Nam, tre – trúc không chỉ đơn thuần là hình ảnh mang nghĩa ca tụng mà còn là người bạn, là biểu tượng của khí phách và tâm hồn Việt. Nó có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống và tinh thần của người dân Việt Nam. Trong lịch sử hàng ngàn năm của Trung Quốc, hình ảnh đặc biệt của “tre – trúc” đã toát lên nhiều sắc màu phong phú về ý nghĩa. Từ thơ ca đến cuộc sống xã hội, mỗi một lĩnh vực đều có bóng dáng của sự đặc biệt đó. Văn hóa tre – trúc của Việt Nam và Trung Quốc có mối giao lưu vô cùng mật thiết, trong tiến trình lịch sử trường kỳ, văn hóa tre – trúc của 2 nước đã tạo ra tia sáng khác nhau. Bài viết tiến hành so sánh hình tượng tre – trúc trong 2 nền văn hóa Việt - Trung, từ đó chỉ ra những đặc điểm dị đồng về văn hóa trong hai ngôn ngữ. Trong tình hình giao lưu giữa hai nước Việt Nam – Trung Quốc đang ngày càng sôi động, bài viết này có ý nghĩa quan trọng trong giao lưu kinh tế, văn hóa của hai nước. Đồng thời có giá trị tham khảo nhất định đối với người học tập và nghiên cứu ngoại ngữ của hai nước Việt Nam – Trung Quốc. Từ khóa: hình tượng “tre – trúc”, so sánh, văn hóa, tiếng Việt, tiếng Trung 一、引言 在越南国内，学者对“竹”的研究也相 当丰富，但对“竹”文化研究数量不多。 竹文化是劳动人民在长期生产实践和文化 其中值得一提的是 Lê Thùy Giang (黎垂江)活动中，把竹子形态特征总结成了一种做人的 、(2014)《阮唯“越南竹”作品中竹类词语的精神风貌，如虚心、气节等，其内涵已形成中 语义现实化现象》,作者通过赏析诗歌来揭示华民族品格、禀赋和精神象征。竹子作为一种 竹的文化内涵。Trần Phú Huệ Quang (陈福慧独特的自然质体，已经渗入到中华民族生活、 光)、(2014)在越南胡志明市国家大学下属人物质和精神层次的方方面面.(梁远,2010)，并 文社会大学网站上的文章《越汉民族意识中的凝聚在精神文化之中，加之传统文化理念的审 竹子形象》主要指出越中两国竹文化中的美美特点，铸就了别具一格的中华传统“竹子情 好、积极形象；这种神圣的形象源于人们自古结”。而与此同时，竹子也渗透到了越南民族 以来在成语、俗语、歌谣及古代故事里对竹子物质和精神生活的方方面面，构成了越南竹文 形象的共识。文章中未出现越汉竹文化研究中化的独特色彩。 的差异。 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ94 Số 13 - 5/2018 NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v 中国对于竹文化的历史研究，特别地区 读音本来是按照汉语意义来翻译。所以如果的竹文化介绍，竹文化未来的发展以及现状 不按照它的大小形状来分类，那么我们都会的课题研究数不胜数，首先是中国学者关注 认为在很多越语诗歌、文献里的 Trúc 都指的越南“竹”文化问题，如：梁远（2010）在 是“细竹”。实际上有很多作者是为了尊重《越南竹文化研究》中已比较全面地指出越南 诗歌里平仄规律而在汉越音版和越南语版的翻竹文化的特色。文章通过介绍、分析含“竹” 译中回避或没有体现出来越南竹子所包含的真类词语的神话故事，文学艺术以及在建筑和日 正意义。在越南歌谣:“Ngày đi trúc chửa mọc常生活中所包含的竹的形象，达到给读者展示 măng,ngày về trúc đã cao bằng ngọn tre - 走的时越南竹子文化的魅力的目的。作者从不同角度 候细竹才刚刚冒尖，等到回来的时候就已经高探讨构成越南竹文化特色的原因，研究方法主 过了粗竹”。这一句歌谣形象的体现出越语中要以分析法为主，但含“竹”类词语的例子也 Trúc 和 Tre 这两种不同的意象，第一类 Trúc比较少。另外还有一些文章向读者简单地介绍 指的是细竹，生长速度较快，竹杆细长，第二越南竹子，主要提到竹子的外表和作用而对其 类 Tre 指的是粗竹，竹杆较粗，竹节较长，生文化内涵却没有进行深入地研究。中国国内 长较缓。在下面的部分笔者也会对含竹类词语对“竹”文化的研究不少，如：郑洁在(2011) 的越南的诗歌，成语，歌谣进行新的认知和分《20世纪90年代以来竹文化研究综述》一文中所作的中国竹文化研究主要围绕着中华 类。这样会更准确地对比两国“竹”文化的异文化、文学艺术、宗教等方面。但对竹类词 同。同时笔者根据越南竹子的形状，在下面内语研究的文章比较少，大多数在于分析与探 容中写成 Trúc ——“细竹”和 Tre——“粗竹”以讨“竹”的语义，也有一些文章对外国竹文化 方便读者阅读。进行研究，其中多数是对日本竹文化研究。后 笔者通过仔细阅读文献，并在归纳总结前面的时间段，对中国竹文化研究有所深入的代 人的研究成果基础上运用逻辑推理、历史依据表文章有：林军（2014）刊登在南通大学学报（社会科学版）的《中国竹文化传统的精神内 等研究方法和手段将越南与中国竹子形象进行涵》梳理了竹文化传统的精神内涵, 探讨其价 分析比较。为了更全面和系统的分析越中南北值与意义,对当代中国社会传承中华文化不无 方竹子的外观，用途，意义的不同，以越中裨益。聂琴珍（2015）在杭州师范大学发表的 两国含“竹”词语所表现出来的意象和不同含硕士论文《中国古典诗歌中竹文化的研究》立 义，以及其中包含的不同意义，努力探寻越汉足于唐宋诗歌中的竹诗,从竹诗的发展来窥探 语中竹文化的文化意义的异同，希望可以使两竹文化的发展。秦学武、王芳、李强华(2015) 国在竹文化这一领域内取长补短,互通有无,彼于河北科技师范学院学报 (社会科学版)发表 此借鉴。在当今越中两国交往越来越频繁的形的《孤竹文化溯源、流变及其当代价值》，从 势下，对于两国的经济文化交流有着重要的意推动地域文化研究和区域经济社会发展的视 义。角,探寻孤竹文化的当代价值。 二、越汉语中“竹”的文化意义 综上，对于与越南文化关系密切的竹文化研究也不多, 对中华竹文化与外国竹文化的比 2.1. 在越南语中较研究也较为匮乏。这些反映了竹文化研究中整体性整理与分析的缺乏,说明竹文化研究还 越中两国在历史文化上相互联系相互交有很广阔的空间 (郑洁,2011)。 融，越南的竹文化也深受中国竹文化的影响， 加之越南人民不断地诠释和升华，形成了区别 笔者通过对越南南北方竹子研究发现，中 于中国竹文化的独特的越南竹文化，顺理成章国北方竹子跟越南语中的 Trúc; 中国南方竹子 的也产生了一大 ...