Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu đa hình gen TNF-α-308 và TGF-β1-509 ở bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gan có HBsAg dương tính

Luận án nghiên cứu đa hình gen TNF-α-308 và TGF-β1-509 ở bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gan có HBsAg dương tính trên 102 bệnh nhân UTBMTBG có HBsAg (+), đã được chẩn đoán xác định tại Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung Bướu, Bệnh viện Bạch Mai từ 10/2016 – 10/2017.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu đa hình gen TNF-α-308 và TGF-β1-509 ở bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gan có HBsAg dương tính1 ĐẶTVẤNĐỀ Ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma HCC,UTBMTBG)làmộttrongnhữngbệnhlýáctínhhaygặphàngđầuthếgiới.Bệnhđứnghàngthứ6trong10loạiungthưhaygặp,lànguyênnhânthứba gâytử vongdoungthư.TheoGLOBOCAN ướctínhriêngnăm2018đãcó841.00trườnghợpmắcmớivà782.000bệnhnhântử vongdoUTBMTBG[1].CácnghiêncứuđãghinhậnnhiễmvirusviêmganB(HBV)mạnlànguyênnhânchínhgâyUTBMTBG.ViệtNamcótỷ lệ nhiễmHBVcaotươngứngcósốngườimắcUTBMTBGtươngđốilớn.Đâylàloạiungthưcótiênlượngxấuvớithờigiansốngthêmngắn,liênquanđếnkhả năng chẩnđoánsớmcònnhiềuhạnchế.Dovậy,hiệnnaytrênthế giớinhữngnghiêncứuvề sinhbệnhhọccủaUTBMTBGnhằmmụctiêunhậndiệnnhữngdấu ấnsinhhọccógiátrị trongchẩnđoán,điềutrị đãđượctiếnhànhrộngrãi. Vớisựpháttriểnmạnhmẽcủasinhhọcphântử,nhiềunghiêncứuđãghinhậnvaitròkiểugen,đặcbiệtcácđahìnhgen(SNP:Singlenucleotidepolymorphism)củavậtchủ đóngvaitròquantrọngtrongđáp ứngmiễndịchcủacơthểkhinhiễmHBV, ảnhhưởngđếnquátrìnhhìnhthànhviêmganmạn,xơgan,pháttriểnUTBMTBG.Nhưvậy,nghiêncứuđahìnhgen giúpphântầngđốitượngnguycơ,cảithiệnpháthiệnsớmvàkếtquảđiềutrịbệnh[2],[3].GenTNFαnằmtrênnhánhngắncủanhiễmsắcthểsố6 (NST6p21).Đâylàmộtgencónhiềuđiểmđahìnhđơn,điểmđahìnhtạivịtrí308đượcđánhgiácóliênquanđếnnguycơ UTBMTBG.CácnghiêncứuchothấyalenAcủađiểmđahìnhtrênliênquanđếntăngcườngsản xuấtTNF– α trêncả invitrovà invivo.Ngoàira,ngườimangalenAcó2tăngnguycơ UTBMTBGcaohơnkhisosánhvớingườimangalenG[4], [5]. GenTGF–β1nằmtrênnhánhdàinhiễmsắcthểsố19(19q13.113.3), cónhiềuđiểmđahình,trongđóđiểmđahìnhtạivị trí509C>Tđãđượcđánhgiácóliênquanđếnnồngđộ TGFβhuyếttương.Hơnnữa,phântíchđiểmđahìnhTGF–β1509C>TthấynhữngcáthểcóalenTtăngnguycơUTBMTBGsovớinhữngcáthểmangalenC[6]. NhiềunghiêncứuchothấycácđiểmđahìnhTNF α 308vàTGFβ1509 ảnhhưởngđếntiếntriểncủaviêmganmạn,xơ gan,hìnhthành,pháttriểnvàdicăncủaUTBMTBGthôngquaviệckiểmsoátnồngđộ các