Khai thác nguồn lực từ hành lang sông rạch thông qua các giải pháp kè bờ

Bài viết nêu một số ý tưởng về quy hoạch và kiến trúc, kết hợp việc xây dựng bờ kè gắn với ứng phó biến đổi khí hậu nhằm khai thác tốt hơn quỹ đất hàng lang sông kênh rạch.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khai thác nguồn lực từ hành lang sông rạch thông qua các giải pháp kè bờ Quy hoạch và phát triển kè bờ sông Sài Gòn và sông, kênh nội thành và các giải pháp để hoàn thành cơ bản kè sông Sài Gòn, sông và kênh nội thành vào năm 2025 KHAI THÁC NGUỒN LỰC TỪ HÀNH LANG SÔNG RẠCH THÔNG QUA CÁC GIẢI PHÁP KÈ BỜ Ts. Ks. Võ Kim Cương, Ths. Kts. Nguyễn Hoài Nam (Hội Quy hoạch và Phát triển Tp. Hồ Chí Minh) Tóm tắt Bồi và lở là hiện tượng tự nhiên của sông ngòi, tuy nhiên đối với khu vực đô thị, nơi tập trung nhiều công trình và dân cư sinh sống, hiện tượng này phải được khống chế, và đặc biệt qua việc khống chế này khai thác hiệu quả hơn nguồn lực đất đai, mặt nước dọc bờ sông kênh rạch. UBND Tp. Hồ Chí Minh đã có Quyết định số 150/2004/QĐ-UB, ngày 09/06/2004, ban hành quy định ranh giới hành lang sông, kênh, rạch và hướng dẫn xây dựng trên đất thuộc hành lang này. Nay khi thực hiện kết hợp việc kè bờ để chống xói lở, cần quy hoạch và khai thác quỹ đất trong hành lang này như thế nào để có hiệu quả cao nhất? Bài này nêu một số ý tưởng về quy hoạch và kiến trúc, kết hợp việc xây dựng bờ kè gắn với ứng phó biến đổi khí hậu nhằm khai thác tốt hơn quỹ đất hàng lang sông kênh rạch. 1. Hành lang sông kênh rạch – vai trò và nguyên lý kỹ thuật kè bờ 1.1. Vai trò của sông kênh rạch trên địa bàn Có lẽ người Việt Nam, nhất là ở miền xuôi, ai cũng có một dòng sông quê hương. Cuộc sống bên sông cũng như cảnh quan sông nước đã trở nên quen thuộc dường như không thể thiếu được trong đời sống hàng ngày của mỗi người. Đồng thời mọi người cũng biết sông kênh rạch có vai trò sống còn đối với đô thị. Bên cạnh hai chưc năng cơ bản là thoát nước và giao thông thủy, không gian và mảng xanh sông nước còn có chức năng điều hòa không khí, cân bằng sinh thái, tạo cảnh quan và không gian giao tiếp giữa người với người và người với tự nhiên. Quá trính đô thị hóa, các công trình dần dần che khuất các dòng sông, thậm chí do quá trình chiếm dụng đất hai bên sông làm cho nhiều đoạn sông không còn có thể tiếp cận đối với mọi người. Tp Hồ Chí Minh vốn là một đô thị sông nước cũng đang nằm trong tình trạng đó. Ngoài nguy cơ bị xói lỡ theo quy luật tự nhiên của dòng chảy, dải đất dọc bờ sông còn có nguy cơ bị chiếm dụng và xây dựng tùy tiện (hình 1), quỹ đất và mặt nước bị lãng phí, cảnh quan sông nước bị hủy hoại, môi trường bị ô nhiễm và cộng đồng dân cư thành phố mất cơ hội tiếp cận không gian rộng lớn tươi đẹp của sông nước. 10 Quy hoạch và phát triển kè bờ sông Sài Gòn và sông, kênh nội thành và các giải pháp để hoàn thành cơ bản kè sông Sài Gòn, sông và kênh nội thành vào năm 2025 Hình 1. Bờ kênh bị lấn chiếm trên kinh Tẻ, Quận 8 Do không có đường dọc bờ sông, nên mặc dù nằm bên sông Sài Gòn, nhưng dân chúng thành phố chỉ có thể tiếp cận bờ sông một đoạn ngắn dọc công viên Bạch Đằng Q.1. Chỉ những nơi chưa có công trình như khu vực Bình Quới Thanh Đa, Cần Giờ hay Hóc Môn, Củ Chi mới có thể nhìn thấy dòng sông từ trên bờ. Mặc dù đã có những dự án cải tạo môi trường nước và đô thị lớn, chi phí hàng tỷ USD, đã thay đổi bộ mặt Thành phố dọc theo các kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, Tàu Hủ - Bến Nghé, Lò Gốm – Tân Hóa, v,v... nhưng tình trạng nhà trên kênh rạch có từ trước Giải phóng vẫn còn tồn tại, không những che khuất dòng kênh mà còn gây ô nhiễm và làm mất mỹ quan đô thị. Theo Chương trình đột phá chỉnh trang đô thị, hành lang các bờ sông, kênh, rạch sẽ được giải tỏa, tao ra cơ hội chỉnh trang bộ mặt dô thị và khai thác có hiệu quả quỹ đất hai bên bờ sông kênh rạch của Thành phố. 1.2. Vai trò của hành lang sông, kênh, rạch và yêu cầu quy hoạch – kiến trúc Về vai trò của hành lang, Điều 1, Bản Quy định ban hành theo Quyết định số 150/2004/QĐ-UB, ngày 09 tháng 6 năm 2004 của Ủy ban nhân dân thành phố, đã nêu mục đích của bản quy định đồng thời qua đó cũng xác định rõ mục đích sử dụng hành lang: “Quy định về quản lý, sử dụng hành lang trên bờ sông, kênh, rạch thuộc địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nhằm các mục đích sau: 1. Phòng, chống lấn chiếm bờ sông, kênh, rạch và sử dụng đất không đúng theo mục đích đất đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. 2. Tạo quỹ đất để xây dựng các hệ thống hạ tầng kỹ thuật dọc sông, kênh, rạch (như đường giao thông, hệ thống cấp nước, thoát nước, xử lý nước thải, lắp đặt biển báo hiệu hàng hải, đường thủy nội địa, công trình điện, thông tin liên lạc, trồng cây và bảo vệ cây chắn sóng, xây dựng công trình chống sạt lở bờ sông, xây dựng công trình thủy lợi và các công trình khác), xây dựng công trình phục vụ lợi ích công cộng, công viên, cây xanh nhằm đảm bảo vệ sinh môi trường và cảnh quan đô thị thành phố” Qua hai mục đích nêu trên có thể thấy việc quản lý theo quyết định 150 này là giữ đất cho các công trình dọc sông như đường ô tô, kè bờ, bến cảng và các công trình khác nhằm bảo đảm an toàn, mỹ quan, môi trường vì lợi ích chung của đô thị. Như vậy, khi đảm bảo xây dựng và khai thác tốt các công trình này là đã thực hiện tốt vai trò của hành lang sông kênh rạch. 1.3. Vai trò của bờ kè và nguyên lý chung về kỹ thuật kè bờ Kè bờ sông kênh rạch lâu nay thường có ba mục đích, một là đề nắn dòng chảy, hai là chống sạt lở đất hai bên bờ, ba là chống xói lở do tác động của dòng nước mặt. ...