Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học: Nghiên cứu đặc trưng sự chuyển nghĩa từ loại danh từ sang đại từ và danh từ sang tính từ trong tiếng Việt (trên ngữ liệu một số nhóm từ)

Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học "Nghiên cứu đặc trưng sự chuyển nghĩa từ loại danh từ sang đại từ và danh từ sang tính từ trong tiếng Việt (trên ngữ liệu một số nhóm từ)" trình bày các nội dung chính sau: Tổng quan tình hình nghiên cứu và Cơ sở luận; Đặc trưng chuyển biến nghĩa của danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ (Nghiên cứu trường hợp); Đặc trưng chuyển biến nghĩa của danh từ mang thuộc tính nghĩa tính từ (Nghiên cứu trường hợp).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học: Nghiên cứu đặc trưng sự chuyển nghĩa từ loại danh từ sang đại từ và danh từ sang tính từ trong tiếng Việt (trên ngữ liệu một số nhóm từ) VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI DƯƠNG THỊ DUNG NGHIÊN CỨU ĐẶC TRƯNG SỰ CHUYỂN NGHĨATỪ LOẠI DANH TỪ SANG ĐẠI TỪ VÀ DANH TỪ SANG TÍNH TỪ TRONG TIẾNG VIỆT (TRÊN NGỮ LIỆU MỘT SỐ NHÓM TỪ) Ngành: Ngôn ngữ học Mã số: 9.22.90.20 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC Hà Nội - 2023 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI DƯƠNG THỊ DUNG NGHIÊN CỨU ĐẶC TRƯNG SỰ CHUYỂN NGHĨATỪ LOẠI DANH TỪ SANG ĐẠI TỪ VÀ DANH TỪ SANG TÍNH TỪ TRONG TIẾNG VIỆT (TRÊN NGỮ LIỆU MỘT SỐ NHÓM TỪ) Ngành: Ngôn ngữ học Mã số: 9.22.90.20 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. LÊ QUANG THIÊM Hà Nội - 2023 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các sốliệu, kết quả trình bày trong Luận án là trung thực và chưa từng được ai côngbố trong bất cứ công trình nào khác. Tác giả luận án Dương Thị Dung i MỤC LỤCMỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝLUẬN ................................................................................................................ 9 1.1. Dẫn nhập ................................................................................................ 9 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan ............................................ 9 1.2.1. Tình hình nghiên cứu hiện tượng chuyển nghĩa ở ngoài nước và trong nước ............................................................................................... 10 1.2.2. Tình hình nghiên cứu chuyển nghĩa của danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ và danh từ mang thuộc tính nghĩa tính từ .......................... 21 1.3. Cơ sở lý luận ........................................................................................ 24 1.3.1. Một số lý luận về ngữ nghĩa học từ vựng ..................................... 24 1.3.2. Về hiện tượng chuyển nghĩa và chuyển nghĩa từ vựng ................ 33 1.3.3. Nghĩa của từ trong từ loại tiếng Việt ............................................ 41 1.4. Tiểu kết................................................................................................. 47Chương 2: ĐẶC TRƯNG CHUYỂN BIẾN NGHĨA CỦA DANH TỪMANG THUỘC TÍNH NGHĨA ĐẠI TỪ (NGHIÊN CỨU TRƯỜNGHỢP)................................................................................................................ 48 2.1. Giới thiệu về nhóm danh từ lựa chọn để nghiên cứu ........................... 48 2.2. Thực tiễn và khả năng chuyển nghĩa của danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ .................................................................................................. 49 2.3. Phân tích và diễn giải nhóm danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ .... 51 2.3.1. Trường hợp từ bác ..................................................................... 52 2.3.2. Trường hợp từ cô ....................................................................... 63 2.3.3. Trường hợp cặp từ ông/bà ......................................................... 72 2.3.4. Trường hợp cặp từ cha/mẹ ......................................................... 83 2.4. Đặc trưng ngữ nghĩa của danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ .......... 96 2.4.1. Cơ sở của sự chuyển biến nghĩa danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ .............................................................................................................. 96 2.4.2. Sự phân ly về nghĩa của danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ .... 98 2.4.3. Cơ chế chuyển biến nghĩa của các đơn vị danh từ mang thuộc tính nghĩa đại từ .............................................................................................. 99 ii 2.5. Tiểu kết............................................................................................... 100Chương 3: ĐẶC TRƯNG CHUYỂN BIẾN NGHĨA CỦA DANH TỪMANG THUỘC TÍNH NGHĨA TÍNH TỪ (NGHIÊN CỨU TRƯỜNGHỢP).............................................................................................................. 102 3.1. Giới thiệu về nhóm danh từ lựa chọn để nghiên cứu ......................... 102 3.2. Thực tiễn và khả năng chuyển nghĩa của danh từ mang thuộc tínhnghĩa tính từ...................................................................................................105 3.3. Phân tích và diễn giải nhóm danh từ mang thuộc tính nghĩa tính từ . 106 3.3.1. Trường hợp từ anh hùng .......................................................... 107 3.3.2. Trường hợp từ bình dân ........................................................... 114 3.3.3. Trường hợp từ cách mạng ........................................................ 118 3.3.4. Trường hợp từ phúc ................................................................. 123 3.3.5. Trường hợp từ quê ................................................................... 127 3.3.6. Trường hợp từ sách vở ............................................................. 131 ...