Luận án phó Tiến sĩ Khoa học ngữ văn: Vấn đề dịch thơ Đường ở Việt Nam

Luận án "Vấn đề dịch thơ Đường ở Việt Nam" trình bày về các nội dung: lịch sử việc dịch thơ Đường ở Việt Nam, truyền thống dịch thơ Đường, những phát sinh do quan hệ giao tiếp văn hóa nhiều đời giữa Việt Nam và Trung Quốc trong việc dịch thơ Đường, nghệ thuật dịch thơ Đường, nghệ thuật dịch thơ Đường. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án phó Tiến sĩ Khoa học ngữ văn: Vấn đề dịch thơ Đường ở Việt NamĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINHNGUYỄN TUYẾT HẠNHVẤN ĐỀ DỊCH THƠ ĐƢỜNG Ở VIỆT NAMChuyên ngànhVĂN HỌC VIỆT NAMMã số: 50433LUẬN ÁN PHÓ TIẾN SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂNNgười hướng dẫn khoa học:MAI QUỐC LIÊNPhó tiến sĩThành phố Hồ Chí Minh 1996DẪN NHẬPI. Lý do chọn đề tàiĐường là thời đại hoàng kim của thi ca Trung Quốc mà khuynh hướng sáng tác đadạng, nghệ thuật độc đáo. Ảnh hưởng của thơ Đường đối với Việt Nam rất quan trọng, ởnước ta, Đường thi là khuôn mẫu tư tưởng, dụng ngữ cho các thi sĩ thời xưa. Ông cha ta đãứng dụng thể Đường luật trong việc làm thơ, đưa thơ vào trong các kỳ thi tuyển chọn nhântài, biến thơ Đường thành thể thơ quen thuộc để diễn tả tình cảm, tư tưởng Việt Nam. NgườiViệt Nam thích dịch thơ Đường hơn bất cứ thứ thơ nào của Trung Quốc và hơn bất cứ thứthơ của nước nào khác. Hiện tượng dịch thơ Đường đã diễn ra từ khi chữ Nôm được sử dụngrộng rãi và còn kéo dài đến tận ngày nay. Trong con người có một khuynh hướng bắt nguồntừ bản năng tự vệ, khiến cho người ta vẫn luôn luôn trong khi bước tới, có tâm trạng luyếntiếc quá khứ, như một người luôn luôn tiếc tuổi thơ của mình. Trong sự rung cảm của mỗicon người, bao giờ cũng có một phần rung cảm về quá khứ và thơ Đường đã đáp ứng đượccái phần rung cảm đó của nhân loại vì không đâu và không có nền thi ca nào lại nói nhiềuđến quá khứ như thơ Đường bằng nghệ thuật độc đáo, ngôn ngữ hàm súc, cô đọng nhất.Không chỉ Đông phương mà cả Tây phương cũng rất yêu chuộng thơ Đường. Đối vớiViệt Nam, nghiên cứu thơ Đường là đi đến với nền thi ca của nhân loại và đồng thời cũng làđi về với nền thi ca dân tộc.Ngày nay, chúng ta, những người bị cắt lìa khỏi nền Hán học cũ muốn tiếp cận vớinền thi ca vĩ đại, rực rỡ ấy đành phải thông qua bản dịch. Như thế thì việc nhận diện ra bảndịch nào còn giữ được nhiều sắc thái Đường thi nhất là hết sức cần thiết. Cùng với việc ViệtNam có một lịch sử dịch thơ Đường lâu dài và những ảnh hưởng đáng ngạc nhiên như thế thìviệc hệ thống lại các dữ kiện để đưa ra một cái nhìn tổng quát lịch sử của nền dịch thuật nầycùng với lý do tồn tại và phát triển của nó sẽ rất hữu ích cho công việc giảng dạy và nghiêncứu thơ Đường ở Việt Nam và cho cả thơ Việt nữa. Vì như Trần Thanh Đạm trong Lời1bạt thơ Đường Tản Đà có nhận xét là trên thế giới có lẽ hiếm có quan hệ văn chương nàođặc biệt thiết thân như quan hệ giữa thơ Đường và thơ Việt .