Khai thác sữa -Năng suất - chất lượng - vệ sinh -Chương 9

Khai thác sữa, Năng suất, chất lượng, vệ sinh, Chương 9. Bệnh viêm vú. Bệnh viêm vú là phản ứng viêm của tuyến vú. Bệnh viêm vú là bệnh phổ biến nhất
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khai thác sữa -Năng suất - chất lượng - vệ sinh -Chương 9 Ch−¬ng 9 BÖnh viªm vó1. Kh¸i niÖm BÖnh viªm vó lµ ph¶n øng viªm cña tuyÕn vó.BÖnh viªm vó lµ bÖnh phæ biÕn nhÊt, g©y tæn thÊt vµchi phÝ tèn kÐm nhÊt trong sè c¸c bÖnh cña bß s÷a trªnthÕ giíi. Tæn thÊt cña bÖnh lín gÊp hai lÇn so víi bÖnhv« sinh vµ c¸c bÖnh s¶n khoa kh¸c. Th−êng cã 1/3 sèbß s÷a cña mçi ®µn cã mét hoÆc nhiÒu khoang vó bÞmét d¹ng viªm nµo ®ã. ë ViÖt nam bÖnh viªm vó cßn Ýt ®−îc quan t©mnghiªn cøu. Theo mét sè t¸c gi¶, cã kho¶ng 20-45%sè bß s÷a bÞ m¾c bÖnh nµy. NguyÔn Ngäc Nhiªn vµ CS(1999) kiÓm tra b»ng CMT (California Mastitis Test)1.679 mÉu s÷a cña 518 ®µn bß nu«i t¹i Ba V× (Hµ T©y)vµ ngo¹i thµnh Hµ Néi ®· ph¸t hiÖn thÊy 771 mÉud−¬ng tÝnh, chiÕm tû lÖ 45,92%. BÖnh viªm vó g©y tæn thÊt kinh tÕ rÊt lín chongµnh ch¨n nu«i bß s÷a. C¸c thiÖt h¹i liªn quan ®ÕnnhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau: - Lµm gi¶m kho¶ng 10% s¶n l−îng s÷a do tuyÕns÷a bÞ tæn th−¬ng (H×nh 24). H×nh 24: Tæn th−¬ng tuyÕn s÷a do viªm vó - S÷a bÞ gi¶m chÊt l−îng hoÆc bÞ háng, chØ b¸n®−îc gi¸ thÊp hoÆc ph¶i ®æ bá. - Sau khi dïng kh¸ng sinh ®iÒu trÞ côc bé, trùctiÕp vµo tuyÕn vó ph¶i chê ®îi mét thêi gian tr−íc khicã thÓ v¾t s÷a ®em b¸n. - Chi phÝ ®iÒu trÞ rÊt tèn kÐm. - NhiÒu bß c¸i ph¶i lo¹i th¶i sím, tr−íc khi ®¹t tíin¨ng suÊt tèi ®a.2. Nh÷ng yÕu tè liªn quan ®Õn sù xuÊt hiÖn bÖnh Cã mét sè yÕu tè t¹o ®iÒu kiÖn cho bÖnh viªmvó ph¸t triÓn, ®ã lµ : - YÕu tè di truyÒn: cã nh÷ng gièng bß mÉn c¶mh¬n ®èi víi bÖnh viªm vó (vÝ dô gièng bß Pie ®á mÉnc¶m h¬n gièng bß Pie ®en). - CÊu t¹o bÇu vó vµ nóm vó: nh÷ng d©y ch»ngn©ng ®ì bÇu vó kh«ng v÷ng ch¾c; c¸c nóm vó ph×nhc¨ng, g©y khã kh¨n cho viÖc v¾t s÷a; lç më cña nómvó bÞ ®Èy vµo trong v.v ... lµ nh÷ng yÕu tè lµm cho bÇuvó dÔ bÞ viªm. - Tuæi cña gia sóc: víi tuæi cµng cao, søc ®Òkh¸ng tù nhiªn cña gia sóc cµng gi¶m vµ bß s÷a cµngcã nguy c¬ bÞ viªm vó. - Thêi kú tiÕt s÷a: trong thêi gian hai tuÇn ®Çutiªn sau khi ®Î, bÇu vó rÊt mÉn c¶m víi viªm nhiÔm.Trong thêi gian c¹n s÷a bÇu vó còng mÉn c¶m víi vikhuÈn h¬n so víi trong thêi kú tiÕt s÷a. MÆt kh¸c,trong thêi kú c¹n s÷a c¸c mÇm bÖnh kh«ng cßn bÞ ®µoth¶i ra ngoµi qua v¾t s÷a nªn bÇu vó còng dÔ bÞ viªm. - C¸c vÕt th−¬ng: b¶n th©n c¸c vÕt th−¬ng t¹othµnh cöa x©m nhËp cña vi khuÈn vµo tuyÕn vó, ®ångthêi chóng lµm gi¶m søc ®Ò kh¸ng tù nhiªn cña giasóc ®èi víi tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp viªm nhiÔm. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tæn th−¬ng th−êng lµ doc¸c thao t¸c th« b¹o lªn bÇu vó (vÝ dô: v¾t s÷a kh«ng®óng kü thuËt), kÑt nóm vó khi bß ®øng dËy, v¾t s÷akhi bÇu vó trèng rçng, kh«ng lau kh« bÇu vó cÈn thËnsau khi röa vµ dÉn ®Õn nøt nÎ da bÇu vó, hoÆc do bÞc«n trïng ®èt v.v... - Søc ®Ò kh¸ng cña b¶n th©n bÇu vó: bao gåmtoµn bé c¸c thµnh phÇn, yÕu tè ng¨n c¶n viÖc x©mnhËp vµ ph¸t triÓn cña c¸c mÇm bÖnh trong tuyÕn vó.