Lăng Ba Vành - 1

Để khẳng định chủ nhân lăng Ba Vành là Hộ Bộ kiêm Binh Bộ Lê Quang Đại một số nhà nghiên cứu ở Huế dựa vào cứ liệu duy nhất là hương phổ làng Đồng Di và gia phả họ Lê Quang thuộc làng Đồng Di, huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế. Thực tế họ Lê Quang làng Đồng Di không có gia phả chép các vị tổ trước 1930 và các thư tịch như hương phổ và tư văn nghi tiết tế lễ của làng, soạn trước năm 1966, không hề có ngài Hộ bộ kiêm Binh Bộ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lăng Ba Vành - 1 Lăng Ba Vành - 1Để khẳng định chủ nhân lăng Ba Vành là Hộ Bộ kiêm Binh Bộ Lê Quang Đại mộtsố nhà nghiên cứu ở Huế dựa vào cứ liệu duy nhất là hương phổ làng Đồng Di vàgia phả họ Lê Quang thuộc làng Đồng Di, huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế.Thực tế họ Lê Quang làng Đồng Di không có gia phả chép các vị tổ trước 1930 vàcác thư tịch như hương phổ và tư văn nghi tiết tế lễ của làng, soạn trước năm1966, không hề có ngài Hộ bộ kiêm Binh Bộ Ý Đức Hầu Lê quí công. Có ngườilàng Đồng Di đọc báo Bách Khoa Sài Gòn năm 1961, thấy bài viết của cụ Bửu Kếnói về ngài Hộ Bộ kiêm Binh Bộ Ý Đức Hầu họ Lê là người làng, có mộ là lăngBa Vành nên làng đã ghi thêm vào hương phổ vị nhân thần này từ 1966. Còn quanHồng lô tự khanh Vũ Bá Khương từng đưa hài cốt thân phụ Vũ Bá Bình củaông vào chôn ở nấm lăng Ba Vành vào năm 1917. Bị ông Án Chất tố giác việc cảitáng mộ cha, ông Vũ Bá Khương phải nhờ con trưởng là Hàn lâm biên tu Vũ BáĐạm chạy án, nhờ tòa khâm sứ Pháp can thiệp với Nam triều, mới khỏi trọng tội.Ông Vũ Bá Khương phải đưa hài cốt của cha khỏi lăng Ba Vành ngay trong năm1917. Bộ Lễ Nam triều khi trả lời ông R.Orband thì cho rằng ông Vũ Bá Khươngđã đưa Hộ Bộ kiêm Binh Bộ vào chôn ở lăng Ba Vành. Chẳng có tờ khai với búttích của Đinh Như Nghi, Vũ Bá Khương! Cụ Bửu Kế chẳng chụp ảnh và công bốcác tư liệu. Trong vụ việc này có phần mờ ám!!!. Trong khi đó ngài Hộ Bộ kiêmBinh Bộ Lê Quang Đại là nhân vật lịch sử duy nhất, thời Võ Vương Nguyễn PhúcKhoát, có mộ táng tại làng Xuân Hòa, bia đá có khắc chức vụ và nơi ngài từng làmquan. Chúng tôi đã công bố đầy đủ tư liệu cho phép khẳng định chủ nhân đầu tiêncủa lăng Ba Vành không phải Hộ Bộ kiêm Binh Bộ Lê Quang Đại. Như vậy chođến nay [2009], lăng Ba Vành vẫn chưa có chủ nhân. Thế thì chủ nhân đầu tiên của lăng Ba Vành là ai? Để trả lời câu hỏi hóc búa này, chúng tôi sẽ lần lượt công bố các bài viết sauđây: 1. Lăng Ba Vành hội đủ các tiêu chí của lăng vua. 2. Lăng Ba Vành là lăng vua bị quật phá để trị tội và bị yểm. 3. Lăng Ba Vành bị người đời sau tìm cách che giấu khi giáo sư Nguyễn Thiệu Lâu dựa vào gợi ý của linh mục Cadiere, đã công bố chủ nhân của lăng là vua Quang Trung vào năm 1961. 4. Lăng Ba Vành là công trình kiến trúc thời Tây Sơn. Bài viết này gồm có 8 mục: A. Cảnh quan phong thủy lăng Ba Vành hội đủ yếu tố địa cuộc đế vương. B. Tân nguyệt trì chỉ có ở lăng vua hay lăng mẹ của vua. C. Chỉ lăng vua mới có cổng tam quan trước bửu thành. D. Nấm mộ hình mai rùa dành cho bậc tôn quí: đại quan, vua. E. Nhà bia ở lăng vua có nền chữ thập và mái che. F. Lăng vua chúa có toại đạo. G. Lăng vua có nhà hà hộ lăng, vườn lăng, giếng nước sinh hoạt. H. Motip rồng được trang trí ở lăng Ba Vành thuộc về thời Tây Sơn.