Kí ức về tương lai

Đối với bộ não, ghi nhớ quá khứ và hình dung ra tương lai trông có vẻ giống nhau đáng ngạc nhiên. Trong câu chuyện Alice lạc vào xứ thần tiên, khi Alice trèo qua lớp kính quan sát, cô bé gặp phải một thế giới đảo ngược.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kí ức về tương laiKý ức về tương lai http://www.khoahoc.com.vn/view.asp?Cat_ID=18&Cat_Sub_ID=0&news_id=20825Đối với bộ não, ghi nhớ quá khứ và hình dung ra tương lai trông có vẻ giống nhau đáng ngạc nhiên.Trong câu chuyện Alice lạc vào xứ thần tiên, khi Alice trèo qua lớp kính quan sát, cô bé gặp phải một thế giới đảo ngược. Mọi người bị trừng phạttrước khi phạm tội, và đôi khi máu chảy trước khi kim đâm. Những sự kiện đó phản ánh trí nhớ hoạt động cả hai chiều trong thế giới đó, cho phépmọi người nhớ được sự việc trước khi nó diễn ra. Theo như Nữ hoàng giải thích với Alice rằng “Đó là một loại trí nhớ đáng thương mà chỉ hoạtđộng lùi.”Bây giờ, quay trở lại thế giới hiện tại, các nhà khoa học phát hiện rằng trí nhớ con người thực sự làm việc tiến về trước. Ngày càng có nhiều nghiêncứu chứng minh cơ chế tinh thần đối của việc sống lại ký ức lại thực hiện một nhiệm vụ khác – có lẽ cần thiết hơn – đó là hình dung ra tương lai.Những công trình khác cho thấy những người mất trí nhớ hoàn toàn trình bày về “khoảng trắng” khi được hỏi về tương lai riêng của họ. Và nhữngngười bị trầm cảm nặng nề, người thường nghĩ về cả quá khứ lẫn tương lai theo một hướng vô định, cũng gặp khó khăn khi hình dung ra những sựkiện tương lai tích cực.Những phát hiện tương tự đã thúc đẩy các nhà khoa học phải xem xét lại vai trò của trí nhớ. Thay vì xem nó đơn thuần như một nhà kho của hiệnthực và các dữ liệu bản thân, các nhà nghiên cứu dần nhận ra trí nhớ cũng dựng nên, tái tạo và dự đoán những sự kiện tương lai có thể xảy ratrong môi trường thay đổi liên tục. Một số người cho rằng có lẽ loại hình trí nhớ tự thân tồn tại đặc biệt cho mục đích này.Theo nhà tâm lý học Kathleen McDermott, ĐH Washington, St. Louis, “Chưa hoàn toàn rõ chúng ta có trí nhớ để làm gì ngay từ lúc đầu. Ý tưởngngồi ỳ ra nhớ lại món đậu phụng chúng ta ăn ngày hôm qua dường như không có giá trị thích nghi rõ ràng và thuyết phục.”Nhưng nếu nó là khả năng hình dung và vì vậy điều chỉnh một tương lai vô định tốt hơn, sự hữu ích tiến hóa của trí nhớ đột nhiên trở nên rõ ràng.Nhà tâm lý học thuộc ĐH Harvard Daniel Schacter đồng ý và nói thêm vai trò ngược của trí nhớ có thể giúp giải thích vì sao hệ thống trí nhớ ngườiđược thiết kế như hiện nay. Nhớ lại ký ức cá nhân và tưởng tượng ra tương lai có thể sử dụng cùng các cơ chế thần kinh. Schacter từng đồng tổchức một buổi trình bày về chủ đề này tại Boston, trong buổi họp hàng năm của Cộng đồng vì sự tiến bộ Khoa học Mỹ năm nay. Nhiều vùng não tương tự được dùng để nhớ lại những ký ức sống động (trái) trong quá trình tạo dựng và phát sinh các sự kiện tương lai (phải). Những hình ảnh chụp cộng hưởng từ chức năng tiết lộ sự chồng chéo mở rộng