Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Điều tra, đánh giá nguồn tài nguyên cây thuốc ở Vườn Quốc gia Tam Đảo và vùng đệm làm cơ sở cho công tác bảo tồn và sử dụng bền vững

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn nhằm điều tra các loài cây có giá trị làm thuốc, trong đó có các loài cây bị đe doạ cạn kiệt do người dân địa phương khai thác và sử dụng quá mức. Nghiên cứu thành phần, dạng sống, công dụng chữa bệnh và giá trị kinh tế của chúng để xác định ưu tiên trong công tác bảo tồn. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Điều tra, đánh giá nguồn tài nguyên cây thuốc ở Vườn Quốc gia Tam Đảo và vùng đệm làm cơ sở cho công tác bảo tồn và sử dụng bền vữngBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP NGUYỄN THỊ THÚY VÂN ĐIỀU TRA, ĐÁNH GIÁ NGUỒN TÀI NGUYÊN CÂY THUỐC Ở VƯỜN QUỐC GIA TAM ĐẢO VÀ VÙNG ĐỆM LÀM CƠ SỞ CHO CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ SỬ DỤNG BỀN VỮNG LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Hà Nội, 2008 1 MỞ ĐẦU Việt Nam là một trong những Trung tâm Đa dạng sinh học (ĐDSH) củathế giới, với hệ động, thực vật rất phong phú. Theo thống kê chưa đầy đủ,hiện nước ta có khoảng 10.000 loài thực vật có mạch đã được mô tả, trong đócó đến 1/3 số loài cây cỏ đã và đang được sử dụng để làm thuốc chữa bệnh. Trải qua lịch sử hơn bốn nghìn năm hình thành và phát triển, nhân dânta đã không ngừng tìm tòi, nghiên cứu, tích luỹ kinh nghiệm về mọi mặt trongcuộc sống. Đặc biệt là việc sử dụng các cây cỏ quanh mình để chăm sóc, bảovệ sức khỏe cho bản thân, cho gia đình và cho cả cộng đồng. Do sự khác biệtvề phong tục tập quán, về hệ thực vật mà mỗi dân tộc, mỗi vùng lại có nhữngkinh nghiệm, kiến thức khác nhau trong việc sử dụng cây thuốc nam để chữacác loại bệnh. Trong những năm gần đây, dưới áp lực của phát triển kinh tế và sựbùng nổ dân số nên nguồn tài nguyên rừng nói chung, cây thuốc nói riêngđang bị suy thoái nghiêm trọng. Những cây thuốc có giá trị được thương mạihoá, cung cấp cho các ông thầy thuốc, những công ty dược phẩm với giáthành ngày càng cao. Do vậy chúng đang bị khai thác cạn kiệt. Những cây ítgiá trị hoặc chưa được nghiên cứu cũng bị tàn phá nhường chỗ cho việc sảnxuất nông nghiệp, công nghiệp. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu gây trồng câythuốc còn hạn chế chưa đáp ứng được nhu cầu sử dụng của thị trường cũng lànguy cơ rất lớn đối với sự tồn tại và phát triển của cây thuốc tự nhiên. Các Vườn Quốc gia (VQG) và khu Bảo tồn thiên nhiên (BTTN) gầnnhư là thành luỹ cuối cùng bảo vệ cho tương lai của các loài động, thực vậtnói chung, cây thuốc nói riêng cũng đang bị xâm hại. Trong số đó có VQGTam Đảo, với nguồn tài nguyên phong phú, đa dạng nhưng đang phải đối mặtvới sức ép rất lớn từ nhu cầu cuộc sống của người dân vùng đệm, nơi mà cuộc 2sống còn nhiều khó khăn, thu nhập phụ thuộc một phần lớn vào nguồn tàinguyên rừng. Do đó một yêu cầu cấp bách đặt ra hiện nay là phải bảo tồn và pháttriển được nguồn tài nguyên cây thuốc vốn đang bị suy thoái của VQG TamĐảo. Bên cạnh đó lại phải nâng cao giá trị những kinh nghiệm, kiến thức sửdụng cây thuốc nam cũng như đời sống của người dân vùng đệm. Nhằm góp phần tìm hiểu các loài thực vật làm thuốc, cũng như kinhnghiệm sử dụng cây thuốc của đồng bào dân tộc Dao và Sán Dìu trong vùngđệm VQG Tam Đảo, giúp giải quyết những mâu thuẫn giữa bảo tồn và pháttriển, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Điều tra, đánh giá nguồn tàinguyên cây thuốc ở Vườn Quốc gia Tam Đảo và vùng đệm làm cơ sở chocông tác bảo tồn và sử dụng bền vững”. 