Luận án tiến sĩ Y học: Thực trạng nhiễm sán lá truyền qua cá trên người, yếu tố liên quan và hiệu quả một số giải pháp can thiệp tại huyện Nga Sơn, Thanh Hóa, năm 2013-2014

Mục đích nghiên cứu của đề tài là Xác định tỷ lệ, cường độ nhiễm sán lá truyền qua cá trên người, nhiễm ấu trùng trên cá và loài sán lá tại 4 xã ven biển huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá. Xác định một số yếu tố liên quan đến nhiễm sán lá ở người dân tại điểm nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án tiến sĩ Y học: Thực trạng nhiễm sán lá truyền qua cá trên người, yếu tố liên quan và hiệu quả một số giải pháp can thiệp tại huyện Nga Sơn, Thanh Hóa, năm 2013-2014 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Các bệnh sán lá truyền qua cá bao gồm sán lá gan nhỏ và sán lá ruộtnhỏ là những bệnh có tỷ lệ mắc tương đối cao ở một số Quốc gia trên Thếgiới, đặc biệt là khu vực Châu Á, trong đó có Việt Nam. Theo thống kê củaWHO, hiện nay có khoảng 45 triệu người trên Thế giới nhiễm sán lá gan nhỏ,trong đó Châu Á có ít nhất 35 triệu người nhiễm các loài sán lá này [1],[2].Còn bệnh sán lá ruột nhỏ cũng có tỷ lệ nhiễm song hành tương tự như sán lá gannhỏ do tính chất lây truyền và dịch tễ hoàn toàn giống sán lá gan nhỏ [3]. Nhiễm sán lá truyền qua cá là những bệnh gắn liền với tập quán, thóiquen ăn gỏi cá đã có từ lâu đời ở nhiều địa phương trong cả nước. Tại ViệtNam, cho đến nay đã xác định có ít nhất 32 tỉnh mắc bệnh sán lá truyền quacá, trong đó có 24 tỉnh mắc bệnh sán lá gan nhỏ và 18 tỉnh có bệnh sán lá ruộtnhỏ lưu hành [3],[4]. Tỷ lệ nhiễm bệnh ở các khu vực là khác nhau, tại cáctỉnh đồng bằng Bắc Bộ, tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ trung bình là 17,23% [5].Điều đáng chú ý là nếu nhiễm sán lá gan nhỏ kéo dài sẽ ảnh hưởng đến chứcnăng gan, gây nhiễm độc kéo dài và dẫn đến xơ gan, ung thư đường mật…[6].Tuy vậy, kể từ khi nhiễm sán lá gan nhỏ đến khi xuất hiện các triệu chứngbệnh lý là cả một thời gian dài không có triệu chứng lâm sàng hoặc các triệuchứng không rõ ràng. Cho đến khi triệu chứng tổn thương gan đã rõ, nhiềungười vẫn không nghĩ nguyên nhân là do sán lá gan nhỏ, vì thế bệnh ít đượcngười dân quan tâm phòng chống. Bệnh sán lá ruột nhỏ cũng mắc rải rác ở nhiều địa phương trong cảnước và cũng gây tác hại đáng kể. Nhưng thực ra người ta chỉ biết và quantâm nhiều đến bệnh sán lá ruột lớn ký sinh ở người và ở lợn (Fasciolopsisbuski). Còn bệnh sán lá ruột nhỏ truyền qua cá nước ngọt do ăn cá chưa nấuchín hoặc ăn gỏi cá vẫn chưa được nhiều người biết đến kể cả tác hại của nó. 2 Huyện Nga Sơn tỉnh Thanh Hoá là một trong những khu vực trọngđiểm, tại đây tập quán ăn gỏi cá còn rất phố biến, chủ yếu là cá nước ngọt,người dân vẫn sử dụng phân người tươi để nuôi cá, làm trang trại [7]. Nhưngcho đến nay chưa có đủ tài liệu nghiên cứu, cũng như thống kê một cáchkhoa học về tình hình nhiễm bệnh này trong cộng đồng dân cư tại Nga Sơnlà bao nhiêu. Tình hình nhiễm ấu trùng sán lá trên cá nước ngọt như thế nào.Loài sán này có đặc điểm gì khác so với khu vực khác. Kiến thức và hành vithực hành của người dân về phòng chống bệnh ra sao. Những yếu tố nào cóliên quan đến tình hình mắc bệnh. Tiến hành giải pháp can thiệp nào tại cộngđồng có hiệu quả để làm giảm tình hình mắc bệnh… Việc xác định thực trạng nhiễm sán lá, yếu tố dịch tễ liên quan, cũngnhư kiến thức của mỗi người dân đối với bệnh này là hết sức cần thiết. Nhằmxây dựng các hoạt động phòng chống nhiễm sán lá tại địa phương đạt hiệuquả, nâng cao sức khỏe cộng đồng, giảm chi phí cho người bệnh và nhà nước. Xuất phát từ những yêu cầu khoa học và thực tiễn trên đây, chúng tôi tiếnhành nghiên cứu đề tài “Thực trạng nhiễm sán lá truyền qua cá trênngười, yếu tố liên quan và hiệu quả một số giải pháp can thiệp tại huyệnNga Sơn, Thanh Hóa, năm 2013-2014”. Với các mục tiêu sau:1. Xác định tỷ lệ, cường độ nhiễm sán lá truyền qua cá trên người, nhiễm ấu trùng trên cá và loài sán lá tại 4 xã ven biển huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá.2. Xác định một số yếu tố liên quan đến nhiễm sán lá ở người dân tại điểm nghiên cứu.3. Đánh giá hiệu quả giải pháp can thiệp bằng điều trị và truyền thông giáo dục sức khỏe phòng chống bệnh sán lá tại điểm nghiên cứu. 3 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU1.1. Thông tin chung về bệnh sán lá truyền qua cá Các bệnh sán lá truyền qua cá bao gồm sán lá gan nhỏ và sán lá ruộtnhỏ. Trên thế giới có 76 loài sán lá truyền qua cá, trong đó có 7 loài sán lá gannhỏ thuộc họ Opisthorchiidae và 69 loài sán lá ruột nhỏ [8]. Tại Việt Nam, sán lá truyền qua cá mới chỉ xác định có ít nhất 24 tỉnhcó lưu hành bệnh sán lá gan nhỏ. Còn bệnh sán lá ruột nhỏ chưa có nhiều tàiliệu thông báo về bệnh này ở các tỉnh trong cả nước, có thể trứng sán lá ruộtnhỏ rất giống trứng sán lá gan nhỏ. Mặc khác chu kỳ lây truyền bệnh sán láruột nhỏ hoàn toàn giống sán lá gan nhỏ. Vì vậy có thể vẫn dễ nhầm lẫn giữa2 loại sán lá này [8]. Qua báo cáo của tác giả Phan VT và cộng sự (2010), hiện nay ẩm thựcăn gỏi cá có có xu hướng lan rộng ra nhiều vùng, miền trong toàn Quốc và cảmột số Quốc gia trên Thế giới [9]. Trong khi thói quen dùng phân tươi nuôicá hoặc phóng uế bừa bãi xuống ao hồ vẫn còn tồn tại ở nhiều địa phươngtrong cả nước. Vì vậy, tỷ lệ nhiễm ...