Lịch sử Cải lương

Cải lương là một loại hình kịch hát có nguồn gốc từ miền Nam Việt Nam, hình thành trên cơ sở dân ca miền đồng bằng sông Cửu Long và nhạc tế lễ. Giải thích chữ "cải lương" (改良) theo nghĩa Hán Việt, giáo sư Trần Văn Khê cho rằng: "cải lương là sửa đổi cho trở nên tốt hơn", thể hiện qua sân khấu biểu diễn, đề tài kịch bản, nghệ thuật biểu diễn, dàn nhạc và bài bản.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lịch sử Cải lương L ch s C i lương C i lương là m t lo i hình k ch hát có ngu n g c t mi n Nam Vi t Nam, hình thành trên cơ s dân ca mi n ng b ng sông C u Long và nh c t l . Gi i thích ch c i lương (改良) theo nghĩa Hán Vi t, giáo sư Tr n Văn Khê cho r ng: c i lương là s a i cho tr nên t t hơn, th hi n qua sân kh u bi u di n, tài k ch b n, ngh thu t bi u di n, dàn nh c và bài b n. V th i gian ra i, theo Vương H ng S n: tuy có ngư i cho r ng c i lương ã manh nha t năm 1916, ho c là 1918, nhưng theo ông thì k t ngày 16 tháng 11 năm 1918, khi tu ng Gia Long t u qu c ư c công di n t i Nhà Hát Tây Sài Gòn, cách hát m i l này m i bành trư ng không thôi, m u cho ngh m i, l y n ca và ca ra b ra ch nh n, thêm th t mãi, v a canh tân, v a c i cách...nên c i lương hình thành lúc nào cũng không ai bi t rõ... L ch s Nh c l i giai o n này, trong H i ký 50 năm mê hát, có o n: Căn c theo sách v thâu th p và nh ng l i c a ngư i l n tu i nói l i, và n u tôi (Vương H ng S n) không l m thì bu i sơ kh i c a c i lương, là do s ng u nhiên, s tình c , là do lòng ái qu c mà nên. Tác gi gi i thích: Ngư i mi n Nam có cái hay là khi bi t dùng b o l c c i h i thân vào tù, thì h không dùng b o l c. H c è nén lòng thương nư c, chôn gi u trong m t b ngoài lêu l ng, chơi b i...H (nh ng tài t ) thư ng t h p v a t p ca cho vui, v a trau gi i ngh thu t...r i m i khi có ám tang, vào lúc canh khuya...h cũng hòa n, t p dư t ca cho úng nh p, ánh cơn bu n ng . Sau thành thói t c, m i d p “quan - hôn - tang - t ” (ch nhà) u có m i h cho rôm ám n ca tài t ã n lúc, theo Vương H ng S n, ngư i ta nghe hát b i hoài, hát b i mãi, cũng chán tai thét hóa nhàm thì các ban tài t n ca xu t hi n. Bu i u, kho ng cu i th k 19 n u th k 20, các nhóm n ca ư c thành l p c t tiêu khi n, ph c v trong các bu i l t i tư gia, như ám tang, l gi , tân hôn...nhưng chưa h bi u di n trên sân kh u hay trư c công chúng. Và n u trư c kia “c m” (trong “c m, kỳ thi, h a”) là c a t ng l p thư ng lưu thì n giai o n này nó không còn b bó bu c trong ph m vi ó n a, mà ã ph bi n r ng ra ngoài. Chính vì th nh c tài t các t nh phía Nam, v n i dung l n hình th c, d n dà thoát ly kh i nh c truy n th ng có g c t Trung, B c. Khi y, àn ca tài t g m hai nhóm: Nhóm tài t mi n Tây Nam B , như: B u An, Lê Tài Kh (Nh c Kh ), Nguy n Quan i (Ba i), Tr n Quang Di m, T ng H u nh, Kinh L ch Qư n, Ph m ăng àn... Nhóm tài t Sài Gòn, như: Nguy n Liên Phong, Phan Hi n o, Nguy n Tùng Bá... n l i Ca ra b Qua l i năm 1910, ông Tr n Văn Kh i k : M Tho có ban tài t c a Nguy n T ng Tri u, ngư i Cái Thia, t c g i Tư Tri u ( n kìm), Mư i Lý (th i tiêu), Chín Quán ( n c huy n), B y Vô ( n cò), cô Hai Nhi u ( n tranh), cô Ba c (ca sĩ). Ph n nhi u tài t n y ư c ch n i trình bày c nh c Vi t Nam t i cu c tri n lãm Pháp. Khi v , h cho bi t r ng Ban t ch c có cho h ư c n ca trên sân kh u và ư c công chúng n xem ông o... Nghe ư c cách cho n ca trên sân kh u, Th y H , ch r p chi u bóng Casino, sau ch M Tho, bèn m i ban tài t Tư Tri u, n trình di n m i t i th tư và th b y trên sân kh u, trư c khi chi u bóng, ư c công chúng hoan nghinh nhi t li t. Trong th i kỳ này, M Tho là u m i xe l a i Sài Gòn. Khách các t nh mi n Tây mu n i Sài Gòn u ph i ghé tr m M Tho. Trong s khách, có ông Phó Mư i Hai Vĩnh Long là ngư i hâm m c m ca. Khi ông nghe cô Ba c ca bài T i, như bài “ Bùi Ki m - Nguy t Nga”, v i m t gi ng g n như có i áp, nhưng cô không ra b . Khi v l i Vĩnh Long, ông li n cho ngư i ca ng trên b ván ng a và ca ra b . Ca ra b phát sinh t ó, l i năm 1915 - 1916. Cũng theo Vương H ng S n: Các i u ca ra b và c i lương sau này u ch u nh hư ng c a các bu i hát nhân nh ng kỳ bãi tư ng do các trư ng trung h c Taberd, M Tho, trư ng t nh Sóc Trăng...Cho nên chúng ta không nên ơn các nhà ti n b i, ph n ông là các giáo sư trư ng Pháp, ã có sáng ki n dìu d t và d y cho ta bi t m t ngh thu t hát ca khác v i i u hát b i th i y... Nhà văn Sơn Nam còn cho bi t: Năm 1917, Lương Kh c Ninh, sành v hát b i, ã di n thuy t t i h i khuy n h c Sài Gòn: Ngư i An Nam ta thu nay v n cho ngh hát là ngh h ti n, nên ngư i có h c th c m t ít thì không làm…(nay) mu n c i lương ph i làm sao?... Chuy n nói ây không khó. Có h c trò trư ng Taberd n lúc phát thư ng, nó ra hát theo Lang Sa (Pháp), b t ch như Lang Sa. R t i là hát theo ngo i qu c, tr em còn làm ư c, hà hu ng ngư i An Nam mà hát An Nam không ư c sao?... R i ...