3 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU CÂY THUỐC1.1. Tình hình nghiên cứu và bảo tồn cây thuốc ở trên Thế giới Từ khi con người ra đời, loài người đã biết dựa vào rừng để sống.Không chỉ lấy ra từ rừng lương thực, thực phẩm cho cuộc sống hàng ngày,con người còn biết lấy cây rừng làm rau ăn, nấu nước uống, lấy cây rừng làmthuốc chữa bệnh. Trải qua nhiều thế kỷ, các cộng đồng người trên khắp thếgiới đã phát triển những phương thuốc cổ truyền của họ, làm cho các loài câythuốc và công dụng của chúng trở nên có ý nghĩa. Các kinh nghiệm dân gianvề sử dụng cây thuốc chữa bệnh được nghiên cứu ở các mức độ khác nhau tuỳthuộc vào sự phát triển của từng quốc gia. Và cũng từ đó, mỗi châu lục, mỗidân tộc hình thành nên một nền Y học cổ truyền mang nét đặc trưng riêng. Nghiên cứu lịch sử dùng các cây làm thuốc của các dân tộc vùng lãnhthổ được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm và đưa ra nhiều bằng chứng xácthực. Trong cuốn “Lịch sử liên đại cây cỏ” ấn hành năm 1878, CharlesPikering đã chỉ rõ: ngay từ năm 4271 trước Công nguyên (TCN) người dânkhu vực Trung Cận Đông đã sử dụng nhiều loại cây (sung, vả, cau dừa,..v.v.)để làm lương thực và chữa bệnh [43]. Dựa trên các bằng chứng khảo cổ, Borisova B.(1960) chỉ ra rằng, vàokhoảng 5.000 năm TCN, cây thuốc đã được sử dụng rộng rãi và vì vậy là mụctiêu chiếm đoạt (cùng với phụ nữ, các cây lương thực, cây có hoa đẹp) trongcác cuộc chiến tranh giữa các bộ tộc. Như vậy, tầm quan trọng của các câylàm thuốc được loài người nhận thức rất sớm; việc thu thập, nhập nội cácgiống cây thuốc quý được thực hiện ngay từ thời cổ đại bởi các chiến binh[15]. 4 Châu Úc được mệnh danh là cái nôi của nền văn minh cổ xưa nhất trênthế giới. Người ta cho rằng, các thổ dân châu Úc đã định cư ở đây từ hơn60.000 năm về trước và hình thành nên những kiến thức thực tiễn về các loàicây thuốc bản xứ. Nhiều loài trong số này như cây Bạch đàn xanh (Eucalyptusglobulus) duy nhất chỉ có ở châu Úc, vốn được sử dụng rất hữu hiệu trongviệc chữa bệnh. Tuy nhiên, phần lớn kiến thức về dược thảo của thổ dân đã bịmất đi khi người châu Âu đến định cư. Ngày nay, đa phần các dược thảo ởchâu Úc bắt nguồn từ phương Tây, Ấn Độ, Trung Quốc và các nước vùng venThái Bình Dương . Dược thảo ở châu Âu rất đa dạng và phần lớn dựa trên nền tảng của yhọc truyền thống cổ điển. Người đầu tiên phải kể đến là Galen (131-200SCN), một thầy thuốc của Hoàng đế La Mã Marcus Aurelius, có ảnh hưởngsâu sắc đến sự phát triển của các vị thuốc bào chế từ thảo mộc. Ông đã viếthàng trăm cuốn sách và đã được áp dụng trong ngành Y châu Âu hơn 1500năm [1]. Ở thế kỷ I SCN, một thầy thuốc ...