cytokinetươngứng[3],[7],[8].TNFαvàTGFβlànhữngcytokineđachứcnăng,đóngvaitròkiểmsoátnhiềuquátrìnhcủatếbàonhưtăngtrưởng,biệthóa,hìnhthànhmạnglướigianbào,đápứngmiễndịch,sinhmạchmáu,chết theochươngtrình.Bêncạnhđó,trongvimôitrườngsinhucáccytokinenàytươngtác,hỗ trợlẫnnhaulàmtăngcườngquátrìnhhìnhthànhvàtiếntriểnUTBMTBG[5],[3],[9]. ViệtNamlàquốcgiacótỷlệnhiễmHBVvàmắcUTBMTBGcaovới nhữnghậuquả vôcùngnặngnề.Tuynhiên,chođếnnaychưacómột nghiêncứunàođánhgiáảnhhưởngcủađahìnhhaigentrênvớinguycơbịUTBMTBG.Vìvậy,chúngtôitiếnhànhđề tài“Nghiêncứuđahìnhgen TNFα 308vàTGFβ 1509ởbệnhnhânungthưbiểumôtếbàogancó HBsAgdươngtính”với2mụctiêu: 1. Xácđịnhtỷlệkiểugenvàalencủa2điểmđahìnhgen TNFα308, TGFβ1509ởbệnhnhânUTBMTBGcóHBsAg(+).3 2. PhântíchmốiliênquancủađahìnhgenTNF α 308,TGF β1509 vớinguycơUTBMTBGvàmộtsốđặcđiểmlâmsàng,cậnlâmsàng củabệnhnhânUTBMTBGcóHBsAg(+).4 CHƯƠNG1 TỔNGQUANTÀILIỆU1.1.UNGTHƯBIỂUMÔTẾBÀOGAN Ungthư biểumôtế bàogan(UTBMTBG)làmộtbệnháctínhkhởipháttừ tế bàogan(HCC:hepatocellularcarcinoma),chiếmđasố cácbệnháctínhcủagan(>90%)[10].1.1.1.Dịchtễungthưbiểumôtếbàogantrênthếgiới Ungthưbiểumôtếbàoganlàloạiungthưđứnghàngthứ 6trong10loạiungthưphổbiếntrêntoàncầu(thứ5vớinam,thứ9đốivớinữ).Đặc điểmdịchtễ củaUTBMTBGkhácnhau ở cácvùngtrênthế giới,những vùngcótỷ lệ mắccaobaogồmSaharachâuPhi,ĐôngÁ,ĐôngNamÁ,TrungQuốc,ĐàiLoan,HànQuốc,NhậtBản,dođâylànơilưuhànhdịchtễcủaHBV,loạiviruscómốiliênquanchặtchẽ vớiUTBMTBG[11].Theo Tổ chứcYtế Thếgiới, ướctínhriêngnăm2018đãcótới841.000trườnghợp mắc mới UTBMTBG trên toàn cầu, chịu trách nhiệm cho 782.000trườnghợptử vongcùngnăm.Số trườnghợptử vonggầnbằngsố mới mắc,phảnánhUTBMTBGlàmộtbệnhcótiênlượngnặng,thờigiansốngthêmngắn[12]. Namgiớicómắcbệnhcaohơnnữ,gấptừ 24lần.Tỷ lệmắctăngdầntheotuổi,caonhấtkhoảng6570tuổi,trongđóởnhữngvùnglưuhànhdịchtễHBV,đỉnhmắcbệnhthấphơnchỉtừ5560tuổi[10],[13],[14]. Vàithậpkỷ gầnđây,xuhướngmắcUTBMTBGthayđổikhánhiều.Trongkhicácvùngcótỷlệmắcthấp( Mỹ,trungtâmchâuÂu)bệnhcóxuhướnggiatăngdoliênquanđếnbéophìvànhiễmHCV,cácvùngtrướcđây5cótỷlệmắccaolạicóxuhướnggiảmvìápdụngchươngtrìnhtiêmphòngHBV[2]. Hình1.1.Tỷlệmắcungthưbiểumôtếbàoganchuẩn theotuổivàgiớitrênthếgiới *Nguồn:Singal,A.(2020)[15]1.1.2.DịchtễungthưbiểumôtếbàoganViệtNam Nằm trong khu vực Đông Nam Á, điểm nóng của thế giới vềUTBMTBG,ViệtNamcótỷlệmắcbệnhcao.Tổngkếtmộtsốnghiêncứuđượctiếnhànhtạinhiềuđịaphươngtrêntoànquốc,ở cácthờiđiểmkhác nhauchothấyUTBMTBGthựcsựlàmộtgánhnặngvớinềnytế.BáocáocủaNguyễnVănVyvàcsvềcôngtácphòngchốngungthưkéodài10năm tạiHảiPhòng(2003)đãchoth ...