Luận án tiến sĩ Văn hóa học: Ba vị thánh trong các ngôi chùa tiền Phật hậu Thánh và tâm thức dân gian ở vùng châu thổ Bắc Bộ

Luận án nghiên cứu về hành trạng, tiểu sử linh thiêng của ba vị thánh Từ Đạo Hạnh, Dương Không Lộ và Nguyễn Minh Không tại một số ngôi chùa tiền Phật hậu Thánh nhằm luận giải về tâm thức dân gian của người Việt ở vùng châu thổ Bắc Bộ trong tiến trình phát triển về kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội. Thông qua phân tích hiện trạng, tiểu sử linh thiêng, những hình thức thờ phụng ba vị thánh, luận án phân tích mối quan hệ giữa tâm thức dân gian, kinh tế thị trường, đời sống xã hội, chính sách và thị trường tôn giáo. Luận án hướng đến làm sáng tỏ đời sống văn hóa, tín ngưỡng tôn giáo của người Việt ở vùng châu thổ Bắc Bộ trong sự vận động của lịch sử, xu hướng thánh hóa, cũng như cơ sở của sự tồn tại tiếp nối việc phụng thờ các vị thánh trong xã hội đương đại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án tiến sĩ Văn hóa học: Ba vị thánh trong các ngôi chùa tiền Phật hậu Thánh và tâm thức dân gian ở vùng châu thổ Bắc Bộ VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI KHÚC MẠNH KIÊN BA VỊ THÁNH TRONG CÁC NGÔI CHÙATIỀN PHẬT HẬU THÁNH VÀ TÂM THỨC DÂN GIAN Ở VÙNG CHÂU THỔ BẮC BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC HÀ NỘI - 2020 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI KHÚC MẠNH KIÊN BA VỊ THÁNH TRONG CÁC NGÔI CHÙATIỀN PHẬT HẬU THÁNH VÀ TÂM THỨC DÂN GIAN Ở VÙNG CHÂU THỔ BẮC BỘ Ngành: Văn hóa dân gian Mã số: 9 22 90 41 LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS PHẠM QUỲNH PHƢƠNG 2. PGS.TS PHẠM THU HƢƠNG HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng luận án tiến sĩ này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi,chưa từng được công bố dưới bất kì hình thức nào. Các kết quả nghiên cứu của các tác giả đi trước đã được tiếp thu một cáchtrung thực trong luận án. Tác giả luận án Khúc Mạnh Kiên LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án tiến sĩ này tôi chân thành cảm ơn PGS. TS PhạmQuỳnh Phương và PGS. TS Phạm Thu Hương đã nhiệt tình, trách nhiệm hướng dẫnkhoa học cho tôi từ khi hình thành ý tưởng cho tới lúc hoàn thành luận án tiến sĩ.Cảm ơn Khoa Văn hóa học, Học viện Khoa học xã hội đã tạo mọi điều kiện cho tôihọc tập, nghiên cứu. Cảm ơn các đồng nghiệp tại Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch,Huyện ủy Nam Trực, tỉnh Nam Định đã hỗ trợ tôi trong công tác; trân trọng cảm ơngia đình, người thân đã luôn đồng hành, ủng hộ, động viên và tạo mọi điều kiện tốtnhất để tôi hoàn thành luận án tiến sĩ. Tôi xin chân thành cảm ơn. Tác giả luận án Khúc Mạnh Kiên MỤC LỤCMỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN 91.1. Tình hình nghiên cứu ......................................................................................... 91.1.1. Nghiên cứu tâm thức dân gian về các vị thánh thần .........................................91.1.2. Các nghiên cứu về ba vị thánh và các di tích lễ hội liên quan ........................141.2. Cơ sở lý luận ..................................................................................................... 211.2.1. Thần, thánh, thánh tổ trong hệ thống tín ngưỡng của người Việt ...................211.2.2. Tâm thức dân gian ...........................................................................................231.2.3. Ma lực và tiểu sử linh thiêng ...........................................................................261.2.4. Lý thuyết vùng văn hóa ...................................................................................30 Chương 2: BỐI CẢNH HÌNH THÀNH TÂM THỨC DÂN GIAN VỀ BA VỊTHÁNH Ở VÙNG CHÂU THỔ BẮC BỘ ............................................................ 332.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế ..............................................................................332.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................... 332.1.2. Điều kiện kinh tế ............................................................................................. 352.2. Điều kiện văn hoá xã hội..................................................................................372.3. Sự hình thành của các ngôi chùa tiền Phật hậu Thánh ................................432.3.1. Bối cảnh chính trị, xã hội ................................................................................ 432.3.2. Sự ra đời và phát triển chùa tiền Phật hậu Thánh ........................................... 47Chương 3: HÀNH TRẠNG CỦA BA VỊ THÁNH .............................................. 543.1. Tiểu sử và công lao của ba vị thánh ............................................................... 543.1.1. Tiểu sử và công lao của thánh Từ Đạo Hạnh .................................................. 543.1.2. Tiểu sử và công lao của thánh Nguyễn Minh Không ..................................... 573.1.3. Tiểu sử và công lao của thánh Dương Không Lộ ........................................... 593.1.4. Tiểu sử linh thiêng của ba vị thánh ................................................................. 613.2. Thiêng hóa và ma lực của ba vị thánh ...........................................................643.2.1. Thiêng hóa ba vị thánh .................................................................................... 643.2.2. Ma lực của ba vị thánh .................................................................................... 69 Chương 4: CÁC BIỂU HIỆN CỦA TÂM THỨC DÂN GIAN VỀ BA VỊTHÁNH .................................................................................................................... 734.1. Không gian thờ phụng ba vị thánh .................................................................734.1.1. Đặc điểm của chùa tiền Phật hậu Thánh ......................................................... 744.1.2. Mặt bằng, kiến trúc của các ngôi chùa thờ ba vị thánh ................................... 784.2. Nghi thức thờ phụng các vị thánh ..................................................................824.2.1. Lễ hội .............................................................................................................. 824.2.2. Thể hiện t ...