Đó là những lý do khiến chúng tôi chọn đề tài VẤN ĐỀ DỊCH THƠ ĐƢỜNG ỞVIỆT NAMII. Lịch sử vấn đềChưa có công trình nào nghiên cứu tập trung về vấn đề dịch thơ Đường ở Việt Nam.Rải rác đây đó trong một số tạp chí mới xuất hiện đôi bài ngắn.Tuy không trực diện bàn về việc dịch thơ Đường, nhưng quyển Dịch từ Hán sangViệt, một khoa học, một nghệ thuật của nhiều tác giả (Nhà xuất bản Khoa học Xã hội HàNội - 1982) là quyển sách tập trung nhất về dịch từ Hán sang Việt, tập hợp những ý kiến,kinh nghiệm của các nhà Hán học lão thành, các dịch giả, các nhà nghiên cứu.1. Về lịch sử dịch thơ Đường- Nguyễn Quảng Tuân, trong Tạp chí Hán Nôm số 1-1995, phát hiện: Những bàidịch thơ Đường đầu tiên trong văn học Việt Nam trong Hồng Đức Quốc Âm thi tập. Đây làmột tài liệu quý cho việc tìm hiểu lịch sử dịch thơ Đường trong buổi đầu còn sót lại.- Trần Nghĩa Những vấn đề đặt ra trong việc dịch từ Hán sang Việt hôm nay vàMai Quốc Liên Mấy vấn đề về lịch sử và lý thuyết dịch cho việc dịch Hán Việt trong Dịchtừ Hán sang Việt, một khoa học, một nghệ thuật đề cập tới quá trình dịch thuật lâu dài củaViệt Nam và kết quả đã đạt được.Các tài liệu được công bố về vấn đề này rất mỏng và rời rạc, chúng tôi thu thập thêmrất nhiều, hệ thống lại để có một cái nhìn thoáng về lịch sử dịch thơ Đường từ buổi đầu đếnthế kỷ 202. Về thể loại chuyển dịchHầu hết các bài viết trong Dịch từ Hán sang Việt, một khoa học, một nghệ thuật cóđề cập đến vấn đề này, đều cho rằng nên dịch theo nguyên thể2nhưng nếu không thể được thì nên dịch theo thể loại phù hợp nhất với nguyên tác.Bàng Bá Lân trong Thế nào là một bản dịch hay trên Văn hóa nguyệt san số 191970, Nguyễn Hiến Lê trong Phép dịch thơ trên Bách khoa số 8-1957, xem ra có phầnnghiêm khắc hơn trong khi bảo vệ việc dịch theo nguyên thể.Chúng tôi rất đồng ý với việc dịch thơ Đường theo nguyên thể nhưng lại quan tâmhơn đến việc dịch thơ Đường theo thể loại sở trường của dịch giả với những tuân thủ nhấtđịnh. Bản dịch hay là tự nhiên, không để lộ công phu. Trái với sở trường thì tất phải cố gắngthì làm sao khỏi để lộ công phu?3. Về phần ngữ nghĩaBài Đọc Đường thi của Ngô Tất Tố của Từ Châu trên Tri tân số 103.1943 nêu lênnhững nhầm lẫn của tác giả Ngô Tất Tố. Nguyễn Hiến Lê nêu lên những nhầm lẫn của TrầnTrọng Kim trong Bàn về vấn đề dịch sách cổ của ta Bách khoa số 36 1.7.1958. NguyễnQuảng Tuân nói về sự lơ đễnh của Tản Đà trong Từ hiểu sai, hiểu chưa hết đến lơ đễnh dịchsai trong Tạp chí Hán Nôm 1985 trang 74. Ngô ...