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: Chúng tôi dựa vào những tư liệu thành văn, quan sát những lăng vua, chúa, đạiquan qua các thời, nhất là thời cuối Lê đầu Nguyễn, so sánh đối chiếu để tìm quiluật bất thành văn. Sau đó vận dụng cho lăng Ba Vành. Mục A chúng tôi đã công bố trên diễn đàn “Chim Việt cành Nam” qua bài“Lăng Ba Vành dưới góc nhìn địa lý phong thủy”. Còn mục H khá tỉ mỉ và dài,xin công bố thành một bài riêng sau bài [1]. B. TÂN NGUYỆT TRÌ CHỈ CÓ Ở LĂNG VUA VÀ LĂNG MẸ VUA Nghiên cứu những tiêu chí lăng vua, cha mẹ vua trong kiến trúc lăng mộ cổ sẽgiúp ngành khảo cổ học phát triển phương pháp giám định chủ nhân những lăngmộ cổ bị tàn phá. Một trong những tiêu chí sẽ được xét trong bài này là cấu kiệntân nguyệt trì. Một lăng vua trên bình đồ có thể chia làm hai phần : Bửu thành và tân nguyệt trì ;  Vườn lăng.  Bửu thành và Tân nguyệt trì là cấu kiện có trục đối xứng hình học. Bửuthành tượng nhật, tân nguyệt trì tượng nguyệt, nhật hợp nguyệt là minh [ ];hàm ý chủ nhân ngôi mộ là bậc minh quân. Bao quanh Bửu thành và Tân nguyệttrì là Vườn lăng. Vườn lăng bao gồm các cấu kiện khác của lăng như nhà bia, điệnthờ, hồ, nhà thủy tạ… và tùy theo địa hình địa thế mà xây dựng, trang trí; khôngcần đối xứng hình học giữa các cấu kiện trong vườn lăng. Tân nguyệt trì? Tân nguyệt trì có khi gọi là hồ tân nguyệt, là ao trăng non,nó không phải là hồ bán nguyệt, tức hồ nửa hình tròn mà là hồ hình hạt đậuquyên.Tân nguyệt trì trước Bửu thành, cùng trục đối xứng với Bửu thành và Bửuthành thì bao bọc che chở nấm mộ. Các chúa Nguyễn của Đàng Trong chưa bao giờ được triều Thanh phongvương, chỉ một số vua Đinh, Lê, Lý, Trần, Tây Sơn, các vua đầu triều Nguyễn mớiđược Thanh triều phong An Nam quốc vương, Việt Nam quốc vương. Vì thế cáclăng của các chúa Nguyễn không bao giờ có tân nguyệt trì. Tẩm mộ của cácbà vợ của chúa Nguyễn cũng không có tân nguyệt trì, nhưng nếu có hồ thì đ óchỉ là hồ bán nguyệt. Quan sát các lăng vua như lăng Gia Long, lăng Minh Mạng, lăng Thiệu Trị,lăng Tự Đức, lăng Dục Đức, lăng Đồng Khánh, lăng Khải Định hoặc lăng mẹ vua,tức người sinh ra vua, như lăng Thiên Thọ Hữu của bà Thuận Thiên, lăng HiếuĐông của bà Hồ Thị Hoa, lăng Xương Thọ của bà Từ Dũ… thì thấy trước bửuthành đều có tân nguyệt trì. Tuy nhiên lăng mộ thân phụ của vua mà khôngtừng làm vua thì trước bửu thành cũng không có Tân nguyệt trì như lăng CơThánh (lăng Cao Hoàng), lăng Thoại Thái Vương, lăng Kiên Thái Vương, dẫuNguyễn Phúc Luân là cha của vua Gia Long, Thoại Thái vương Nguyễn PhúcHồng Y là cha của vua Dục Đức, Kiên Thái Vương Nguyễn Phúc Hồng Cai là chacủa vua Đồng Khánh. Để minh họa xin được trích một số ảnh chụp các lăng GiaLong, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Dục Đức, Đồng Khánh, Khải Định, phíatrước lăng có tân nguyệt trì:Hình1: Lăng Gia Long phía trước có tân nguyệt trìHình 2: Tân nguyệt trì của lăng Minh MạngHình 3: Tân nguyệt trì khá rõ của lăng Thiệu ...