Hoa dạ lý hương

Hoa dạ lý hương.Còn gọi là Dây thiên lý, Dạ lài hương, Dạ lý hương.Tên khoa học là : Telosma cordata (Burm.f.) Merr , Pergularia minor Andr, Pergularia odoratissima Sm, Asclepias cordata Burm .f. Họ: Thiên lý (Asclepiadaceae). Tiếng Anh: Tonkim creeper, Chinese violet; tiếng Pháp: Pergulaire.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hoa dạ lý hươngHoa dạ lý hươngCòn gọi là Dây thiên lý, Dạ lài hương, Dạ lý hương.Tên khoa học là : Telosma cordata (Burm.f.) Merr , Pergularia minor Andr,Pergularia odoratissima Sm, Asclepias cordata Burm .f. Họ: Thiên lý(Asclepiadaceae).Tiếng Anh: Tonkim creeper, Chinese violet; tiếng Pháp: Pergulaire.Cây leo, phân cành nhánh nhiều, khi non hơi có lông .Lá đơn, nguyên, mọc đối,mầu xanh lục bóng, gốc lá hình tim, chóp nhọn , mép lá thường cong lên .ở miềnBắc cây rụng lá vào mùa đông nên làm cây che bóng hợp vệ sinh .Hoa khá to,nhiều màu vàng lục nhạt, rất thơm về tối, mùi dễ chịu .Hoa mọc thành xim dạngtán ở kẽ lá. Cụm hoa gồm nhiều tán sít nhau .Hoa nở tập trung vào mùa hè nênnhân dân ta rất ưa trồng để thưởng thức mùi thơm mát dịu vào những ngày nóngbức, lại có thể lấy hoa làm rau mát, bổ. Quả đại dài .Cây thường được trồng trong các vườn gia đình vùng đồng bằng. Người ta cho leolên giàn để lấy bóng mát vào mùa hè .Người ta khuyến khích các thành phố, thi xã, thị trấn trong các vườn hoa côngcộng cũng như các vườn hoa trong cơ quan nên trồng nhiều Thiên lý, hoặc cho leogiàn, hoặc cho leo cây, để toả hương thơm khắp nơi .Cây Thiên lý rất dễ trồng bằng giâm cành, không kén đất, nhưng thích hợp ở đấtthịt, không chịu được úng và cớm bóng. Ta chọn cành bánh tẻ không bị sâu bệnh,cắt dài 10 - 15 cm để giâm . Mùa giâm cành tốt nhất là mùa Xuân . Cắm cành sâu 4- 6 cm với khoảng cách 10x10 cm trên đất đã làm kỹ và luôn ẩm ướt .Tưới nước lần đầu thật đẫm, sau đó hàng ngày tưới nhẹ .Mấy hôm đầu cần chenắng, chắn gió để hạn chế sự bốc hơi nứơc của cành giâm sau nửa tháng cành giâmđã có rễ và nảy chồi. Khi cành non dài 20 - 30 cm bứng bầu đem trồng nơi giàn leo.Không nên để cây mọc quá dài bò lan, sức yếu .Cây Thiên lý dễ giâm cành nếulàm đúng kỹ thuật thì tỷ lệ sống đạt 90% .Trong quá trình ở vườn ươm cây cầnđược chăm sóc tốt bảo đảm cây mọc khoẻ cành nhiều và dài nếu bón đủ phân. Chúý xới đất xung quanh gốc tưới nước hàng ngày, cắm vè cho cây con tạm leo .Thiênlý chịu cớm kém cho nên trồng được trên các bao lơn, dưới mái hiên các nhà caotầng cho leo lên cây hoặc các chỗ ít cớm bóng. Đối với Thiên lý nếu có đủ phân,cành lá sẽ xanh tốt và hoa cũng ra nhiều .Hằng năm nên bón tối thiểu một lần vàođầu mùa xuân và cắt tỉa cành vào mùa đông .Cũng cần lưu ý phòng và trị nấm mốctrên thân, cành, lá khi độ ẩm không khí tương đối cao .Chú ý phun thuốc trị nấmphải đi đôi với bón phân bồi dưỡng cho cây để tăng khả năng chống đỡ với tậtbệnh .Nhân dân ta thường trồng Thiên lý để thưởng thức mùi hoa thơm dịu vào nhữngngày nóng bức, để lấy cây che bóng và lấy hoa non làm rau ăn mát, bổ vào khoảngtừ tháng 4 đến tháng 9. Hoa Thiên lý có thể dùng nấu canh ăn hoặc xào thịt ăn tạocho người ta cảm giác khoan khoái dễ ngủ và ngủ ngon giấc, đỡ mệt mỏi đau lưng.Thiên lý đã được nêu trong ca dao :Thương chồng nấu cháo Le le,Nấu canh Thiên lý, nấu chè hạt Senhoặc trong thơ :Hoa Thiên lý thơm ngát em ơi,Nấu canh cua rốc ngọt bùi có nhauHoa Thiên lý đã đi vào cuộc sống của nhân dân ta, thể hiện trong thơ ca .Cảnh quê hương tươi thắm và thân thương, thanh sắc của cuộc đời đã đi vàothơ Hàn Mặc Tử trong bài Mùa xuân chín :Trong làn nắng ửng khói mơ tan,Đôi mái nhà tranh lấm tấm vàng,Sột soạt gió trêu tà áo biếc,Trên giàn Thiên lý bóng xuân sangNhà thơ Vị Hoàng nói lên nhiều cảm xúc trong bài: Hoa Thiên lý :Trước sàn nhà một giàn Thiên lý,Khoe lá hình tim mơn mởn xanh.Từng cụm hoa vàng, vàng ngả lục,Hương đưa theo gió nhẹ rung cành.Đương trai ngàn dặm thác ghềnh,Nhớ giàn Thiên lý bát canh ngọt ngào.Mẹ già bắc ghế đứng cao,Ngắt hoa, chọn những bông nào thật thơm,Bạc đầu quê cũ dừng chân,Ngậm ngùi mẹ khuất, trên giàn đầy hoa.Người đi cảnh vật bao la,Đầy vơi còn mất, hiểu ra lẽ trời !Phạm Hoàng Hộ “Cây cỏ Việt Nam” quyển II Nhà xuất bản trẻ 2000 trang 742 số6969 ghi công dụng làm thuốc : “trị trĩ, lòi dom.Sách “Cây thuốc” của Phạm Thiệp và cộng sự Nhà xuất bản Y học 2000 trang 288ghi : Bệnh viện Thái Bình dùng lá Thiên lý chữa các bệnh lòi dom, sa dạ con có kếtquả tốt .“Từ điển Bách khoa dược học” 1999 trang 612 số 109 bổ sung thêm : “Tạp chí Yhọc thực hành, 1962 “ dùng 30 - 50 g lá giã nhỏ với ít muối vắt lấy nước tẩm bôngđắp rịt vào hậu môn (bệnh trĩ) hay âm hộ (sa dạ con) mỗi ngày thay một lần . Sau 3- 4 ngày thấy có kết quả .Đỗ Tất Lợi “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” Nhà xuất bản Y học 1999trang 65 cho biết trong lá và thân Thiên lý đều có ancalôít .Võ Văn Chi “Từ điển cây thuốc Việt Nam” Nhà xuất bản Y học 1997 nhắc lạinhững điều đã nói ở các sách trên. ở trang 1148 số 161.Thiên lý đúng là một Cây Thuốc Quý, không chỉ cho ta bóng mát, hương thơm, rauăn mà còn được dùng làm thuốc chữa bệnh hiệu nghiệm. ...