Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu quy luật biến động dòng chảy ở một số lưu vực điển hình của Việt Nam

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn nhằm phát hiện được mối liên hệ giữa đặc điểm lưu vực (độ che phủ rừng, chế độ mưa, diện tích, chu vi, hình dạng lưu vực, độ dốc, độ chênh cao) với quy luật biến động dòng chảy, góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho các giải pháp quản lý và sử dụng bền vững lưu vực. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu quy luật biến động dòng chảy ở một số lưu vực điển hình của Việt NamBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP ----------------------------- NGUYỄN VĂN ĐOÀNNGHIÊN CỨU QUY LUẬT BIẾN ĐỘNG DÒNG CHẢY Ở MỘT SỐ LƯU VỰC ĐIỂN HÌNH CỦA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Hà Nội - 2011BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP --------------------------- NGUYỄN VĂN ĐOÀNNGHIÊN CỨU QUY LUẬT BIẾN ĐỘNG DÒNG CHẢY Ở MỘT SỐ LƯU VỰC ĐIỂN HÌNH CỦA VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý bảo vệ Tài nguyên rừng Mã ngành: 60.62.68 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN QUANG BẢO Hà Nội - 2011 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Lũ lụt và hạn hán là những thiên tai gây thiệt hại nhiều nhất đến đời sốngkinh tế - xã hội mà hàng ngàn đời nay con người đã và đang phải chống chọi vàtìm cách thích ứng. Những tai biến, sự cố môi trường này ngày một diễn ranhiều hơn đặc biệt tại những khu vực có lượng mưa lớn và tập trung. ViệtNam, với 3/4 diện tích tự nhiên là vùng đồi núi, lại nằm trong khu vực khí hậunhiệt đới mưa mùa và được đánh giá là một trong năm quốc gia bị ảnh hưởngnhiều nhất của biến đổi khí hậu toàn cầu, nên hạn hán và lũ lụt là một trongnhững yếu tố đe dọa đến sự phát triển bền vững kinh tế - xã hội của đất nước. Bản chất của lũ lụt và hạn hán là quá trình dâng lên hoặc suy giảm bấtthường của dòng nước mà quá trình này gây thiệt hại về kinh tế, suy thoái môitrường, ảnh hưởng đến đời sống của con người. Các chỉ số phản ánh đặc điểmcủa dòng chảy như: hệ số biến động dòng chảy, tốc độ tăng lũ, hệ số giảm lũ,thời gian trễ lũ, tổng lưu lượng dòng chảy tại các lưu vực có mối quan hệ vớiđặc điểm lưu vực như hiện trạng lớp phủ thực vật, độ dốc, độ chênh cao, diệntích, chu vi, hình dạng và chế độ mưa của lưu vực. Tuy nhiên ảnh hưởng củađặc điểm lưu vực đến dòng chảy là không giống nhau, có những nhân tố ảnhhưởng mạnh và có tính chất quyết định tính chất dòng chảy và có những nhântố có mức độ ảnh hưởng thấp hơn. Việc nghiên cứu ảnh hưởng của lưu vực đối với các chỉ số phản ánh đặcđiểm dòng chảy có ý nghĩa to lớn và là cơ sở khoa học cho các giải pháp quảnlý, sử dụng lưu vực, đặc biệt là việc quy hoạch hệ thống dân sinh, kinh tế-xãhội, dự báo và xây dựng các biện pháp phòng tránh thiên tai, quản lý nguồnnước. Ở Việt Nam, những nội dung nghiên cứu này còn khá mới mẻ, những kếtquả thu được còn hạn chế, các biện pháp quản lý và sử dụng lưu vực còn thiếu 2cơ sở khoa học nên chưa hiệu quả. Để góp phần xây dựng cơ sở lý luận cho cácgiải pháp quản lý và sử dụng lưu vực, đặc biệt là phòng tránh và giảm nhẹ thiêntai, tôi chọn và thực hiện đề tài “Nghiên cứu quy luật biến động dòng chảy ởmột số lưu vực điển hình của Việt Nam”. 3 Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Bản chất của nghiên cứu quy luật biến đổi dòng chảy trên các lưu vựclà nghiên cứu quá trình thủy văn của lưu vực. Hiện nay nghiên cứu vấn đề nàythường được tập trung vào một số nội dung sau:1.1. Trên thế giới1.1.1. Nghiên cứu ảnh hưởng của rừng tới dòng chảy1.1.1.1. Quan điểm về khả năng giữ nước của rừng Vai trò giữ nước của rừng được hiểu là khả năng lưu giữ và tích luỹ nướcở bất kỳ dạng nào - làm tăng lượng nước trong đất, giảm bốc thoát hơi nước,tăng mực nước ngầm, giảm dòng chảy bề mặt, hạn chế xói mòn đất, qua đólàm tăng và ổn định dòng chảy sông suối, cũng như làm sạch nước (Mon-tra-nop, 1960, 1973 - dẫn theo Vương Văn Quỳnh, 1999 [29]; Khanbecop, 1984[14]; Bonell M, 1993 [45]). Khả năng giữ nước của rừng có thể được phản ánh thông qua các tiêuchí như giảm tỷ lệ dòng chảy mặt, tăng lượng nước ngầm, giảm cường độ vàtần xuất xuất hiện lũ trên các sông suối, ổn định dòng chảy giữa các mùatrong năm. Tuy nhiên khả năng giữ nước của rừng có giới hạn, nó phụ thuộcnhiều vào đặc điểm cấu trúc rừng và đặc điểm của đất rừng như (độ xốp, cấutượng đất, tốc độ thấm nước, hàm lượng mùn, độ dày tầng đất). Những đặcđiểm về cấu trúc lớp phủ thực vật, đất và địa hình quyết định dung tích chứanước của rừng và đất rừng (Vu Chí Dân và Vương Lễ Tiên, 2001 [2]).1.1.1.2. Phương pháp nghiên cứu 4 Theo Thomas Dunne (1992) [71], Menachem Agassi (1996) [63], C.A.ACiesiolka và C.W Rose (1998) [48], F.Agus và cộng sự (1998) [51], có haiphương pháp cơ bản để nghiên cứu khả năng giữ nước của rừng: Một là, nghiên cứu lưu vực: K ...