Hướng dẫn phân tích và đánh giá chính sách: Phần 2 - PGS. TS Nguyễn Văn Phúc

Tiếp nội dung phần 1, Hướng dẫn phân tích và đánh giá chính sách: Phần 2 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: Tổ chức phân tích, đánh giá chính sách; phương pháp phân tích, đánh giá chính sách; các công cụ phân tích, đánh giá chính sách; phân tích, đánh giá chính sách có sự phối hợp quốc tế. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hướng dẫn phân tích và đánh giá chính sách: Phần 2 - PGS. TS Nguyễn Văn Phúc Chương IV TỔ CHỨC PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ CHÍNH SÁCH I. CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC CÔNG TÁC PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ CHÍNH SÁCH Việc phân tích, đánh giá chính sách thường được thực hiện với một chính sách hoặc một nhóm các chính sách có liên quan với nhau trong việc giải quyết một hoặc một nhóm vấn đề. Trong một số trường hợp, đặc biệt là khi chuẩn bị cho việc cải cách cơ bản thể chế kinh tế - chính trị, người ta cũng có thể tổ chức đánh giá một cách có hệ thống và toàn diện các chính sách về một lĩnh vực (trước hết là lĩnh vực dự kiến sẽ tiến hành cải cách), thậm chí cả hệ thống chính sách của đất nước. Việc phân tích, đánh giá một chính sách cụ thể hoặc một hệ thống chính sách có thể được thực hiện dưới dạng một dự án nghiên cứu hoặc một hoạt động nghiên cứu thường xuyên. Mỗi hình thức tổ chức đều có những ưu và nhược điểm, thích hợp với những điều kiện khách quan và chủ quan, cần được cơ quan, tổ chức quyết định nhiệm vụ phân tích, đánh giá chính sách xem xét và quyết định. Theo hình thức tổ chức phân tích, đánh giá một chính sách như một dự án nghiên cứu, cơ quan quyết định nhiệm vụ 200 phân tích, đánh giá chính sách sẽ xây dựng một dự án nghiên cứu, trong đó mục đích của dự án chính là mục đích phân tích, đánh giá chính sách đó, các kết quả của dự án chính là những kết quả mà việc phân tích, đánh giá chính sách phải tạo ra và nguồn lực dành cho dự án chính là nguồn lực dự kiến dành cho việc phân tích, đánh giá chính sách. Nhằm triển khai nhiệm vụ - với tư cách là một dự án nghiên cứu - cơ quan, tổ chức quyết định nhiệm vụ phân tích, đánh giá chính sách sẽ phải xây dựng các kế hoạch chi tiết, trong đó phải cụ thể hóa các hoạt động cần tiến hành, xác định rõ thời điểm tiến hành các hoạt động (hoặc nhóm hoạt động),... và xác định rõ các chỉ số phục vụ kiểm tra, giám sát. Hình thức phân tích, đánh giá một chính sách trong khung khổ một dự án nghiên cứu thường được áp dụng khi nhiệm vụ này được thực hiện trong điều kiện giới hạn về thời gian, về nguồn lực, thậm chí cả về không gian và phạm vi, có tính chất như một nhiệm vụ đơn lẻ, các hoạt động cần triển khai không lặp lại và diễn ra không thường xuyên. Nó cũng thường được lựa chọn, thực hiện ở những cơ quan, tổ chức không thực hiện phân tích, đánh giá chính sách một cách chuyên nghiệp. Đó có thể là các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức xã hội - nghề nghiệp, các tổ chức chính trị - xã hội, các doanh nghiệp,... mà chức năng, nhiệm vụ chính của chúng không phải là nghiên cứu chính sách. Ở Việt Nam hiện nay, các cơ quan, tổ chức xây dựng chính sách thường là các cơ quan quản lý nhà