Lí luận văn học nước ngoài hiện nay và phương hướng biên soạn giáo trình lí uận văn học ở Việt Nam trong tương lai

Để có cơ sở đánh giá và xây dựng chương trình cũng như biên soạn giáo trình lí luận văn học nước nhà hiện nay một công việc cần kíp là tìm hiểu chương trình và giáo trình lí luận văn học ở các nước có nền lí luận văn học phát triển.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lí luận văn học nước ngoài hiện nay và phương hướng biên soạn giáo trình lí uận văn học ở Việt Nam trong tương lai Lí luận văn học nước ngoài hiệnnay và phương hướng biên soạn giáo trình lí luận văn học ở Việt Nam trong tương lai Để có cơ sở đánh giá và xây dựng chương trình cũng như biên soạn giáo trình líluận văn học nước nhà hiện nay một công việc cần kíp là tìm hiểu chương trình và giáotrình lí luận văn học ở các nước có nền lí luận văn học phát triển. Các nước phát triểnvề lí luận văn học có thể kể là Nga, Anh, M ĩ, Pháp, Đức, Ý, Trung Quốc. Tuy nhiên do hạn chế về thông tin, chúng tôi chỉ giới hạn trong các nướcAnh, Mĩ, Pháp, Nga và Trung Quốc. Lí luận văn học Anh, Mĩ. Theo một số tài liệu tổng thuật giới thiệu, có thể nhậnxét chung rằng các bộ lí luận văn học Anh, Mĩ đều được viết ra theo quan niệm lí luậncủa tác giả, mỗi người viết theo quan niệm khoa học của riêng mình. Chẳng hạn cuốnLíluận văn học của Wellek và Warren (Theory of Literature, 3th. New York: Harcourt,1962) - viết theo quan niệm của phê bình mới, phủ nhận nghiên cứu ngoại quan như tiểusử, tâm lí, xã hội, tư tưởng, chủ trương nghiên cứu nội quan để phát hiện giá trị nghệthuật, thẩm mĩ, ngôn từ(1) . Quan niệm này có tính độc đáo, song rõ ràng là có tính phiếndiện, hàng loạt công trình nghiên cứu văn học phương Tây đương đại đã chứng tỏ điềuđó. Trái lại cuốn Lí luận văn học (Literary Theory: An Introduction, University ofMinesota Press, 1997) của Terry Eagleton thì lại kiên trì quan điểm văn học gắn liền vớiý thức hệ, văn học thuần tuý chỉ là sản phẩm ảo tưởng do một hình thái ý thức xã hộinhất định tạo nên. Trong bối cảnh lí luận văn học phát triển đa nguyên, nhà lí luận vănhọc Hà Lan Dowe W. Fokkema trình bày một bức tranh gồm bốn trường phái lí luận vănhọc chủ yếu trong thế kỉ XX: gồm chủ nghĩa cấu trúc, chủ nghĩa Mác, mĩ học tiếp nhận,kí hiệu học (Theories of Literature in the Twentieth Century: Structuralism, Marxism,Aethetics of Reception, Semiotics. London: Hurst,1977). Nhà lí luận Mĩ Jonathan Cullerthì viết một Dẫn luận rất ngắn về lí luận văn học theo tinh thần giải cấu trúc của chủnghĩa Hậu hiện đại (Literary Theory: A very Short Introduction, Oford University Press,1997). Ông bắt đầu bằng chương “Lí luận là gì”, rồi “Văn học là gì, nó có cần lắmkhông?” và trả lời phủ định. Ông cũng nêu một số đặc điểm của văn học, nhưng khôngxem đấy là đặc trưng, vì trong nhiều hoạt động ngôn từ khác người ta vẫn tìm thấychúng. Đây là giáo trình lí luận văn học viết theo quan niệm phi bản chất chủ nghĩa, giảicấu trúc đại tự sự trong văn học. Có sách lí luận văn học viết dưới góc độ triết học nhưsách Cơ sở phê bình văn học của Suresh Rava (Grounds of Literary Criticism,University Illinois Press, 1998). Có sách tìm mối liên hệ giữa các lí luận văn học vớinhau, kết hợp quan điểm nội tại và quan điểm ngoại tại. Chẳng hạn sách của KeithGreen, Jill Lebihan Giáo trình lí luận phê bình và thực hành (Critical Theory andPractice: A Course Book. London: Routledge, 1996), đầu tiên giới thiệu đặc trưng nộibộ của văn học – ngôn ngữ, sau đó từng bước hướng ra các mối quan hệ bên ngoài vănhọc, hình thành một quan niệm đồng tâm với nhiều vòng tròn: kí hiệu ngôn ngữ > ýnghĩa cấu trúc --> sinh thành lịch sử --> chủ thể tác giả --> tiếp nhận của người đọc --> ýthức chính trị --> cách đọc văn hoá, từ đó xây dựng một quan hệ nội tại của các loại líluận với nhau. Theo chúng tôi, đây là một hướng tổng hợp rất đáng tham khảo. Lại cógiáo trình lí luận văn học tập trung vào một vấn đề trung tâm là giải thích và tiếp nhận,lấy đó làm trục nối kết các thứ lí luận ở chức năng giải thích văn học của chúng, nhưsách Cơ sở lí luận văn học của Hans Bertens (Literary Theory: theBasics. London and New York: Routledge, 2001). Có sách viết kết hợp vừa lí luận vănhọc vừa phê bình văn học như sách của Andrew Bennett, Nicholas Royle (Introductionto Literature, Criticism and Theory, Prentice Hall, 1999). Cuốn sách gồm hơn 32 mục từthen chốt như Tác giả, Văn bản và thế giới, Tự sự, Nhân vật, Các phép tu từ, Tiếng cười,Cái tôi, Thượng đế, Hình thái ý thức, Sự khác biệt về chủng tộc, Lí thuyết quái dị,... Ngoài loại sách “Dẫn luận”nói trên, còn có loại trích tuyển tài liệu lí luận vănhọc sắp xếp theo thời gian như sách của Vicent B. Leitch. Etc. (The Norton Anthologyof Theory and Criticism, Norton & Company, Inc., 2001). Cùng loại, có sách Lí luậnphê bình văn học, từ Platon đến hiện nay (The theory of criticism from Plato to thepresant) của tác giả Anh là Raman Seiden(2), bao gồm các phần: lí luận tái hiện, lí luậnchủ thể, lí luận hình thức, cấu trúc, hệ thống, lí luận lịch sử xã hội, lí luận đạo đức, giaicấp, giới tính. Đây cũng là giới thiệu lí luận văn học theo tinh thần đa nguyên, có ngọnngành, đường dây phát triển dễ theo dõi. Có sách viết theo lối trình bày từng vấn đềcủa lí luận văn học đều kèm theo một phụ lục phân tích vấn đề ấy t ...