Kiến trúc và vị thế 'độc' của Thành cổ Quảng Trị

Phải gánh chịu khối lượng bom đạn khổng lồ trong chiến tranh nên từ sau hoà bình lập lại, Thành cổ Quảng Trị chỉ còn dấu vết của một số đoạn thành… Trước đó, Thành cổ Quảng Trị là một công trình kiến trúc thành lũy cổ độc đáo, đồng thời, cũng là sở lỵ hành chính-chính trị của tỉnh Quảng Trị.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiến trúc và vị thế “độc” của Thành cổ Quảng TrịKiến trúc và vị thế “độc” của Thành cổ Quảng TrịPhải gánh chịu khối lượng bom đạn khổng lồ trong chiến tranh nên từ sau hoà bìnhlập lại, Thành cổ Quảng Trị chỉ còn dấu vết của một số đoạn thành…Trước đó, Thành cổ Quảng Trị là một công trình kiến trúc thành lũy cổ độc đáo, đồngthời, cũng là sở lỵ hành chính-chính trị của tỉnh Quảng Trị.Kiến trúc độc đáo Thành cổ Quảng TrịThành Quảng Trị được khởi dựng vào những năm đầu của thế kỷ XIX. Quá trình xâydựng thành Quảng Trị từ khi khởi công dưới thời Gia Long đến khi hoàn thiện dưới thờiMinh Mạng kéo dài gần 28 năm (1809-1837).Bộ phận kiến trúc chính tạo ra diện mạo tổng quát của thành Quảng Trị là cấu trúc phòngthành. Phòng thành Quảng Trị được xây bằng gạch, tổng thể có hình vuông. Thành cócấu trúc kiểu Vauban, là một hệ thống phức hợp bao gồm những công trình kiến trúc liênquan chặt chẽ với nhau và mang tính bố phòng vững chắc. Phương thức kiến trúc ấy xuấthiện trong điều kiện mà quân đội nhiều nước trên thế giới đã qua khỏi thời đại chiến đấubằng cung tên và gươm giáo, họ đã được trang bị bằng các vũ khí bắn đạn được đẩy đibằng thuốc súng.Kích thước thành Quảng Trị được chép trong các tài liệu của Quốc sử quán triều Nguyễncó sự chênh lệch nhau khá lớn. Các nhà nghiên cứu thông qua các bước khảo sát, đo đạccho biết, tổng diện tích toàn bộ thành Quảng Trị là 18,56 ha. Chiều cao của thành cổQuảng Trị là 4,3m. Vật liệu xây dựng thành là đất và gạch. Án ngữ bốn góc thành là 4pháo đài nhô hẳn ra phía ngoài, sắp xếp cân đối, ở mỗi góc đối xưng nhau qua các cửachính diện của chân thành.Thành Quảng Trị có 4 cửa nằm ở vị trí chính điện của 4 mặt thành. Kiến trúc của mỗicổng thành xây bằng gạch, gồm hai tầng: tầng dưới là phần nền với bộ phận chính làcổng thành xây vòm cuốn theo kỹ thuật “bốn viên kê dọc, nêm giữa, đội khuôn”; tầngtrên là một vọng lâu có kiến trúc độc đáo theo lối vọng lâu xây bằng gạch, mái cong, lợpngói âm dương.Nội thành có nhiều công trình kiến trúc được xây dựng nhằm mục đích phục vụ trực tiếpcho việc ở và làm việc của các cơ quan công đường thuộc bộ máy hành chính của tỉnhQuảng Trị. Trong đó, Hành cung là công trình trọng yếu, là nơi để Vua ngự và thăngquan cho các quan cấp tỉnh ở Quảng Trị hay tổ chức các lễ tiết trong năm.Ngoài những công trình được xây dựng dưới thời Nguyễn còn lại như Hành cung, DinhTuần phủ, dinh Án sát, ngục thất, khám đường…, Thành cổ lại có thêm nhà lao, toà mậtthám, trại lính khố xanh, cơ quan thuế đoạn… khi thực dân Pháp đặt chính quyền bảo hộ.Thành Quảng Trị trước hết là một bộ phận quan trọng trong nền kiến trúc cổ, là sự thểhiện một trình độ kỹ thuật nhất định về lĩnh vực quân sự của vương triều Nguyễn. Nơiđây cũng mang ý nghĩa là một trung tâm hành chính, chính trị và văn hóa của một địaphương qua nhiều thời kỳ lịch sử.Thành cổ Quảng Trị năm 1968Vị trí Quảng Trị thành cổ các thời kỳDưới con mắt của các vua nhà Nguyễn, Quảng Trị là một phên giậu có ý nghĩa chiến lượccho kinh thành, có nhiệm vụ trấn giữ hai cửa ngõ trọng yếu của phía Bắc. Tuy vậy, dướithời Nguyễn, Thành cổ Quảng Trị giữ vai trò thiết thực của một trung tâm chính trị, hànhchính, hơn là một công trình phòng thủ quân sự.Thành Quảng Trị dưới thời Pháp thuộc cũng có một vị trí quan trọng. Người Pháp cũngnhận thức rõ về vị trí chính trị quan trọng của tỉnh Quảng Trị nói chung và khu vực thànhQuảng Trị nói riêng. Vì thế, từ sau năm 1885, cùng với thành Đồng Hới, thành Quảng Trịđược quân đội Pháp chọn làm một trong những cứ điểm quan trọng của hệ thống đồnquân sự dày đặc thuộc vùng đất giữa Huế với Vinh.Trong giai đoạn này, người Pháp không chỉ thiết lập ở thị xã Quảng Trị một trung tâmchính trị với bộ máy hành chính nhà nước gồm cả chính quyền Pháp lẫn Nam triều, màcòn tiến hành đầu tư xây dựng để biến nơi đây thành một đầu mối kinh tế có lợi cho sựkinh doanh của giới tư sản Pháp.Ngày 17/2/1906, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập thị xã Quảng Trị vàlấy thị xã Quảng Trị làm trung tâm tỉnh lỵ của tỉnh Quảng Trị. Từ đó, các phố xá lần lượtđược xây dựng và ngày càng trở nên sầm uất.Trước tình hình các phong trào yêu nước và cách mạng ngày một dâng cao, thực dânPháp một mặt ra sức thi hành các biện pháp bình định, đàn áp các cuộc biểu tình, nổi dậycủa quần chúng; mặt khác, tăng cường thiết lập hệ thống pháp luật khắc nghiệt và hệthống tòa án, nhà tù. Trong thành Quảng Trị, Pháp đã cho xây dựng thêm một hệ thốngnhà tù, mở rộng và kiên cố hóa khu lao xá để làm nơi giam giữ những người yêu nước,các chiến sĩ cách mạng trong tỉnh và khu vực.Thành cổ Quảng Trị đã được tu sửaTháng 7/1954, cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp của nhân dân ta kết thúcthắng lợi, buộc thực dân Pháp phải ký Hiệp định Geneve vào ngày 20/7/1954, lập lại hòabình ở Việt Nam. Theo Hiệp định Geneve, nước ta tạm thời chia làm hai miền, lấy vĩtuyến 17 làm đường ranh giới quân sự tạm thời. ...