Hoạt động 'thương hồ' của người Việt ở Nam Bộ

Bài viết Hoạt động “thương Hồ” của người Việt ở Nam Bộ trình bày về hoạt động “thương hồ” của người Việt ở Nam Bộ - một cộng đồng di động - dưới khía cạnh văn hóa,... Mời các bạn cùng tham khảo bài viết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hoạt động “thương hồ” của người Việt ở Nam Bộ68TAÏP CHÍ KHOA HOÏC XAÕ HOÄI SOÁ 10(182)-2013SÖÛ HOÏC - NHAÂN HOÏC - NGHIEÂN CÖÙU TOÂN GIAÙOHOẠT ĐỘNG “THƯƠNG HỒ” CỦA NGƯỜI VIỆT Ở NAM BỘNGÔ VĂN LỆTÓM TẮTĐồng bằng sông Cửu Long là vùng đất vừacó nét chung của văn hóa Việt Nam, lại cónét riêng của một vùng văn hóa - “vănminh miệt vườn”, “văn minh sông nước”,khác biệt trong so sánh với các vùng vănhóa khác. Tuy nhiên, có một lĩnh vực hoạtđộng kinh tế vừa thể hiện sự sáng tạo củacư dân, vừa góp phần làm nên nét văn hóariêng của vùng do nhiều lý do khác nhaulại chưa được nghiên cứu nhiều. Đó là hoạtđộng “thương hồ” - nghề buôn bán trênsông nước. Hoạt động thương hồ vốn chỉxuất hiện ở Đồng bằng sông Cửu Long, đãgóp phần phát triển cho vùng đất nàykhông chỉ thuần túy ở khía cạnh giao lưukinh tế (thương mại), mà còn trong giaolưu văn hóa giữa các cộng đồng cư dântrong vùng và xa hơn nữa với các tộcngười bên ngoài lãnh thổ Việt Nam. Trêncơ sở những tư liệu có được qua các đợtkhảo sát thực địa, bài viết trình bày về hoạtđộng “thương hồ” của người Việt ở NamBộ - một cộng đồng di động - dưới khíacạnh văn hóa.1. DẪN NHẬPVới những điều kiện tự nhiên khá đặc biệtNgô Văn Lệ. Giáo sư tiến sĩ. Trường Đại họcKhoa học Xã hội và Nhân văn Đại học Quốcgia Thành phố Hồ Chí Minhso với các địa phương khác của Việt Nam,hoạt động kinh tế của người dân vùngsông nước Đồng bằng sông Cửu Longcũng có những khác biệt so với các cộngđồng cư dân khác sinh sống trên lãnh thổnước ta. Mỗi một lĩnh vực kinh tế ở vùngsông nước này, một mặt, thể hiện nhữngnét chung của các cộng đồng cư dân trongquá trình khai phá, xây dựng và bảo vệnhững thành quả lao động để hình thànhnét văn hóa chung - “văn minh miệt vườn”,“văn minh sông nước”. Nhưng mặt khác,từng cộng đồng cư dân (từng tộc người) lànhững cộng đồng di cư, nên trong hoạtđộng kinh tế của mình lại có nét riêng, gắnliền với văn hóa truyền thống. Nghiên cứuhoạt động kinh tế của các cộng đồng cưdân ở Đồng bằng sông Cửu Long sẽ giúpcho người đọc thấy được bức tranh toàncảnh về đời sống văn hóa xã hội trong bốicảnh của vùng đất gắn liền với quá trìnhkhai hoang lập làng, mở rộng chủ quyền,thực thi chủ quyền và bảo vệ chủ quyền.Đồng thời qua kết quả nghiên cứu chothấy tính đa dạng trong hoạt động kinh tếcủa các cộng đồng cư dân sinh sống trênlãnh thổ Việt Nam. Khi nói đến hoạt động“thương hồ” là nói đến một loại hình hoạtđộng kinh tế khá đặc thù của cư dân Đồngbằng sông Cửu Long. Buôn bán là hoạtđộng kinh tế có ở hầu hết các tộc ngườitrên thế giới, phản ánh quá trình giao lưuNGÔ VĂN LỆ – HOẠT ĐỘNG “THƯƠNG HỒ” CỦA NGƯỜI VIỆT…văn hóa giữa các tộc người, giữa các khuvực. Trong lịch sử phát triển của mìnhkhông có tộc người nào lại không có hoạtđộng trao đổi hàng hóa, vì trong cuộc sốnghàng ngày, để tồn tại con người luôn cónhững nhu cầu, nhất là nhu cầu vật chất.Ở trên một vùng lãnh thổ nhất định, cácđiều kiện tự nhiên (mà ở đây là các loạikhoáng sản, các dược liệu, những sảnphẩm từ nông nghiệp, các mặt hàng thủcông…) không bao giờ có thể đáp ứng mọinhu cầu tiêu dùng của cư dân. Do đó traođổi hàng hóa giữa các tộc người, giữa cácvùng dân cư diễn ra khá sớm, khi hìnhthành những tổ chức xã hội đầu tiên củaloài người (bộ lạc, bộ tộc). Buôn bán (hìnhthức trao đổi hàng hóa) khá đa dạng,nhưng thường trao đổi hàng hóa tại mộtđịa điểm cố định (chợ). Cách thức trao đổihàng hóa có thể diễn ra hàng ngày, haydiễn ra vào các ngày quy định theo ngàyâm lịch (chợ phiên). Chợ như là một hoạtđộng kinh tế, người bán hàng phải tính đếnlợi nhuận (tính đến chi phí) nên chi phí chovận chuyển luôn được quan tâm. Với điềukiện cụ thể của Đồng bằng sông Cửu Longthì vận chuyển theo đường thủy là cách rẻtiền nhất và tiện lợi nhất. Vì vậy mà hìnhthành hoạt động “thương hồ” ở vùng đất này.2. CÁC DẠNG THỨC CỘNG ĐỒNG VÀCỘNG ĐỒNG THƯƠNG HỒChủ đề của bài viết là nghiên cứu hoạtđộng “thương hồ” của người Việt Nam ởBộ, vì vậy chúng tôi bắt đầu từ khái niệmmang tính công cụ: cộng đồng. Thôngthường cộng đồng được hiểu là “mối liênhệ qua lại giữa các cá nhân, được quyếtđịnh bởi các lợi ích chung của các thànhviên có sự giống nhau về các điều kiện tồn69tại và hoạt động của những con người hợpthành cộng đồng đó, bao gồm các hoạtđộng sản xuất vật chất và các hoạt độngkhác của họ, sự gần gũi giữa họ về tưtưởng, tín ngưỡng, hệ giá trị và chuẩnmực, nền sản xuất, sự tương đồng về điềukiện sống cũng như các quan niệm chủquan của họ về các mục tiêu và phươngtiện hoạt động” (Viện Thông tin Khoa họcXã hội, 1990). Tuy nhiên, quan điểm nàychưa chỉ ra những đặc trưng (tiêu chí) đểxác định một cộng đồng. Tô Duy Hợp vàLương Hồng Quang trong công trình củamình đã dẫn lại quan điểm của FerdinandTonnies, thì cộng đồng có các đặc trưngsau: “Thứ nhất, những quan hệ xã hội nàomang tính chất tinh thần, thân thiện, mangđộ cố kết có ý nghĩa tự nhiên thì đây là tínhcộng đồng. Thứ hai, là tính bền vững. T ...