Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu sinh kế và nghèo tại các huyện ven biển tỉnh Nam Định

Luận án phân tích dưới góc độ địa lý các nhân tố ảnh hưởng đến sinh kế và nghèo, hiện trạng sinh kế và nghèo tại các huyện ven biển tỉnh Nam Định nhằm phát hiện những vấn đề tồn tại và tìm ra các giải pháp cho phát triển sinh kế và giảm nghèo tại khu vực này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu sinh kế và nghèo tại các huyện ven biển tỉnh Nam Định 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Được quan niệm là cách thức mỗi cá nhân và gia đình duy trì cuộc sống, sinhkế là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu về phát triển và nghèo quan tâm. Cách tiếpcận sinh kế giúp nhà nghiên cứu có cái nhìn toàn diện về các hoạt động kinh tế củacác chủ thể phát triển, phát hiện những khó khăn cụ thể của từng đối tượng trong quátrình tăng trưởng kinh tế nói chung và giảm nghèo nói riêng. Khi tiếp cận vấn đề pháttriển dưới góc nhìn sinh kế, hướng tập trung không chỉ là sự tăng trưởng mà còn làphúc lợi của người dân. Là một tỉnh duyên hải Đồng bằng Sông Hồng (ĐBSH), cộng đồng ven biển làmột bộ phận quan trọng của dân cư Nam Định. Với ba trong tổng số mười huyện thịgiáp biển, vùng ven biển tập trung tới 34,1% tổng dân số cả tỉnh. Được hưởng lợi từnguồn tài nguyên biển phong phú, lại có nhiều khả năng phát triển nền nông nghiệpthuận lợi, các huyện ven biển Nam Định có cơ cấu kinh tế đa dạng với thế mạnh làcác ngành kinh tế biển. Trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng kinh tế của cáchuyện đạt con số đáng khích lệ (khoảng 10-14%/năm, cao hơn tốc độ phát triển kinhtế toàn tỉnh). Trên cơ sở ấy, sinh kế của người dân khu vực ven biển Nam Định cónhiều điều kiện để phát triển theo hướng đa dạng, năng động và hiệu quả, trong đónổi bật là nhóm sinh kế liên quan đến nguồn lợi biển. Các sinh kế đã có những tácđộng tích cực đến công cuộc giảm nghèo của các địa phương, khiến tỉ lệ nghèo ở cáchuyện giảm nhanh, trung bình 2-3%/năm trong giai đoạn 2010 – 2015. Tuy nhiên, những sinh kế của người dân ven biển Nam Định hiện nay còn thiếutính bền vững do những bất cập trong việc tiếp cận tài nguyên của người dân địaphương. Bên cạnh đó, cộng đồng dân cư ven biển rất dễ bị tổn thương bởi những biếnđổi của tự nhiên do tính nhạy cảm của các hệ sinh thái (HST) ở vị trí giáp ranh giữađất liền và đại dương. Tính không bền vững của những sinh kế tại địa phương cònđược tạo ra bởi sự bất hợp lý trong cách thức khai thác nguồn lợi, bởi sự chồng chéovà xung đột nhau của các lĩnh vực kinh tế và trong nhiều trường hợp, bởi sự yếu kémcủa hệ thống quản lý và quy hoạch. Đồng thời, quá trình phát triển sinh kế của ngườidân ven biển đang làm nảy sinh những xung đột với việc bảo vệ môi trường và tàinguyên cũng như xung đột giữa các cộng đồng dân cư, làm tăng nguy cơ thiệt hại donhững tác động bất lợi của tự nhiên và xã hội. Điều này đã làm hạn chế các thành quảcủa công tác giảm nghèo và cải thiện đời sống nhân dân. Trong điều kiện ấy, việcnghiên cứu để tìm ra các giải pháp giảm thiểu nguy cơ tổn thương của dân cư venbiển dưới tác động của các biến đổi bất lợi của tự nhiên cũng như kinh tế - xã hội(KTXH) là yêu cầu cần thiết đối với sự phát triển của các huyện ven biển. Với lý dođó, đề tài “Nghiên cứu sinh kế và nghèo tại các huyện ven biển tỉnh Nam Định” đãđược lựa chọn cho luận án nhằm phát hiện những vấn đề tồn tại của các sinh kế hiện 2tại, tìm giải pháp phát triển sinh kế và nâng cao đời sống nhân dân của vùng ven biểnNam Định. Luận án tập trung giải quyết các câu hỏi nghiên cứu chính sau: - Các sinh kế tại các huyện ven biển Nam Định đang chịu ảnh hưởng của nhữngnhân tố nào, hiện nay đang phát triển ra sao và có tác động gì đến tình trạng nghèocủa các địa phương? - Các hộ gia đình tại các huyện ven biển Nam Định đang sử dụng những nguồnvốn nào để thực hiện chiến lược sinh kế và đạt được kết quả sinh kế ra sao? Các sinhkế có mối quan hệ như thế nào với tình trạng nghèo của các hộ gia đình tại địa phương? - Những giải pháp nào cần được thực hiện nhằm phát triển sinh kế và giảmnghèo tại các huyện ven biển Nam Định? 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Luận án phân tích dưới góc độ địa lý các nhân tố ảnh hưởng đến sinh kế vànghèo, hiện trạng sinh kế và nghèo tại các huyện ven biển tỉnh Nam Định nhằm pháthiện những vấn đề tồn tại và tìm ra các giải pháp cho phát triển sinh kế và giảm nghèotại khu vực này. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Đúc kết, hệ thống hóa cơ sở lý luận về sinh kế và nghèo; xác định các nhân tốảnh hưởng và các tiêu chí đánh giá sinh kế và nghèo; phân tích các đặc điểm sinh kếvà nghèo ở vùng ven biển. - Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến sinh kế và nghèo; phân tích hiện trạng vàsự phân hóa không gian của các sinh kế và nghèo tại các huyện ven biển tỉnh NamĐịnh; đánh giá mối quan hệ giữa sinh kế và nghèo tại các địa phương. - Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển sinh kế và giảm nghèo tại các huyệnven biển tỉnh Nam Định. 3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Về nội dung nghiên cứu: Luận án tập trung vào nghiên cứu hai vấn đề chính: sinh kế và nghèo. - Về sinh kế: Việc phân tíc ...