§ã lµ sù ®æi míi liªn tôc cña c¸c tÕ bµo biÓu m« trongèng nóm vó vµ sù cã mÆt cña c¸c axit amin trong niªmm¹c èng nóm vó (c¸c axÝt amin nµy cã ®Æc tÝnh lµmk×m h·m vi khuÈn ph¸t triÓn). B¶n th©n viÖc v¾t s÷a ®µo th¶i ra mét sè l−înglín vi khuÈn, cã nguy c¬ g©y nªn viªm vó. VÒ mÆt miÔn dÞch tÕ bµo, khi cã hiÖn t−îngnhiÔm khuÈn, sè l−îng c¸c b¹ch cÇu trung tÝnh nh©nlªn mét c¸ch nhanh chãng. Do bÞ thu hót bëi c¸c chÊttõ tÕ bµo tuyÕn vó tæn th−¬ng gi¶i phãng ra, chóng dichuyÓn trong s÷a vµ b¾t ®Çu nuèt c¸c vi khuÈn. C¸cb¹ch cÇu trung tÝnh còng sinh ra c¸c chÊt nh−interleukine vµ interferon cã t¸c dông lµm t¨ng tÝnhthÊm cña c¸c thµnh m¹ch vµ b»ng c¸ch nµy lµm t¨ngc−êng tiÕt s÷a, kÕt qu¶ lµ lµm lo·ng c¸c ®éc tè do vikhuÈn s¶n sinh ra. Ng−êi ta còng thÊy trong s÷a cã c¸c chÊt kh¸cnh− lactoferrine, lactÐnine vµ lactoperoxidaza. MçichÊt nµy cã c¬ chÕ t¸c ®éng riªng, nh−ng ®Òu tiªu diÖthoÆc ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn. VÝ dô,lactoferrine ®−îc g¾n víi c¸c ph©n tö s¾t vµ nh− vËyng¨n c¶n sù ph¸t triÓn cña E. Coli lµ lo¹i vi khuÈn cÇn®Õn s¾t ®Ó nh©n lªn. Vai trß cña c¸c globuline miÔn dÞch ë trong s÷avÉn ch−a ®−îc lµm s¸ng tá.3. C¸c t¸c nh©n g©y bÖnh vµ ®Æc tÝnh cña chóng Trong thùc tÕ viªm vó th−êng do nhiÔm tõ m«itr−êng bªn ngoµi (H×nh 25). H×nh 25: Con ®−êng chÝnh g©y nhiÔm khuÈn tuyÕn s÷a Mét sè l−îng lín mÇm bÖnh cã thÓ lµ nguån gèccña bÖnh viªm vó, nh−ng quan träng nhÊt lµ nh÷ngmÇm bÖnh thuéc 4 nhãm sau ®©y: a. Liªn cÇu khuÈn vµ tô cÇu khuÈn §©y lµ c¸c vi khuÈn th−êng thÊy nhÊt trong c¸cbÖnh viªm vó. BÖnh do c¸c vi khuÈn nµy g©y ra l©ytruyÒn trong ®µn chËm nh−ng mét khi bÞ nhiÔm th× rÊtkhã thanh to¸n. - C¸c liªn cÇu khuÈn: gåm cã 3 loµi lµ Streptococcusagalactiae, Streptococcus dysgalactiae vµ Streptococcusuberis. S. agalactiae lµ vi khuÈn gram +. §©y lµ t¸cnh©n g©y bÖnh duy nhÊt cÇn ®Õn m« tuyÕn vó ®Ó ph¸ttriÓn vµ nh©n lªn. Nã rÊt mÉn c¶m víi pÐnicilline vµ bÞkhèng chÕ mét c¸ch dÔ dµng. Th«ng th−êng th× viªmnhiÔm ë d¹ng kh«ng cã triÖu chøng, ®«i khi t¸i ph¸tthµnh bÖnh viªm vó víi tÊt c¶ c¸c triÖu chøng cñabÖnh viªm vó thÓ cÊp tÝnh. VÒ c¬ b¶n, viÖc l©y truyÒnbÖnh lµ do ng−êi v¾t s÷a. V¾t s÷a kh«ng hoµn chØnh cãthÓ lµm t¨ng møc ®é trÇm träng cña bÖnh viªm vó doS. agalactiae trong ®µn bß. S. dysgalactiae vµ S. uberis cã thÓ nh©n vµ ph¸ttriÓn c¶ bªn ngoµi m« tuyÕn vó. ChÝnh v× vËy rÊt khãlo¹i trõ chóng. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi chóngtÊn c«ng tuyÕn vó vµ th«ng th−êng g©y ra chøng viªmvó kh«ng cã triÖu chøng. Ba lo¹i liªn cÇu khuÈn nµy chñ yÕu ph¸t triÓntrong s÷a vµ chØ tÊn c«ng c¸c líp tÕ bµo bÒ mÆt cñac¸c èng dÉn s÷a. Chóng g©y ra chøng viªm thÓ cata. - Tô cÇu khuÈn Staphylococcus aureus Staphylococcus aureus lµ vi khuÈn gram +. §©ylµ lo¹i tô cÇu khuÈn g©y bÖnh m¹nh nhÊt ®èi víi tuyÕnvó. ViÖc viªm nhiÔm th−êng cã nguån gèc tõ m«itr−êng bªn ngoµi vµ ng−êi v¾t s÷a lµ t¸c nh©n truyÒnbÖnh chñ yÕu. Vi khuÈn nµy g©y ra chøng viªm vó,thay ®æi tõ th ...