Khu chạm khắc đá cổ Sa Pa - Một di sản văn hóa

Sa Pa không chỉ nổi tiếng bởi khí hậu ôn hòa, trong lành mát mẻ, giàu tiềm năng về thiên nhiên, giàu bản sắc dân tộc mà còn nổi tiếng bởi chính cái tên gọi thân thiết và rất riêng của nó.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Khu chạm khắc đá cổ Sa Pa - Một di sản văn hóaNguyn Mnh Cng: Khu chm khc Ÿ c Sa Pa...KHU CHẠM KHẮC ĐÁ CỔ SA PA MỘT DI SẢN VĂN HÓA80NGUYN MNH CNG*a Pa không chỉ nổi tiếng bởi khí hậu ôn hòa,trong lành mát mẻ, giàu tiềm năng về thiênnhiên, giàu bản sắc dân tộc mà còn nổi tiếngbởi chính cái tên gọi thân thiết và rất riêng củanó. Nơi đây đã trở thành địa danh thu hút đượcrất nhiều khách du lịch trong nước, ngoài nướcđến thưởng ngoạn và trải nghiệm bởi phongcảnh, con người và đặc biệt là hệ thống di tích chỉcó ở nơi đây.Nằm lọt trong thung lũng Mường Hoa, đượcbao bọc bởi những dãy núi cao trên dưới 2000 métso với mực nước biển, khu di tích đá cổ Sa Pa vớigần 200 hòn đá lớn nhỏ, có hình chạm khắc như lànhững bông hoa điểm xuyết cho sự quyến rũ mãnhliệt của thung lũng miền sơn cước này. Trải dài bênbờ Đông Bắc của dòng suối Hoa, qua nhiều xã, nhưTả Van, Sử Pán, Hầu Thào, Lao Chải, với chiều rộngkhoảng 500 mét tính từ lòng suối Hoa lên các triềnnúi thuộc xã Hầu Thào, Lao Chải. Tuy nhiên, cácphiến đá có hình chạm khắc tiêu biểu tập trungnhất từ thôn Lý Lao Chải, bản Pho đến xã Sử Pán.Khu chạm khắc đá cổ Sa Pa được phát hiệnnăm 1925 khi một nhà nghiên cứu người Pháp,gốc Nga tên là V.Goloubev làm việc tại Viện ViễnĐông Bác cổ cùng các cộng sự tiến hành một cuộcđiền dã nghiên cứu và khảo sát lại thung lũngMường Hoa cách thị trấn Sa Pa ngày nay 8km vềphía Đông Nam. Tại đây, V.Goloubev đã phát hiệnthấy khoảng trên 30 phiến đá có những hìnhchạm khắc độc đáo, nằm rải rác tại thung lũng này.Ông cùng các cộng sự sau khi phát hiện đã dàyS* Bo tàng Lào Caicông tìm hiểu, nghiên cứu, ghi chép, đo đạc vàdập những bản dập đầu tiên của các hình khắctrên đá tại đây rồi công bố trên tạp chí của EFEO.Các hình chạm khắc tại đây được đánh giá là độcđáo và phong phú, không kém các hình chạmkhắc tại các nơi trên thế giới.Về sau, có nhiều học giả và các đoàn nghiên cứucũng đã tới đây khảo sát, nghiên cứu, giải mã,nhưng cho đến nay những hình chạm khắc này vẫncòn nhiều điều bí ẩn... Tuy nhiên, các nhà khoa họcđều nhận định chung là: các hình chạm khắc tại đâyrất đẹp và phong phú về loại hình. Qua nghiên cứuvà khảo sát, thống kê của nhiều cơ quan chức năngtrung ương cũng như tỉnh Lào Cai, khu chạm khắcđá cổ Sa Pa bao gồm trên 200 phiến đá có hìnhchạm khắc cổ. Nổi bật nhất trong hệ thống chạmkhắc này là hai phiến đá được lấy tên gọi là Hòn Bốvà Hòn Mẹ. Sở dĩ được lấy tên gọi như vậy là bởitruyền thuyết của nhân dân địa phương truyền lạinhư sau:“Khu chạm khắc đá cổ Sa Pa không ai biết đượccó từ bao giờ. Chỉ biết rằng, nó đã có từ rất lâu đờikhi chưa có người H’Mông và người Mán đến ởvùng này. Những năm thượng cổ ở vùng này cóthiên tai lũ lụt lớn và xảy ra liên tiếp, mọi người chếthết chỉ còn hai anh em mồ côi sống sót mà thôi. Haianh em phải tìm đường kiếm sống và đưa nhauvượt dãy Hoàng Liên Sơn tìm vùng đất mới để sinhsống. Lên đến Sa Pa, người em gái do đói và khátnên tụt lại phía sau tìm xuống suối Hoa để uốngnước, do gặp phải chỗ sình lầy nên không lên được.Người anh mải nghĩ nên đã đi quá xa - tận MườngBo, lúc quay lại không thấy em gái đâu liền đi tìm.S 2 (43) - 2013 - Di sn vn h‚a vt thTrời đã tối, người anh vẫn tìm em qua cả một đêmnhưng vẫn không thấy. Đến Hầu Thào trời đã sáng,người anh phục xuống đất khóc, hóa thành đá, cònngười em không thấy anh đâu, do đói và khát nêncũng hóa thành đá. Về sau, cư dân nơi đây thấy haiphiến đá này có sự khác biệt và dựa vào truyềnthuyết kể lại đã đặt tên hòn đá do người anh biếnthành là Hòn Bố, còn hòn đá do người em biếnthành là Hòn Mẹ. Những vết khắc trên hai hòn đánày còn in rõ những nếp nhăn gian khó của ngườianh và người em…”. Mặc dù là hai anh em nhưngđược cư dân nơi đây về sau tôn vinh như là phụmẫu của vùng suối Hoa. Ngày nay, hai phiến đá nàynằm bên các thửa ruộng nước ven dòng suối Hoa,cách nhau hơn 1km và luôn hướng về nhau.Theo kết quả bước đầu của các báo cáo nghiêncứu, khảo sát điền dã thì các loại hình chạm khắctại khu chạm khắc đá cổ Sa Pa chủ yếu tập trung ở6 loại hình cơ bản như sau:- Hình khắc là những đường vạch song song:loại hình này gần như có mặt tại tất cả các phiến đácó hình chạm khắc và là đặc trưng cho hệ thốngruộng bậc thang của đồng bào các tộc thiểu số tạinơi đây.- Hình khắc là những hình vuông hoặc hình chữnhật không đều nhau: những hình chạm khắc nàycó khi đứng riêng lẻ, có khi được xếp lại với nhaumột cách liên hoàn, với kích thước không đều nhau.Bên trong các hình tứ giác này thường được đểtrống hoặc thỉnh thoảng có những hình được chạmtrổ những chấm nhỏ. Các hình tứ giác này bao giờcũng được nối với nhau bằng các đường vạch songsong. Việc lý giải ý nghĩa cho loại hình chạm khắcnày qua các nghiên cứu chưa thật rõ ràng, nhưngnó ăn nhập với khung cảnh tự nhiên xung quanh,như một bức tranh mô tả về làng bản của tộc ngườithiểu số sống dọc theo thung lũng Mường Hoa.Đồng thời, loại hình này đã thấy ...