Đổi mới căn bản các hoạt động giáo dục hiện nay là một yêu cầu cấp
thiết trong xu thế hội nhập, phát triển. Sự đổi mới toàn diện về nội dung
chương trình, đội ngũ giảng dạy, phương pháp, kỹ thuật và phương thức tư
duy của người học là một cuộc cách mạng của ngành giáo dục nhằm đáp ứng
những đòi hỏi của đất nước trong bối cảnh mới của thời đại. Đó là một thời
đại với sự thay đổi lớn lao về tri thức về hình thức và nội dung, về ý nghĩa tri
thức, về trách nhiệm của tri thức...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kế hoạch đào tạo ngành Lịch sử
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
DỰ ÁN ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN THCS - LOAN No1718-VIE
(SF)
HOÀNG ANH KHIÊM
THỰC HIỆN KẾ HOẠCH ĐÀO TẠO
NGÀNH HỌC LỊCH SỬ
(Sách trợ giúp giảng viên CĐSP)
NH XUT BẢN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
HÀ NỘI 2007
PHẦN MỞ ĐẦU
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG
VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HIỆN ĐẠI
“Hãy dạy làm sao để học sinh cảm thấy những điều được học như
một phần thưởng quý giá chứ không như một nhiệm vụ ngán ngẩm”
Albert Einstein
Đổi mới căn bản các hoạt động giáo dục hiện nay là một yêu cầu cấp
thiết trong xu thế hội nhập, phát triển. Sự đổi mới toàn diện về nội dung
chương trình, đội ngũ giảng dạy, phương pháp, kỹ thuật và phương thức tư
duy của người học là một cuộc cách mạng của ngành giáo dục nhằm đáp ứng
những đòi hỏi của đất nước trong bối cảnh mới của thời đại. Đó là một thời
đại với sự thay đổi lớn lao về tri thức về hình thức và nội dung, về ý nghĩa tri
thức, về trách nhiệm của tri thức và về những đặc điểm của con người có
giáo dục.
“Dạy học lấy học sinh làm trung tâm” vẫn luôn là trọng tâm của sự đổi
mới phương pháp dạy học hiện đại 1. Ở nước ta từ thập niên 60 của thế kỷ
XX đã thực hiện nguyên lý “học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao
động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội” theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Thực chất, quan điểm “Dạy học lấy học sinh làm trung tâm” cũng đã được
xác định từ các thập niên 70, 80, 90 và đến năm 2000 đã chính thức trở
thành chủ trương của nhà nước (NQ40/2000/QH10). Đó là quan điểm “thày
chủ đạo, trò chủ động” hay “dạy học phát huy tính tích cực của học sinh”.
Vấn đề là bằng cách nào gắn được những lý luận hết sức đúng đắn đó vào
thực trạng nền giáo dục hiện nay ở tất cả các bậc học.
Ngay từ những thập niên 70, 80 của thế kỷ trước, các nhà nghiên cứu
giáo dục đã nêu ra những vấn đề bất cập về vị trí, vai trò của khoa học xã
hội trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo: từ sau ngày miền Nam hoàn toàn giải
phóng cho đến nay, đa số học sinh, sinh viên thích các ngành khoa học kĩ
thuật, khoa học tự nhiên hơn khoa học xã hội. Chỉ có một số ngành của khoa
học xã hội liên quan đến kinh tế, đối ngoại như thương nghiệp, kinh tế kế
hoạch, quan hệ quốc tế, ngoại giao… được sinh viên quan tâm. Còn các
ngành như kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa học, triết học thì chưa
thu hút được học sinh, sinh viên vì chưa thực sự đổi mới chương trình và đội
ngũ giảng dạy các ngành khoa học xã hội còn khá bảo thủ, ảnh hưởng của
1
Quan điểm dạy học tích cực này đã được đề ra từ thế kỷ XVIII với tư tưởng của J.J.Rousseau (trào lưu
“Triết học Anh sáng”) ở châu Au và ảnh hưởng sâu rộng đến các nhà khoa học thế kỷ XIX.
một giai đoạn dài của thời kỳ bao cấp, duy ý chí. Chúng ta muốn hình thành
nhân cách xã hội chủ nghĩa nhưng uy tín của khoa học lý luận đang giảm
sút, thiếu bổ sung, còn nặng tính hàn lâm, giáo điều và minh họa. Thậm chí,
theo một số nhà nghiên cứu thì thực trạng khoa học xã hội hiện nay đã là
một vấn đề trầm trọng. Trong xu thế hội nhập quốc tế, xã hội đòi hỏi bức
xúc về cải cách chính trị, cải cách hành chính nhưng trong các hệ thống
trường học lại ngán ngại môn học chính trị, và khoa học xã hội nói chung.
Khoa học lịch sử và văn học cũng nằm trong bối cảnh chung đó. Trong thực
tế hiện nay, vị trí bộ môn lịch sử ở bậc học phổ thông, chế độ tuyển sinh và
chính sách ngành nghề đối với các ngành khoa học xã hội cũng tác động
không nhỏ đến việc xác định mục đích, động cơ học tập và chất lượng đào
tạo của đa số học sinh, sinh viên…
Dư luận, báo chí một vài năm gần đây cũng đã có những diễn đàn bày tỏ
sự quan ngại về chất lượng dạy và học lịch sử nhất là về lịch sử dân tộc của
học sinh, sinh viên ở tất cả các bậc học. Thế hệ trẻ ngày nay tự khẳng định
mình bằng tri thức thời đại và nền văn hoá dân tộc, song còn nhiều hạn chế
về phương pháp tư duy trừu tượng mang tính sáng tạo, khám phá. Sinh viên
cần biến những tri thức hàn lâm sách vở, kiến thức thời đại thành vốn tri
thức của riêng mình mà không phải chỉ là sự sao chép, thừa hưởng. Hiểu
sâu, biết rộng những kiến thức lịch sử và kỹ năng vận dụng vào thực tiễn
phải là nhu cầu tự thân của tuổi trẻ trong hành trang vào đời. Nhà trường,
các thày cô giáo cần phải khắc phục những nhược điểm của phương pháp
dạy học truyền thống để rèn luyện cho học sinh phương pháp tư duy độc lập,
năng lực trí tuệ và sự say mê sáng tạo. Những trở lực lớn trong phạm vi rộng
hiện nay về môi trường làm việc tập thể đó là tính hợp tác, kỹ năng làm việc
theo nhóm và ý thức tự giác - một ý thức mới trong hội nhập và phát triển.
Những giá trị ảo, bệnh thành tích, sự níu kéo lẫn nhau, chủ nghĩa bình
quân… trong công tác quản lý, trong dạy và học hiện nay đang là một trở
lực vô hình và rất nguy hiểm. Một “sức ì” khá ...