HỘI CHỨNG VÀNG DA TẮC MẬT

I. ĐỊNH NGHĨA VÀNG DA:Vàng da là tình trạng nhuốm màu vàng ở da niêm và kết mạc mắt do bilirubin tăng vượt quá giới hạn bình thường trong máu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
HỘI CHỨNG VÀNG DA TẮC MẬT HỘI CHỨNG VÀNG DA TẮC MẬTI. Đ ỊNH NGHĨA VÀNG DA:Vàng da là tình trạng nhuốm màu vàng ở da niêm và kết mạc mắt dobilirubin tăng vượt quá giới hạn bình thường trong máuBình thường bilirubine toàn phần (Bili TP) trong máu là 0.8 - 1.2mg/dl,trong đó bilirubin gián tiếp (bili GT) là 0.6 - 0.8 mg/dl và bilirubine trựctiếp (bili TT) là 0.2 - 0.4 mg/dlVàng da xuất hiện rõ khi bili TP > 2.5mg/dlVàng da dưới lâm sàng khi bili TP: 2 - 2.5 mg/dlII. CƠ CH Ế:1. Phóng thích quá nhiều Hemoglobine, dẫn đến tăng sản xuất bilirubine(vd: tán huyết)2. Giảm khả năng thu nạp bilirubine vào gan3. Giảm chức năng liên hợp do thiếu hoặc giảm hoạt động của menglucuronyl transferase4. Giảm sự bài tiết bilirubine vào trong các tiểu quản mật5. Tắc nghẽn đường mậtVÀNG DA TẮC MẬTLà tình trạng vàng da tăng bilirubin trực tiếp do bế tắc đường mật, đườngmật bị bế tắc có thể trong gan hay ngoài ganI. NGUYÊN NHÂN:ú Trong đường mật:- Sỏi đường mật ( và biến chứng)- K đường mật- Nang đường mật- Chít hẹp đường mật- Xơ gan m ật nguyên phát- Viêm đường mật xơ hóa nguyên phát- Dị dạng bẩm sinhú Ngoài đường mật:- K tế bào gan- K đầu tụy- K túi mật- Hạch di căn rốn gan chèn ép- Hội chứng Mirrizi- Viêm tụy ( cấp hay mãn),Nang giả tụyNếu xếp theo thứ tự thường gặp thì phải kể đến sỏi đường mật rồi sau đóđến ung thư đầu tụy, ung thư đường mật rồi đến u ở ngoài chèn ép vàođường mật, xơ gan ứ mật tiên phát. Các nguyên nhân khác ít gặpII. LÂM SÀNG:Tùy nguyên nhân gây ứ mật mà có TTLS tương ứng:Hội chứng vàng da ứ mật có một số triệu chứng chung cho mọi nguyênnhân như:1.Vàng da:Ở những mức độ khác nhau từ vàng nhẹ ở củng mạc mắt đến vàng dađậm hoặc da sạm lại . Ứ mật càng kéo dài thì càng sạm hoặc có nhữngchấm sắc tố. Cần nhớ rằng có một số trường hợp không có vàng da mặcdù có ứ mậtà Tiếp cận:- Bệnh nhân hay người xung quanh phát hiện vàng mắt hay vàng da. Cầnchú ý tính chất của vàng da như: mức độ , màu sắc ,diễn tiến vàng dagiúp g ợi ý nguyên nhân.-Khám củng mạc phát hiện rõ nhất . Cần phân biệt những đốm vàng nâuở người già và hút thuốc lá nhiều-Khám niêm m ạc dưới lưỡi hay sàn miệng có thể phát hiện vàng.-Trường hợp vàng da nhẹ, cần quan sát dưới ánh sáng mặt trời, chú ývùng da mỏng như da mặt, lòng bàn tay.* Cần phân biệt với vàng da do ứ động caroten, lycopen trong carrot, càchua, đu đủ, Mepacrine trong thuốc điều trị sốt rét, picric acidmfluroescein cũng có thể gây vàng da sẽ không gây vàng da niêm mạc,củng mạc.2. Đau hạ sườn phải:Với tính chất một cơn đau quặn gan là một yếu tố rất có giá trị trongchẩn đoán tắc mật do sỏi. Trong trường hợp điển hình có thể gợi ý ngaychẩn đoán nhưng cũng có khi cơn đau không dữ dội làm cho người bệnhít chú ý đến. Thầy thuốc cần phải hỏi kĩ người bệnh mới phát hiện được.Tuy cơn đau quặn gan và sốt rét run là triệu chứng gần như đặc hiệu củasỏi mật, nhưng cũng có khi cả hai yếu tố này có trong viêm gan cho nênvấn đề quan trọng không phải ở chỗ có hay không có các yếu tố đó mà làsự tuần tự xuất hiện trong thời gian của chúng.- Trong tắc mật do sỏi, thường có một trình tự nhất định: cơn đau quặngan sau đó sốt rét run, rồi 1, 2 ngày sau xuất hiện hoàng đ ản.- Trái lại trong viêm gan, thường khởi pát bằng sốt sau đó vài ba ngàyhoặc một tuần mới xuất hiện Vàng da ứ mật. Thường không kèm theocơn đau quặn gan, người bệnh chỉ thấy ở hạ sườn phải nhiều hay ít, có khingay từ lúc xuất hiện sốt nhưng cũng có khi sau ngày xuất hiện V àng daứ mật.Ngoài hai yếu tố chính nói trên, cần phải phát hiện thêm các triệu chứng:3. Sốt.Mức độ và tính chất khác nhau tuỳ theo các nguyên nhân gây vàng dadưới đây:à Tiếp cận:Tính chất sốt: nhiệt độ, diễn tiến sốt, sốt kèm rét run hay sốt nóng, sốttừng cơn hay sốt liên tụcCác triệu chứng kèm theo: m ệt mỏi, biếng ăn, mê sảng4. Ng ứa:Do tăng acid mật trong máu kích thích vào đầu tận cùng các dây thầnkinh dưới da.à Tiếp cận:- Biểu hiện của ngứa: có các vết gãi trên da không?-Ngứa có thể làm b ệnh nhân mất ngủ .-Ngứa không nói lên mức độ tắc mật.-Các thuốc chống ngứa thông thường không có tác dụng.5. Nước tiểu sậm màu:Tùy theo mức độ vàng da mà nước tiểu sậm màu nhiều hay ít. Nước tiểusậm màu do có bilirubin trong nước tiểu. Nước tiểu có thể đỏ sẫm nhưnước vôi có nhiều bọt. Có thể sẫm màu trước khi có vàng da hoặc trở lạikhi vàng da vẫn còn.à Tiếp cận:Quan sát nước tiếu của bn có màu vàng sậm không. Lắc lọ đựng nướctiểu xem có bọt m àu vàng hay không, chứng tỏ có bilirubin TT trong nướctiểu (foam test) . Trong vàng da do tăng bilirubin GT, nước tiểu vàng làdo tăng urobilin nhưng không vàng sậm và không có bilirubin trong nướctiểu6.Phân bạc màu:Ở mức độ khác nhau từ màu phân nhạt hơn bình thường đến phân có m àutrắng như mat tit hoặc như như cứt cò. Phân bạc màu là triệu ch ...