Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học: Từ nối thuộc phạm trù tương phản trong văn bản tiếng Việt

Mục đích nghiên cứu của luận án là mô tả, khái quát hóa mô hình cấu trúc, đặc điểm ngữ nghĩa cơ bản giữa hai phát ngôn có chức năng khác nhau trong văn bản (chủ ngôn - phát ngôn đứng làm chủ và kết ngôn – phát ngôn liên kết với chủ ngôn) của nhóm từ nối tương phản; tìm ra sự tương đồng hoặc khác biệt về đặc điểm cấu trúc và đặc trưng ngữ nghĩa của nhóm từ nối tương phản trong một số loại thể văn bản được khảo sát: văn bản văn học nghệ thuật, văn bản chính luận, văn bản khoa học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học: Từ nối thuộc phạm trù tương phản trong văn bản tiếng Việt VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THU LANTỪ NỐI THUỘC PHẠM TRÙ TƯƠNG PHẢN TRONG VĂN BẢN TIẾNG VIỆT Ngành: Ngôn ngữ học Mã số: 9 22 90 20 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Văn Tình HÀ NỘI – 2023 i 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những tưliệu và số liệu trong luận án là trung thực. Đề tài và các kết quả nghiên cứuchưa được ai công bố. Tác giả luận án Lê Thu Lan ii MỤC LỤCMỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍTHUYẾT .......................................................................................................... 81.1. Dẫn nhập ................................................................................................... 81.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................ 8 1.2.1. Tình hình nghiên cứu về văn bản và phép nối ở nước ngoài .............. 8 1.2.2. Tình hình nghiên cứu về văn bản và phép nối ở trong nước ............. 131.3. Cơ sở lí luận của luận án ....................................................................... 20 1.3.1. Quan niệm và hướng tiếp cận của luận án ......................................... 21 1.3.2. Giới thuyết về phát ngôn, câu, văn bản, diễn ngôn ........................... 21 1.3.3. Vấn đề tính liên kết ............................................................................ 26 1.3.4. Mạch lạc trong văn bản...................................................................... 35 1.3.5. Phép nối và từ nối .............................................................................. 37 1.3.6. Ngữ nghĩa học (Semantics) ............................................................... 51 1.3.7. Nghiên cứu từ nối theo hướng Ngữ nghĩa học .................................. 531.4. Tiểu kết .................................................................................................... 55CHƯƠNG 2. LIÊN KẾT CẤU TRÚC CỦA NHÓM TỪ NỐI TƯƠNGPHẢN TRONG VĂN BẢN TIẾNG VIỆT .................................................. 572.1. Dẫn nhập ................................................................................................. 572.2. Phân loại nhóm từ nối theo phạm trù tương phản ............................. 58 2.2.1. Quan điểm và tiêu chí phân loại ........................................................ 58 2.2.2. Kết quả phân loại ............................................................................... 602.3. Cơ chế liên kết của kết cấu tương phản ............................................... 61 2.3.1. Liên kết tường minh .......................................................................... 61 2.3.2. Liên kết ngữ nghĩa ............................................................................. 64 2.3.3. Mối quan hệ đối ứng giữa chủ ngôn và kết ngôn với 4 mô hình cơ bản65 iii2.4. Cấu trúc tương phản điển hình qua từ nối “nhưng/song” ................. 70 2.4.1. Xác định cấu trúc nghĩa ..................................................................... 70 2.4.2. Mô hình liên kết của từ nhưng ....................................................... 72 2.4.3. Phạm vi liên kết của từ nhưng ........................................................ 822.5. Đặc điểm cấu trúc nghĩa trong mô hình .............................................. 86 2.5.1. Chức năng tạo nghĩa tương phản trong thành phần câu .................... 86 2.5.2. Chức năng biểu hiện nghĩa lâm thời .................................................. 87 2.5.3. Tổ hợp nhưng cũng......................................................................... 88 2.5.4. Tổ hợp nhưng mà ........................................................................... 912.6. Tiểu kết .................................................................................................... 95CHƯƠNG 3. LIÊN KẾT NGỮ NGHĨA CỦA NHÓM TỪ NỐI TƯƠNGPHẢN TRONG VĂN BẢN TIẾNG VIỆT .................................................. 973.1. Dẫn nhập ................................................................................................. 973.2. Ngữ nghĩa liên kết của các từ nối theo phạm trù tương phản ......... 106 3.2.1. T ...