Họ của người Ra-glai

Trong ngôn ngữ và văn hóa tinh thần của dân tộc Ra-glai, họ (và tên) người cần được chú ý từ nhiều phương diện. Đằng sau những từ ngữ rất đặc biệt này là đời sống xã hội và văn hoá một thời, đồng thời phản ánh phần nào lối tri nhận về thế giới của người Ra-glai.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Họ của người Ra-glai VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN HỌ CỦA NGƯỜI RA-GLAITạ Văn ThôngaTạ Quang Tùngb Viện Tử điển học và Bách khoa thư Việt Nam T rong ngôn ngữ và văn hóa tinh thần của dân tộc Ra-glai,aEmail: tavanthong1955@gmail.com họ (và tên) người cần được chú ý từ nhiều phương diện.b Viện Ngôn ngữ học Việt Nam Đằng sau những từ ngữ rất đặc biệt này là đời sống xã hội vàEmail: quangtung7391@gmail.com văn hoá một thời, đồng thời phản ánh phần nào lối tri nhận về thế giới của người Ra-glai.Ngày nhận bài: 07/5/2020 “Họ” người Ra-glai vốn để gọi các “vật thiêng”, “vật bảoNgày phản biện: 14/9/2020 trợ”, là totem hoặc có đặc tính của các totem (sự vật hay hiệnNgày tác giả sửa: 16/9/2020 tượng tự nhiên được người xưa tin là có mối liên hệ với thầnNgày duyệt đăng: 23/9/2020 linh, có sự gần gũi máu mủ với mình và coi là biểu tượng thiêngNgày phát hành: 30/9/2020 liêng của mình). Qua các huyền thoại, có thể thấy “họ” gốc của người Ra-glai thường mang tính “nữ”, gắn với những dấu tíchDOI: của hình thái đại gia đình trong các thị tộc mẫu hệ.https://doi.org/10.25073/0866-773X/400 Các “họ” Ra-glai hiện đang trong quá trình bảo lưu và biến đổi, được Việt hóa theo cách “chuyển âm, dịch nghĩa”. Sự “tiếp biến văn hóa” này có thể khiến cho một số nét văn hóa Ra-glai không còn nguyên bản. Từ khóa: Họ và tên; Totem; Người Ra-glai; Tiếng Ra-glai; Huyền thoại; Văn hóa dân tộc. 1. Đặt vấn đề nay, tiếng Ra-glai thuộc các ngôn ngữ tiểu nhóm Người Ra-glai là một trong 54 dân tộc ở Việt Ven Biển, nhóm Chăm (Chamic hay “Chăm-Ê Đê”)Nam. Theo số liệu thống kê năm 2019, họ có của nhánh Hespronesia của chi Nam Đảo Tây của146.613 người, tập trung chủ yếu ở các tỉnh như ngữ hệ Nam Đảo (Austronesian). Ở Việt Nam,Khánh Hoà (gồm các huyện: Khánh Vĩnh, Khánh ngữ hệ này chỉ có các đại diện của nhóm ChămSơn, Cam Ranh, Diên Khánh, Ninh Hoà…), Ninh (Chamic), nên gọi chung là “các ngôn ngữ Chăm”...Thuận (gồm các huyện: Bác Ái, Ninh Sơn, Ninh Dân tộc Ra-glai có truyền thống văn hóa đặcHải, Ninh Phước…), Bình Thuận (gồm các huyện: sắc. Họ là chủ nhân của loại hình “đàn đá” nổiHàm Thuận Nam, Tánh Linh, Hàm Thuận Bắc, Bắc tiếng. Cồng, chiêng, mã la, đàn chapi, sáo tret làBình…), Lâm Đồng (gồm các huyện: Di Linh, Đức những nhạc cụ truyền thống. Dân ca Ra-glai phongTrọng…). Tên chính thức của dân tộc này (được ghi phú về làn điệu. Đặc biệt, người Ra-glai còn lưu giữtrong Danh mục các thành phần dân tộc Việt Nam những bộ sử thi (akhat jukar) đồ sộ như bộ Udàilà Ra-glai, nhưng trong các tài liệu khác nhau và Ujàc có độ dài 14.632 dòng (được phát hiện ở xãtrong giao tiếp xã hội, tên dân tộc này còn được đọc Thành Sơn, huyện Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hòa), bộvà ghi: Raglai, Radlai, Ranglai, Roglai, Rắc Lây… Sa Ea có độ dài 22.272 dòng (được phát hiện ở xãBằng tiếng Ra-glai (và trên chữ Ra-glai) là Radlai. Phước Tân, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận)...Tộc danh đầy đủ này vốn có thể là arak dlai. Trong Họ (và tên) của người Ra-glai đáng chú ý trongtiếng Ra-glai, arak có nghĩa là “người”, còn dlai ngôn ngữ và văn hóa tinh thần của dân tộc này. Trên(hay glai) có nghĩa là “rừng”. Arak glai có nghĩa là chữ viết Ra-glai và vang lên qua giọng nói Ra-glai,“người ở trên rừng”. các từ ngữ này có dáng vẻ rất đặc biệt. Tiếng Ra-glai là ngôn ngữ tộc người của dân tộc 2. Tổng quan nghiên cứuRa-glai. Một số nhà nghiên cứu trước đây cho rằng Trong khi tiếng Chăm (họ hàng gần với Ra-tiếng Ra-glai là một bộ phận, là tiếng địa phương glai) từ lâu đã là đối tượng nghiên cứu, thì tiếngcủa tiếng Chăm. Tuy nhiên, những nghiên cứu gần Ra-glai mãi gần đây mới thật sự thu hút sự chú ýđây về ngôn ngữ này lại cho thấy Ra-glai là một của các nhà nghiên cứu. Trong khoảng thời gian từngôn ngữ riêng biệt, tuy rất ...