Làng Cửu – Ngôi làng cổ với kiến trúc Tây

Cách Trung tâm Hà Nội chừng hơn 40km, làng Cựu thuộc xã Vân Từ, huyện Phú Xuyên (Hà Nội), được nhiều người gọi là “làng Tây”, bởi nơi đây còn lưu giữ dấu tích hàng chục ngôi biệt thự được xây dựng theo phong cách kiến trúc Tây Âu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Làng Cửu – Ngôi làng cổ với kiến trúc Tây Làng Cửu – Ngôi làng cổ với kiến trúc TâyCách Trung tâm Hà Nội chừng hơn 40km, làng Cựu thuộc xã Vân Từ, huyện PhúXuyên (Hà Nội), được nhiều người gọi là “làng Tây”, bởi nơi đây còn lưu giữ dấutích hàng chục ngôi biệt thự được xây dựng theo phong cách kiến trúc Tây Âu.Đặt chân đến làng Cựu, điểm thu hút đầu tiên với du khách là chiếc cổng làng bề thế,được xây theo lối “quyển thư”, tựa như một cuốn sách khổng lồ đang mở ra đón khách.Cổng làng có kiến trúc cầu kì, bề thế, có tầng, có mái và có cả lối lên xuống. Vọng cáccủa cổng làng với mái ngói, bờ đao cong vút, hai đôi nghê đắp nổi dù đã sứt mẻ theo thờigian nhưng vẫn còn nguyên nét đẹp cổ kính, thể hiện sự bề thế của một ngôi làng trù phú.Cổng mỗi nhà đều có họa tiết trang trí khá riêng biệt, có thể là hình đôi nậm rượu, contôm, con dơi hay có cổng thì là hai con nghê chầu hai bên án ngữ.Ảnh hưởng một phần từ kiến trúc Pháp, những ngôi nhà ở làng Cựu mang vẻ đẹp hoa lệnhưng khác với các biệt thự Pháp còn lại ở Sa Pa, Ðà Lạt. Làng Cựu là sự kết hợp hài hòagiữa kiến trúc kinh viện châu Âu và kiến trúc bản địa. Tới đây, người làng sẽ chỉ cho dukhách thấy nhà cụ Phó Du được xây dựng năm 1929, thuộc loại sớm nhất làng tiêu biểucho kiến trúc Ðông Dương. Ngôi nhà được nhấn mạnh khối trung tâm, hai bên cân xứng,phía trước đan xen những vườn hoa nhỏ tạo điểm nhấn giúp ngôi nhà mang vẻ bề thế màvẫn thanh thoát. Nhà ông Xã Vình, một nhà buôn gỗ, là một trong những biệt thự cầu kìnhất. Lối ngõ thênh thang lát đá tảng xanh, hai tòa nhà ở hai bên nối với nhau bằng cầubê tông uốn lượn, cổng được trang trí “sơn thủy hữu tình”. Nhà của cụ Hàn Thăng thìmang dáng dấp đại quan, mái cổ, cửa bức bàn, cột gỗ lim to, nền nhà tôn cao, sân thấp màrộng, tòa ngang dãy dọc như ở chốn “tam cung lục viện”.Có thể thấy, những căn nhà ba gian với khoảng sân rộng là kiến trúc của cả làng. Nét tinhtế thể hiện trên những mái nhà cong vút, những khung cửa tỉ mẩn trong từng chi tiết vànhững hình hoa văn dù đã bị thời gian lấp đi bằng rêu mốc vẫn tỏa rạng vẻ đẹp của mộtthời vàng son. Ngoài sự thể hiện về đời sống vật chất, lăng kính kiến trúc còn thể hiệngóc độ văn hóa của ngôi làng. Trong làng có nhà thờ họ, trường học, nơi giao lưu kết nốicộng đồng, tạo nên sự gắn kết chặt chẽ giữa con người với con người.Nuối tiếc nghề truyền thốngÔng Nguyễn Văn Thắng, chủ nhân của một ngôi nhà có kiến trúc cổ của làng Cựu chobiết, từ thời Pháp thuộc, người làng Cựu đã nổi tiếng với nghề may âu phục. Nhờ nghềnày, nhà nhà trong làng giàu lên nhanh chóng.Người làng Cựu chuyên may com-lê cùng các bộ đầm tân thời phục vụ cho người Phápcũng như giới thượng lưu ở Hà thành và cả Sài Gòn. Ban đầu họ đi lên từ “cái mặc” đểkhắc phục “cái ăn”, dần dần trở thành những thương hiệu “đệ nhất Hà thành” như: PhúcHưng, Phúc Mỹ, Đức Lợi… Ngày ấy, nghề buôn vải cũng được người làng Cựu chiếmlĩnh gần như toàn bộ thị trường may mặc ở Hà Nội rồi mở rộng thị trường vào tận SàiGòn – Chợ Lớn. Vào thế kỉ XX, ông Chu Văn Luận – một thương gia giàu nổi tiếng ởlàng Cựu – còn tài trợ xây dựng cho làng mình biến thành khu dân cư ăn chơi bậc nhấtnông thôn Việt Nam với mỗi ngõ ngách trong xóm được lát đá xanh, “cung tiến” một cáicột đèn bê-tông, có mỏ neo sắt, treo một cái đèn bão Hoa Kỳ sáng bằng dầu hỏa suốtđêm!Ông Thắng cho biết thêm, sau Cách mạng Tháng Tám, nhiều người giàu có gốc làng Cựuđã quyên tiền cho Chính phủ. Hồi kháng chiến khó khăn, họ vẫn ở Hà Nội, coi biệt thựcòn lại ở làng như từ đường. Hiện ở làng chỉ có hơn 100 hộ, với hơn 600 nhân khẩu, sinhsống bằng nghề nông nên không có tiền đầu tư chống lại sự xuống cấp của những ngôinhà là niềm tự hào của người dân. Hơn thế, 1/3 trong số gần 100 ngôi biệt thự cổ của lànghiện bị bỏ không, thỉnh thoảng mới có người đến quét dọn, nhưng cũng có nhà mấy hộcùng sở hữu, bán đi bán lại nhiều lần, mạnh ai người ấy làm, cải tạo theo ý riêng khiếncảnh quan, không gian kiến trúc cổ ít nhiều bị biến dạng hoặc mất đi.Tiếp chuyện chúng tôi, ông Thắng buồn bã nói: “Những ngôi nhà đẹp ở làng tôi bây giờđều là những ngôi nhà hầu như quanh năm suốt tháng cửa đóng then cài kín mít. Chủnhân của những ngôi nhà ấy đã tỏa đi khắp nơi mà không hẹn ngày về…”.Giờ đây, đến làng Cựu, đông nhất có lẽ là cánh sinh viên kiến trúc hay những thành viêncủa các CLB nhiếp ảnh. Cũng chưa thấy nhắc đến một phương án bảo tồn kiến trúc làngnhư ở Đường Lâm hay Cự Đà. Rời làng Cựu, theo mãi chúng tôi là hình ảnh nhữngkhung cửa gỗ khóa trái hoen gỉ theo năm tháng, những khoảnh sân vườn đầy lá rụng ngậpbước chân, những bức tường rêu loang lổ vết thời gian… Tất cả đem đến một niềm tiếcnuối và băn khoăn: Bao giờ làng Cựu sẽ thành điểm du lịch hấp dẫn như người làng Cựutừng mong muốn? ...