Kinh Tế là Những Câu Chuyện Đơn Giản

Các nhà kinh tế học thường bị coi là một giống người phức tạp, khó hiểu, và không có ý kiến nào chắc chắn. Quý vị có biết câu chuyện "nhà kinh tế một tay" nổi tiếng từ nửa thế kỷ rồi không? Trong tuần báo Economist hồi tháng 11 năm 2003 họ viết một bài với nhan đề đó, "The one-handed economist" với dụng ý chỉ trích một tác giả, ông Paul Krugman, Đại học Harvard
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kinh Tế là Những Câu Chuyện Đơn Giản Kinh Tế là Những CâuChuyện Đơn GiảnCác nhà kinh tế học thường bị coi là một giống người phức tạp,khó hiểu, và không có ý kiến nào chắc chắn. Quý vị có biết câuchuyện nhà kinh tế một tay nổi tiếng từ nửa thế kỷ rồi không?Trong tuần báo Economist hồi tháng 11 năm 2003 họ viết một bàivới nhan đề đó, The one-handed economist với dụng ý chỉ tríchmột tác giả, ông Paul Krugman, Đại học Harvard, rằng ông là mộtnhà kinh tế học... chỉ có một tay! Câu chuyện The one-handedeconomist được kể từ thời Tổng thống Harry Truman. ÔngTruman bảo, Xin quý vị kiếm cho tôi một nhà kinh tế học nào chỉcó một tay thôi, an one-handed economist, để tôi hỏi ý kiến! Tạisao? Bởi vì các nhà kinh tế mỗi khi góp ý kiến với tôi họ đều nói,On the one hand (nhìn từ phía này thì ...), sau đó lại nói, On theother hand (Nhìn từ phía khác thì...). Tôi không thể nào quyếtđịnh được! Không cứ ông tổng thống Mỹ mà bất cứ nhà quản trịhay bà nội trợ nào cũng muốn có một kinh tế gia một tay, chomình nghe một ý kiến nhất định thôi. Không ai muốn nghe các ýkiến kiểu Một đằng thì .., nhưng mặt khác thì ... Nói kiểu ViệtNam cho đúng thì phải dịch The one-handed economist là Nhàkinh tế một mặt, vì người mình hay nói một mặt thì ... nhưngmặt khác thì...Nhưng tại sao tạp chí Economist (Kinh tế gia) lại chỉ trích ôngKrugman là chỉ có một tay? Giáo sư Krugman thường viết mỗituần hai bài trên nhật báo The New York Times mà tôi xin thúthực hễ thấy bài của ông ta là muốn đọc. Vì, dù mình đồng ý vớiông ta hay không, phải công nhận lối văn ông viết rất sắc bén vàcó duyên. Ông thường đưa ra những thí dụ, những hình ảnh đơngiản để thuyết phục độc giả. Chẳng hạn, ông chỉ trích chính sáchcắt thuế của chính phủ George W. Bush, theo đó những ngườigiầu nhất nước Mỹ hưởng ơn mưa móc quá nhiều so với giớitrung lưu. Ngoài ra, vì cắt thuế nhiều quá nên ngân sách củachính phủ liên bang Mỹ khiếm hụt, phải vay nợ, trong tương laidân Mỹ sẽ phải lo trả cả vốn lẫn lãi, mà hầu như không người dânnào để ý tới những món nợ khổng lồ đó. Ông Krugman tính ra sốtiền một gia đình người Mỹ được cắt thuế bình quân khoảng 700đô la. Trong khi đó, những món nợ mà chính phủ liên bang sẽvay, nếu chia đều ra thì mỗi gia đình chịu một món nợ 1.500 đôla. Ông ví chính sách của chính phủ Bush giống như ông nhànước mang tặng bạn một cái tủ lạnh trị giá 700 đô la, nhưng quênkhông báo cho bạn biết rằng ông nhà nước đã mua cái tủ lạnh đóbằng thẻ tín dụng credit card của chính bạn, mai mốt bạn sẽ phảitrả góp. Và tấm thẻ đó lại bị chạc những 1.500 đô la vì ông nhànước còn nhân tiện mua riêng cho mình mấy món khác nữa! Phảicông nhận lối dùng những thí dụ giản dị như vậy khiến người đọchiểu vấn đề rất nhanh, rất dễ thuyết phục người ta. Nhưng tạp chíThe Economist phê bình rằng ông Krugman tuy thông minh xuấtchúng nhưng lại rất thiên lệch khi bàn về chính sách kinh tế ở Mỹ.Ông nhìn chính sách nào của chính phủ Bush cũng chỉ thấynhững khía cạnh xấu mà thôi, cho nên được gọi là Nhà kinh tếmột tay! Tuy vậy, báo này cũng công nhận ông Krugman là mộtnhà nghiên cứu lỗi lạc, đã từng đoạt những giải về kinh tế họcquan trọng ở Mỹ, và biết đâu có ngày ông sẽ được giải Nobel -nếu tập dùng cả hai tay.Một thị trường giản dịTrong nghề nghiên cứu kinh tế học có những công trình nghiêncứu với tham vọng với đến những hiện tượng bao trùm cả thếgiới, hoặc gây tác dụng làm thay đổi cả chính sách của ngườicầm quyền. Nhưng người làm nghề nghiên cứu kinh tế cũng sẽrất hãnh diện nếu dùng được những mô hình rất bình thường đểmô tả những hiện tượng kinh tế tưởng như rất phức tạp. Hai giáosư Modigliani và Miller thì ai học về môn Tài chính xí nghiệp đềubiết, đã thay đổi lối người ta đặt những vấn đề như vay nợ, Vaynợ nhiều hay ít có ảnh hưởng đến giá trị một xí nghiệp haykhông? Rồi họ lại đặt vấn đề chính sách cổ tức, Trả cổ tứcnhiều hay ít có ảnh hưởng đến giá trị của xí nghiệp hay không?Và mỗi lần đặt các câu hỏi đó, họ nêu ra những mô hình đơngiản, tập cho nhà nghiên cứu suy nghĩ vấn đề bắt đầu từ cơ bản.Sau này hai ông đều được giải Nobel về kinh tế học. Tôi nhớ cảhai ông đều đã tới trường tôi thuyết trình, trong những buổi họpchỉ có vài chục người trong nghề dự - vì ở thành phố Montréal cótới bốn trường đại học nên mới đông đến vài chục người quantâm đến môn tài chánh học. Khi mỗi ông đó thuyết trình, họthường nêu ra những trường hợp đơn giản và đặt câu hỏi coinhư vậy thì con người duy lý (và chỉ nghĩ đến lợi riêng) họ quyếtđịnh thế nào? Nếu mọi người đều theo lối quyết định đó thì hậuquả khiến thị trường tài chánh sẽ thay đổi ra sao? Họ không dùngnhững phương trình vi tích phân hay toán xác suất phức tạp nhưcác người mới làm xong luận án tiến sĩ. Những mô hình đơngiản có thể làm thay đổi cách người ta nhìn và suy nghĩ vấn đềkinh tế, nếu người nêu lên bắt được đúng một vấn đề cơ bản, khiáp dụng thì ...