Logic học và Pháp Luật (phần 1)

Bất cứ quá trình tư duy nào cũng phải sử dụng, cũng phải đụng chạm đến các khái niệm. Một lập luận, một chứng minh, một bác bỏ, một kết quả nhận thức có được từ một suy luận bất kỳ có tin cậy được hay không, con người ta có thể nhất trí với nhau về một vấn đề nào đó hay họ bất đồng về chúng …nhiều khi phụ thuộc vào các khái niệm tham gia vào trong các quá trình này.Tuy nhiên, như đã trình bày ở trên, sự không giống nhau trong nhận thức về...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Logic học và Pháp Luật (phần 1) Logic học và Pháp Luật (phần 1)Bất cứ quá trình tư duy nào cũng phải sử dụng, cũng phải đụng chạm đến các kháiniệm. Một lập luận, một chứng minh, một bác bỏ, một kết quả nhận thức có đ ượctừ một suy luận bất kỳ có tin cậy được hay không, con người ta có thể nhất trí vớinhau về một vấn đề nào đó hay họ bất đồng về chúng …nhiều khi phụ thuộc vàocác khái niệm tham gia vào trong các quá trình này.Tuy nhiên, như đã trình bày ở trên, sự không giống nhau trong nhận thức về cáckhái niệm, sự dị biệt trong việc sử dụng ngôn từ để cố định và chuyển tải các kháiniệm … dẫn đến nhiều khó khăn cho hoạt động tư duy, làm cho tốc độ, chất lượngtư duy giảm sút và trong không ít trường hợp bị rối loạn, bế tắc.Để hạn chế những bất lợi này cho hoạt động tư duy, đặc biệt là trong những lĩnhvực đòi hỏi có độ chính xác cao, quy mô tác động và điều chỉnh lớn… từ lâu conngười đã nghĩ tới một thao tác tư duy cực kỳ quan trọng và hữu ích: định nghĩakhái niệm.Ngay từ thời Hi Lạp cổ, trong nhiều tác phẩm, bài viết, các học giả đã tìm cáchđịnh nghĩa các khái niệm. Ngày nay nhình lại, ta thấy, trong lịch sử phát triển củanền văn minh nhân loại và suy cho cùng cũng là lịch sử phát triển của tư duy thì ởbất cứ khoa học nào, từ khoa học tự nhiên, khoa học xã hội – nhân văn đến khoahọc thực nghiệm cũng đều có và cũng cần đến định nghĩa khái niệm. Người ta khóhình dung được rằng một ngành khoa học nào đó có thể tồn tại và phát triển mà ởđó không có các định nghĩa khái niệm, hoặc có quá nhiều các ĐN không chuẩnxác. Thật vậy, trong toán học ta bắt gặp các định nghĩa như: đạo hàm, quỹ tích,giai thừa… Trong sinh vật học có các định nghĩa về di truyền, biến dị…Trong hóahọc có các định nghĩa về axít, bazơ, chất xúc tác, bão hoà….Trong ngôn ngữ họccó các định nghĩa về danh từ, tính từ, câu đơn, câu phức…Trong luật học có địnhnghĩa về nhà nước, bộ máy nhà nước, pháp luật, quy phạm pháp luật, vi phạmpháp luật, tội phạm…Điều này phần nào cho thấy, định nghĩa khái niệm tồn tạiphổ biến và không thể phủ nhận trong hoạt động nhận thứ c, hoạt động lý luận vàhoạt động thực tiễn của các ngành khoa học khác nhau và trong đời sống hàngngày, bởi, nếu không có ý nghĩa hoặc không cần thiết thì cố nhiên nó đã không tồntại hàng chục ngàn năm nay ở các ngành khoa học!.Định nghĩa khái niệm là hình thức phản ánh hịên thực khách quan, do đó, một mặtnó là sản phẩm của hoạt động nhận thức, mặt khác, đến lượt mình, nó trở thànhcông cụ của nhận thức. Có định nghĩa, định nghĩa đúng, tốt, nhất quán sẽ giúp conngười hiểu thấu đáo, rõ ràng, chính xác và thống nhât các đối tượng, tránh đượcnguy cơ cùng một đối tượng mà ai muốn hiểu thế nào cũng được.Tuy nhiên, cũng cần thấy sự định nghĩa khái niệm trong khoa học, đặc biệt l à cácngành khoa học xã hội và các ngành khoa học còn trẻ là một việc làm rất khókhăn, rất phức tạp. Dễ thấy, trong nhiều ngành khoa học, nhiều khái niệm chưađược định nghĩa một cách chính thức, hoặc không chính xác, không thống nhất.Việc thiếu vắng các định nghĩa, định nghĩa không chính xác, không thống nhấtlàm cho trong nhiều các trường hợp lập luận, chứng minh, bác bỏ (tức các thao táccơ bản của tư duy) rơi vào tình trạng rối loạn, sai lầm, không thống nhất bởi vìtuyệt đại đa số các thao tác tư duy ấy phải dùng các định nghĩa khái niệm làm lýdo, làm căn cứ, làm cơ sở, nói cách khác là làm xuất phát điểm.• Các KN không được định nghĩa.Ttrong đời thường không phải khái niệm nào cũng nhất thiết phải được định nghĩa.Tuy nhiên trong lĩnh vực khoa học, đặc biệt là khoa học pháp lý thì về nguyên tắc,các khái niệm cần phải được định nghĩa càng sớm càng tốt, càng nhiều cànghay.Việc các khái niệm nào đó không được định nghĩa một cách chính thức (ởViệt Nam, trong lĩnh vực pháp luật các định nghĩa đ ược thể hiện trong các văn bảnquy phạm pháp luật dưới dạng các quy phạm định nghĩa) sẽ gây nhiều khó khăncho nhà giải thích pháp luật, nhà áp dụng pháp luật và những người có liên quan.Sau đây là một ví dụ minh hoạ.Trong mục “chat” với bạn đọc trên báo Pháp luật Tp.HCM số 592 ngày 02-5-2002đăng bài của thẩm phán Nguyễn Ngọc Quang, Phó chánh án TAND tỉnh BìnhThuận với đầu đềThẩm phán khổ lắm với nội dung cơ bản về vụ án như sau: Alà công nhân. B là cô gái bán cà phê chưa đ ủ 16 tuổi (trẻ em theo BLHS). Haingười quen nhau đã lâu. Một hôm A sang quán B chơi, thấy quán không có ai bènnắm tay B, B cho nắm. Ôm ngang l ưng rồi ôm vai, B cũng cho luôn. A cởi cúc áosờ ngực B, B cũng không phản đối. A bèn kéo B...ra phía sau quán. Đến lúc này Bphản đối, sau đó làm đơn thưa A ra CA, rằng A hiếp dâm B.Công tác điều tra làm rõ A không có hành vi hiếp dâm nhưng lời khai của A và Bvề các hành vi của A là trùng khớp nhau như mô tả ở trên. Trong hồ sơ của cơquan điều tra ghi:A đã có hành vi sờ mó bộ phận sinh dục của B và vì vậy Cơquan đi ...