nước, không lấy việc nghiên cứu chính sách làm nhiệm vụ chính và không tiến hành phân tích, đánh giá chính sách một cách thường xuyên nên thường hay lựa chọn hình thức này. Nó có ưu điểm là đưa ra được một kế hoạch tổng thể, toàn diện và khép kín về việc thực hiện nhiệm vụ phân tích, đánh giá một chính sách cụ thể, trong đó có ghi rõ những hoạt động cần tiến hành, những nguồn 201 lực cần bảo đảm với những mốc thời gian cụ thể. Theo phương thức tổ chức một dự án, các hoạt động cụ thể cần triển khai sẽ được xác định một cách cụ thể và chi tiết. Nhờ vậy, cơ quan quyết định nhiệm vụ phân tích, đánh giá chính sách có một công cụ hữu hiệu để theo dõi, giám sát toàn bộ quá trình phân tích, đánh giá chính sách đó một cách hữu hiệu, giảm thiểu được những rủi ro có thể phát sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này. Nhược điểm của phương pháp này là dự án chỉ tập trung vào việc phân tích, đánh giá một chính sách (hoặc một nhóm chính sách) cụ thể. Nếu cần triển khai phân tích, đánh giá một số chính sách, cần có sự kết hợp các hoạt động chuyên môn thì sẽ mất thời gian, công sức hơn. Hơn nữa, do các dự án có tính chất nhất thời, không lặp lại nên việc đầu tư cho các nguồn lực sử dụng nhiều lần (đặc biệt là lực lượng cán bộ chuyên môn chuyên nghiệp) sẽ khó có thể được quan tâm đúng mức. Do vậy, việc xây dựng và phát triển năng lực của cơ quan, tổ chức có liên quan về các kiến thức, kỹ năng phân tích, đánh giá chính sách ít được chú trọng hơn so với việc tổ chức phân tích, đánh giá chính sách như những hoạt động thường xuyên thuộc chức năng, nhiệm vụ của tổ chức. Phân tích, đánh giá chính sách như những hoạt động thường xuyên là hình thức phân tích, đánh giá chính sách được thực hiện bởi những cơ quan, tổ chức nghiên cứu chuyên nghiệp, đặc biệt là những cơ quan, tổ chức nghiên cứu chính sách. Ở Việt Nam, nhiều cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là các bộ, các cơ quan quản lý nhà nước ở cấp tương đương và một số thành phố lớn có tổ chức những viện nghiên cứu trực thuộc. Một trong những chức năng cơ bản của các tổ chức này là nghiên cứu chính sách, trong đó có việc phân tích, đánh giá những chính sách đang được thực hiện và nghiên cứu, phân tích phục vụ cho việc hoạch định những chính sách mới. 202 Theo hình thức này, trong từng thời kỳ, cơ quan, tổ chức quyết định nhiệm vụ phân tích, đánh giá chính sách (hoặc cơ quan chủ trì thực hiện nhiệm vụ phân tích, đánh giá chính sách) sẽ tổng hợp toàn bộ những nhiệm vụ phân tích, đánh giá tất cả các chính sách mà mình có trách nhiệm thực hiện, lồng ghép chúng với những nhiệm vụ chuyên môn khác, cụ thể hóa các hoạt động cần triển khai và phân công cho các bộ phận chuyên môn đảm nhận. Đến lượt mình, mỗi bộ phận chuyên môn tiếp tục cụ thể hóa các hoạt động cần triển khai và trực tiếp thực hiện những hoạt động này. Tùy theo cơ chế hoạt động của từng tổ chức mà các bộ phận chuyên môn được cấp kinh phí để thực hiện các hoạt động đã nêu trong kế hoạch (theo dự trù kinh phí dành cho việc phân tích, đánh giá chính sách) hoặc được thanh toán theo quy chế quản lý tài chính nội bộ của toàn bộ cơ quan, tổ chức. Tuy có chức năng phân tích, đánh giá chính sách, nhưng trong nhiều trường hợp, các tổ chức n ...