Kết quả nghiên cứu xây dựng nội dung khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản

Bài báo nhằm làm rõ nội hàm của vấn đề khai thác nguồn lợi thủy sản tại vùng biển ven bờ, nơi đang chịu áp lực khai thác quá mức mà hệ lụy là các hệ sinh thái bị hủy hoại, nguồn lợi đang có xu hướng cạn kiệt dần. Trên cơ sở phương pháp nghiên cứu tài liệu kết hợp sự khảo sát thực tế hoạt động khai thác tại vùng biển ven bờ Việt Nam, bài báo đã đưa ra được nội dung chính của vấn đề khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản là: Khai thác hợp lý về sản lượng nguồn lợi thủy sản; Khai thác hợp lý về cường lực.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kết quả nghiên cứu xây dựng nội dung khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 2/2016 THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG NỘI DUNG KHAI THÁC HỢP LÝ NGUỒN LỢI THỦY SẢN RESULTS OF THE STUDY ON REASONABLE EXPLOITATION OF FISHERY RESOURCES Phan Trọng Huyến1, Vũ Kế Nghiệp2, Nguyễn Thị Hoa Hồng3 Ngày nhận bài: 12/12/2015; Ngày phản biện thông qua: 02/3/2016; Ngày duyệt đăng: 15/6/2016 TÓM TẮT Bài báo nhằm làm rõ nội hàm của vấn đề khai thác nguồn lợi thủy sản tại vùng biển ven bờ, nơi đang chịu áp lực khai thác quá mức mà hệ lụy là các hệ sinh thái bị hủy hoại, nguồn lợi đang có xu hướng cạn kiệt dần. Trên cơ sở phương pháp nghiên cứu tài liệu kết hợp sự khảo sát thực tế hoạt động khai thác tại vùng biển ven bờ Việt Nam, bài báo đã đưa ra được nội dung chính của vấn đề khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản là: Khai thác hợp lý về sản lượng nguồn lợi thủy sản; Khai thác hợp lý về cường lực. Trong đó: Nội dung thứ nhất, cần làm rõ khai thác hợp lý về tổng sản lượng nguồn lợi thủy sản; về tỷ lệ sản lượng giữa các loài; về độ tuổi, kích thước các loài thuỷ sản; đảm bảo hợp lý về thời gian và không gian khai thác nguồn lợi thủy sản. Nội dung thứ hai, cần phải hợp lý về sử dụng tổng giá trị cường lực; về mật độ tàu thuyền hay ngư cụ; về chủng loại và cấu trúc ngư cụ. Từ khoá: khai thác hợp lý, nguồn lợi thủy sản, sản lượng, cường lực ABSTRACT This article clarifies the notion regarding the exploitation of fishery resources in coastal waters where overfishing is exhausting the resources and causing various damages on the ecosystem. Based on the examination of documented data (documentary research methods) and fieldtrip surveys on fishing activities in coastal waters of Vietnam, the article makes two suggestions for reasonable exploitation of fishery resources: (1) reasonable exploitation of production of fishery resources; and (2) reasonable exploitation of the fishing effort. In which: The first suggestion focuses on clarifying the reasonable exploitation of the total production of fishery resources; the output ratios among the species; the ages and sizes of species; the assurance of reasonable time and space of exploitation. The second suggestion focuses on appropriate utilization of the total value of fishing effort; the density of fishing boats or gears; and the type and structure of fishing gears. Keywords: reasonable exploitation, fishery resources, production, fishing effort Trường Đại học Nha Trang Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 1, 2 3 TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 25 Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản I. ĐẶT VẤN ĐỀ Vùng biển ven bờ Việt Nam được giới hạn bởi bờ biển và tuyến bờ [4]. Vùng biển ven bờ Việt Nam là nơi tập trung nhiều hệ sinh thái như san hô, cỏ biển, rong biển… là những bãi đẻ, chỗ ẩn nấp, cư trú, kiếm mồi của các loài hải sản. Vì vậy, vùng biển ven bờ không những là nơi có nguồn lợi phong phú về trữ lượng, đa dạng về chủng loài phục vụ cho nghề khai thác thủy sản ven bờ mà còn là nơi cung cấp, bổ sung nguồn lợi cho vùng lộng và vùng khơi. Cũng chính vì đặc điểm này mà số đông tàu thuyền (chủ yếu là tàu thuyền nhỏ) đã và đang tập trung khai thác trong vùng biển ven bờ. Do vậy, dẫn tới một hệ lụy là các ngư trường truyền thống ven bờ đã bị khai thác quá mức, các hệ sinh thái, môi trường sống của nhiều loài thủy sản đang bị suy thoái, nguồn lợi của vùng biển ven bờ đang trên đà cạn kiệt, nhiều loài hải sản quí hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng,... Nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy giảm nguồn lợi trong vùng biển ven bờ thì có rất nhiều, nhưng chủ yếu vẫn là do sự hoạt động khai thác bất hợp lý. Vậy khai thác hợp lý là gì? Nội dung cụ thể như thế nào?... Là những câu hỏi mà lời giải cần được hiểu cho đúng. Bởi lẽ, nếu hiểu đúng nội hàm của cụm từ khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản thì chúng ta mới tìm giải pháp điều chỉnh hoạt động khai thác để khắc phục tình trạng khai thác chưa hợp lý. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp cho các nhà quản lý nghề cá địa phương có cơ sở khoa học để đưa ra những quyết sách phù hợp hướng tới phát triển nghề cá ven bờ bền vững. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu Các nguồn tài liệu khác nhau (sách chuyên khảo, giáo trình, tạp chí khoa học chuyên ngành thủy sản, internet, các cơ quan ban, ngành của địa phương…) và hoạt động khai thác nguồn lợi thủy sản tại vùng biển ven bờ Việt Nam, trên cơ sở đó tìm xem các thông số về cường lực và sản lượng khai thác, mùa vụ 26 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG Số 2/2016 khai thác, loài khai thác… được sử dụng như thế nào là hợp lý. 2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thông tin được thu thập từ các nguồn tài liệu khác nhau (sách chuyên khảo, giáo trình, tạp chí khoa học chuyên ngành thủy sản, internet,…) để phân tích xác định cơ sở lý thuyết về khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản. - Phương pháp nghiên cứu phi thực nghiệm: Từ kết quả khảo sát thực trạng hoạt động khai thác thủy sản tại vùng biển ven bờ, tiến hành phân tích, đánh giá để xây dựng cơ sở thực tiễn cho nội dung chính về khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản. III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 1. Các khái niệm Trước khi nghiên cứu về nội dung khai thác hợp lý chúng ta hãy điểm qua các khái niệm liên quan như sau [5]: - Trữ lượng là tổng khối lượng của một loài hoặc nhiều loài ở một khu vực nào đó cần xác định. - Khả năng khai thác khối lượng hoặc số cá thể (sản lượng) của một loài hoặc nhiều loài có thể khai thác được từ trữ lượng đã được xác định. - Sản lượng khai thác sinh học cho phép là biên độ sản lượng cho phép khai thác đối với một số loài hoặc nhóm loài trên cơ sở sinh học. - Sản lượng khai thác bền vững tối đa là sản lượng trung bình lớn nhất có thể khai thác bền vững không gây ảnh hưởng đến nguồn lợi. - Sản lượng kinh tế tối đa là tổng lợi nhuận có thể thu nhận được từ sản lượng khai thác. - Sản lượng tối ưu là mức sản lượng đạt được lợi nhuận lớn nhất, bao gồm cả những xem xét về các yếu tố kinh tế, xã hội và sinh học. ...