trong các vùng ký ức và mạng lưới lên kế hoạch. (Ảnh: D.Schacter)Mặc dù những nghiên cứu hiện tại tập trung vào trí nhớ tình tiết, hoặc trí nhớ về các sự kiện, thời điểm, nơi chốn, Schacter cho biết những dạng trínhớ khác như trí nhớ từ ngữ và kiến thức chung, không nghi ngờ gì, cũng liên quan đến việc nghĩ đến tương lai. “Trí nhớ tình tiết dường như quantrọng khi con người nghĩ về tương lai cá nhân vì nó là nguồn cho các chi tiết mà cho phép người ta tái tạo lại những gì có thể xảy ra.”Hồi tưởng lại ký ứcHơn một thế kỷ, các nhà khoa học nghiên cứu trí nhớ đã tập trung vào vai trò của nó trong việc lưu giữ và phục hồi quá khứ. Cuối cùng, những sắcthái hóa thần kinh của trí nhớ được sơ đồ hóa chủ yếu là với vùng hippocampus và vỏ não trước trán.Vào đầu những năm 1980, các nhà nghiên cứu xác định các vùng phụ trội trong việc dự tính và thấy trước. Nghiên cứu các bệnh nhân bị thươngtổn não cho thấy họ phải đấu tranh với những hoạt động này cũng như nhớ lại quá khứ. Vào lúc đó, nhà tâm lý học Endel Tulving, ĐH Toronto, nghingờ rằng năng lực tâm thần cho phép con người nhớ lại các tình tiết trong quá khứ, ví dụ như bất đồng với khách hàng, cũng tạo nên khả năngthấy trước tương lai khả dĩ, ví dụ như lên kế hoạch về buổi gặp mặt sắp đến với khách hàng đó.Schacter, nghiên cứu sinh thuộc phòng thí nghiệm của Tulving vào lúc đó, bị ấn tượng bởi một bệnh nhân có tên K. C. Một tai nạn xe máy đã làmtổn thương vùng hippocampus của K. C. Mặc dù ông giữ lại được một số kiến thức chung về thế giới, ông không thể nhớ lại những ký ức của bảnthân. Khi được hỏi ông sẽ làm gì tuần tới, K. C. rất khó khăn mới phản ứng. Schacter cho biết “Nó chỉ là một dạng quan sát không chính thốngnhưng nó luôn làm tôi ngạc nhiên.”Cách đây 3 năm, khi nghiên cứu vì sao trí nhớ có thể không đáng tin cậy, Schacter nghĩ về sự mất khả năng của K. C. và đặt ra giả thuyết: Có lẽsự chồng chéo giữa trí nhớ và tưởng tượng có thể được giải thích bằng bản chất “tạo dựng” của trí nhớ. Thay vì kéo ra một file như một chiếc máyvi tính, trí nhớ người đan chéo tất cả các mảnh vụn vặt lại với nhau – địa điểm, con người, âm thanh – cần thiết để tái tạo lại một tình tiết. Hệthống linh hoạt, đi theo từng phần này có thể khiến cho trí nhớ phạm lỗi nhưng cũng cung cấp một cách để thu nhặt thông tin từ quá khứ để chuẩnbị cho các thách thức tương lai.Vào lúc đó, chỉ có một nghiên cứu ảnh được thực hiện để kiểm tra các vùng tổng quát của não phổ biến cả với việc nghĩ về tương lai hoặc nhớ lạiquá khứ. Bằng cách sử dụng một phương pháp hệ thống hơn, Schacter lý giải rằng ông có thể chỉ ra các thành tố liên quan đến cả hai hoạt độngnày.Sử dụng phương pháp chụp cộng hưởng từ chức năng (fMRI) để thu lại các hình mẫu hoạt động não bộ, Schacter kiểm định giả thuyết của mìnhbằng cách kiểm tra sự chồng chéo các vùng não sử dụng trong việc nhớ lại và tưởng tượng. Trong nghiên cứu này, 14 người tham dự mô tả mộtloạt sự kiện trong quá khứ của họ liên quan đến một vật thể phổ biến, ví dụ ...