Học giả Đào Duy Anh - Nhà văn hóa lớn

Bài viết giới thiệu về học giả, nhà văn hóa Đào Duy Anh trên phương diện nhân cách và đóng góp của ông đối với nghiên cứu văn hóa Việt Nam. Nghiên cứu Đào Duy Anh gắn với sự hình thành tầng lớp trí thức mới, với nhiều nhà văn hóa của đất nước, để qua đó thấy rõ điều kiện ra đời và đóng góp của thế hệ này đối với dân tộc. Dưới góc độ giá trị, những nhà văn hóa khi mất đi trở thành di sản văn hóa phi vật thể, luôn có mặt trong cuộc sống của chúng ta hôm nay. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Học giả Đào Duy Anh - Nhà văn hóa lớnHỌC GIẢ ĐÀO DUY ANH - NHÀ VĂN HÓA LỚNLÊ XUÂN KIÊUTóm tắtBài viết giới thiệu về học giả, nhà văn hóa Đào Duy Anh trên phương diện nhâncách và đóng góp của ông đối với nghiên cứu văn hóa Việt Nam. Nghiên cứu Đào DuyAnh gắn với sự hình thành tầng lớp trí thức mới, với nhiều nhà văn hóa của đất nước, đểqua đó thấy rõ điều kiện ra đời và đóng góp của thế hệ này đối với dân tộc. Dưới góc độgiá trị, những nhà văn hóa khi mất đi trở thành di sản văn hóa phi vật thể, luôn có mặttrong cuộc sống của chúng ta hôm nay.Các nhân vật văn hóa, nhà văn hóa luôn đóng vai trò quan trọng trong tiến trình pháttriển của lịch sử văn hóa dân tộc. Ở những con người đó, với tài năng, tầm cao trí tuệ thểhiện trong học vấn; những tác phẩm để lại; đạo đức cao cả, những hành vi ứng xử; nhữngđóng góp đối với xã hội đã nêu tấm gương sáng cho hậu thế và được cộng đồng tôn vinh.Họ trở thành những người “mang vác những giá trị tiêu biểu của một nền văn hóa”, vàlà một dạng di sản văn hóa quý giá của đất nước, cần được giữ gìn, phát huy trong điềukiện mới. Chính vì vậy, trong thời gian gần đây, nhiều nhà nghiên cứu đã lên tiếng vềviệc thiếu vắng những nhà văn hóa lớn của dân tộc giai đoạn hiện nay và chủ đề nàynhanh chóng thu hút được sự quan tâm của giới nghiên cứu cũng như xã hội. Trong bàiviết này, chúng tôi muốn giới thiệu về học giả Đào Duy Anh với những đóng góp củaông đối với văn hóa Việt Nam để phần nào muốn trả lời cho câu hỏi đang được đặt ra:Tại sao chúng ta cần những nhà văn hóa lớn?1. Đào Duy Anh với “thế hệ vàng” của văn hóa Việt NamĐào Duy Anh sinh ngày 27 tháng 5 năm 1904 tại Nông Cống (Thanh Hoá), quê gốcở thôn Khúc Thuỷ, xã Cự Khê, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây. Xuất thân từ thầy giáotiểu học, sau chuyển sang làm báo, tham gia hoạt động chính trị, rồi chuyển sang hoạtđộng văn hóa, trải qua bao thăng trầm của cuộc đời, Đào Duy Anh đã để lại một di sản tolớn bao gồm một khối lượng lớn các công trình nghiên cứu ở nhiều lĩnh vực khác nhau.Cùng với những gương mặt như Trần Đức Thảo, Nguyễn Mạnh Tường, Hoàng XuânHãn, Nguyễn Hiến Lê, Đào Duy Anh đã góp phần hình thành nên một thế hệ mà các nhànghiên cứu sau này gọi là thế hệ vàng của văn hóa Việt Nam, một hiện tượng không lặplại ở các giai đoạn sau này.Đào Duy Anh thuộc tầng lớp trí thức mới, ra đời ở Việt Nam sau các cuộc khai thácthuộc địa của Pháp. Tầng lớp trí thức này có những đặc điểm khác so với tầng lớp nho sĩ,vốn được hình thành trong hàng nghìn năm dưới chế độ phong kiến, dưới ảnh hưởng sâuđậm của Nho giáo. Nếu ở các giai đoạn trước, mục đích sự học của tầng lớp nho sĩ là làmquan với mong được thay đổi số phận và bước vào chốn quan trường thì đến giai đoạnnày, con đường quan trường theo mơ ước của họ trước kia hầu như khép lại, trừ một sốtrường hợp, không phổ biến và cũng không tiêu biểu. Tầng lớp trí thức mới thực sự đivào khoa học chuyên môn. Chính họ đã góp phần tham gia vào sự chuyển đổi vai trò xãhội của trí thức Việt Nam trong các chặng đường lịch sử, là lực lượng chủ đạo trong côngcuộc hiện đại hoá văn hoá dân tộc.Một đặc điểm nổi bật của tầng lớp trí thức mới là họ thuộc về “thế hệ đa văn hoá”,từ Hán học chuyển sang Tây học. Những nhà Hán học uyên thâm nhất là những ngườiđược nền học vấn ấy tạo nên trí tuệ và ý chí độc lập hết sức mạnh mẽ để dám và biết cáchtừ bỏ những cái cũ, đi trên con đường mới tự giải phóng cho trí tuệ mình và cho đất nước,cho dân tộc. Những con người đó gặp một sự chuyển đổi thời đại hết sức quan trọng, khicả Việt Nam và các nước châu Á đối mặt với phương Tây, khi diễn ra sự gặp gỡ và vachạm quyết liệt giữa hai nền văn hoá lớn của nhân loại. Họ là sự kết nối giữa hai nền vănhoá lớn đó. Thế hệ Đào Duy Anh ra đời đúng vào thời điểm này. Khi còn nhỏ, ông đi họcchữ Nho, năm 1919, được gia đình cho học thêm chữ Quốc ngữ và chữ Pháp, đến năm1923, đỗ Cao đẳng tiểu học ở Huế. Đây là một thế hệ mà “phải đọc, viết, suy nghĩ bằngba thứ tiếng, kể cả chữ Nôm là bốn” Trong điều kiện như vậy, họ phải cố gắng để cậpnhật với những diễn biến của các trào lưu tư tưởng hiện hành; đồng thời phải nhanhchóng thâu thái những tri thức mà nhân loại đã chiếm lĩnh trước mình một khoảng thờigian dài, tầng lớp trí thức giai đoạn này đã thể hiện một tinh thần tự học cao độ mà“những kiến văn quảng bác của họ gợi ra cảm tưởng về một công phu tự học”. Trong bốicảnh đất nước trong vòng nô lệ, là sản phẩm của nền giáo dục Pháp, tầng lớp trí thức mớiluôn có “một thứ mặc cảm dân tộc, một thứ bản năng tự tôn dân tộc”. Nó đã định hướng,dẫn dắt họ “ở trên cái đà bị cưỡng ép hấp thu văn hoá ngoại lai, trở lại với tổ tiên màtrân trọng tiếng nói mẹ đẻ và văn hoá dân tộc, khiến người ta có thể vận dụng đựơc nhữngkiến thức và văn hoá mới mà nền giáo dục ngoại lai không thể không cung cấp cho chúngta một cách khách quan, để lần mò chập chững trong việc khai thác và phát huy một đôiđiểm trong nền cổ văn hoá dân tộc”(1, tr.20). Trong bản thân mỗi con n ...