Luận văn: Quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh của Nguyễn Minh Châu trong tập truyện Chiếc thuyền ngoài xa

Là một nhà văn suốt đời khao khát khám phá cái đẹp và sự chân thật của cuộc sống, Nguyễn Minh Châu đã cống hiến hết mình cho nghệ thuật và ông có một vị trí đặc biệt quan trọng - người “tiền trạm đổi mới” (GS. Phong Lê) trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Trước 1975, Nguyễn Minh Châu đã viết nhiều tiểu thuyết và truyện ngắn đậm chất sử thi và cảm hứng lãng mạn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận văn: Quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh của Nguyễn Minh Châu trong tập truyện Chiếc thuyền ngoài xa Luận vănThi pháp hoàn cảnh trong tác phẩm của Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao 1 MỞ ĐẦU1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1. Là một nhà văn suốt đời khao khát khám phá cái đẹp và sự chân thậtcủa cuộc sống, Nguyễn Minh Châu đã cống hiến hết mình cho nghệ thuật và ôngcó một vị trí đặc biệt quan trọng - người “tiền trạm đổi mới” (GS. Phong Lê)trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Trước 1975, Nguyễn Minh Châu đã viết nhiều tiểu thuyết và truyện ngắnđậm chất sử thi và cảm hứng lãng mạn. Đó là những bản anh hùng ca chóingời phẩm chất anh dũng, kiên cường, lí tưởng của con người Việt Nam trongmột giai đoạn lịch sử đặc biệt. Sau 1975, cả nước sống trong một bầu không khí tinh thần mới, NguyễnMinh Châu đã có sự chuyển hướng về tư duy nghệ thuật. Những tác phẩm củaông giai đoạn này - đặc biệt là truyện ngắn - hấp dẫn người đọc bởi sự giản dịgần gũi mà chứa đựng chiều sâu nhân bản… Chính tác giả cũng từng nhậnthấy “Mình viết văn suốt đời tràng giang đại hải, có khi chỉ còn lại được vàicái truyện ngắn” [42. 430]. Khi tìm hiểu những tác phẩm của Nguyễn Minh Châu trong giai đoạnsau 1975, tác giả Nguyễn Trọng Hoàn phát hiện “Vẫn là một Nguyễn MinhChâu tài hoa, tinh tế trong những phát hiện và phân tích, miêu tả hiện thựccuộc sống và tâm lí nhân vật nhưng trong giai đoạn này, sự tài hoa tinh tế ấykhông bay bổng trên đôi cánh lãng mạn, hùng tráng chất sử thi của một thờimà thể hiện qua bút pháp trần thuật trầm tĩnh, đề cập những góc cạnh xù xì,phức tạp của cuộc sống, vì thế nó hướng tới tính đa dạng phổ quát ” [15. 18]. Di sản văn chương của Nguyễn Minh Châu trong mấy thập kỉ qua đãthu hút sự chú ý tìm tòi, nghiên cứu của hàng trăm bài bài báo, bài nghiên cứuSố hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2trong và ngoài nước. Song, vẫn còn nhiều vấn đề, nhiều gợi ý hứa hẹn choviệc tiếp tục tìm hiểu, nghiên cứu ở những bình diện và phương pháp tiếp cậnmới... Qua các công trình nghiên cứu về tác gia Nguyễn Minh Châu và cáctruyện ngắn của ông sau 1975, chúng tôi thấy: Nguyễn Minh Châu và cáctruyện ngắn của ông sau 1975 đã được xem xét, nghiên cứu khá sâu sắc, khoahọc, khách quan; nhưng cũng còn một số phương diện vẫn để ngỏ. Chúng tôithấy chưa có một chuyên luận nào đi sâu vào nghiên cứu quan niệm nghệthuật về hoàn cảnh của nhà văn trong tập truyện Chiếc thuyền ngoài xa. 1.2. Nghiên cứu văn học với tư cách là một sáng tạo nghệ thuật đíchthực, thi pháp học đã mở ra nhiều hướng đi vào thế giới nghệ thuật của nhàvăn. PGS.TS. Phạm Mạnh Hùng đã vận dụng một phương diện của lí thuyếtthi pháp để phát hiện ra quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh trong các sáng táccủa một số nhà văn hiện thực giai đoạn 1930-1945. Công trình nghiên cứuThi pháp hoàn cảnh trong tác phẩm của Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng,Nam Cao (Nxb Thanh niên, HN, 2001) đã gợi ý một hướng nghiên cứu mớivề vấn đề hoàn cảnh trong văn học, giúp người đọc hình dung cá tính sáng tạocủa mỗi tác giả được sâu sắc hơn. Công trình này là “Một khởi đâù tốt đẹp,đầy hứa hẹn” (GS Trần Đình Sử), gợi mở cho chúng tôi tìm hiểu thi pháphoàn cảnh trong tác phẩm của những nhà văn khác. 1.3. Với sự trân trọng văn tài và cảm quan nghệ thuật độc đáo củaNguyễn Minh Châu, chúng tôi muốn vận dụng lí thuyết t hi pháp hoàn cảnhvào khám phá quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh của nhà văn trong tậptruyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa (Nxb Tác phẩm mới, H.1987 - in trongtoàn tập Nguyễn Minh Châu, tập III, 2001, Nxb Hội nhà văn), để từ đó gópthêm cái nhìn đầy đủ hơn về tài năng sáng tạo của nhà văn Nguyễn Minh Châu.Đồng thời, việc tìm hiểu vấn đề này còn góp phần thiết thực cho việc giảngdạy một số tác phẩm của Nguyễn Minh Châu trong nhà trường phổ thông.Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 32. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ Vấn đề quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh trong văn học, chúng tôi sẽ đềcập trong phần Mấy vấn đề lí luận về hoàn cảnh (chương 1), vì vậy ở đâychúng tôi chỉ điểm lại lịch sử vấn đề quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh trong15 truyện ngắn thuộc tập truyện Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu. Từ những năm 80 của thế kỉ XX, bắt đầu bằng truyện ngắn Bức tranhnhư là một dấu mốc, các sáng tác của Nguyễn Minh Châu thực sự trở thànhmột hiện tượng văn học có sức hút rất lớn đối với giới nghiên cứu và phêbình. Trong những công trình nghiên cứu về các tác phẩm ở tập truyện trêncủa Nguyễn Minh Châu, đa số đề cập tới phương diện nội dung, những cáchtân nghệ thuật như nhân vật, giọng điệu... Rải rác trong các bài viết có nhữngnhận định tới các yế ...