Lý luận về phân cấp và mối quan hệ giữa trung ương với chính quyền địa phương trong phát triển bền vững

Bài viết Lý luận về phân cấp và mối quan hệ giữa trung ương với chính quyền địa phương trong phát triển bền vững trình bày khái niệm quản lý nhà nước và phân cấp; Phân cấp quản lý nhà nước; Cơ sở lý luận và căn cứ pháp lý về mối quan hệ phân cấp giữa trung ương và địa phương; Nguyên tắc, vai trò và ý nghĩa, nội dung phân cấp trong quản lý giữa giữa trung ương và địa phương.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lý luận về phân cấp và mối quan hệ giữa trung ương với chính quyền địa phương trong phát triển bền vững LÝ LUẬN VỀ PHÂN CẤP VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA TRUNG ƢƠNG VỚI CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƢƠNG TRONG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Mai Hữu Bốn Học viện Hành chính Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh Đổi mới cơ chế quản lý nhà nƣớc, sự phát triển nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và xu hƣớng mở cửa, hội nhập quốc tế tạo ra những tiền đề và đòi hỏi phải đổi mới, tăng cƣờng phân cấp quản lý nhà nƣớc giữa Trung ƣơng và chính quyền địa phƣơng nhằm phát huy mạnh mẽ tính năng động, sáng tạo, quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phƣơng các cấp trong quản lý, thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc hiện nay, cần đẩy mạnh phân cấp quản lý nhà nƣớc giữa Trung ƣơng và địa phƣơng, tập trung vào phân cấp nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm giữa Chính phủ và chính quyền tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng trên các lĩnh vực chủ yếu nhất: quản lý quy hoạch, kế hoạch, đầu tƣ phát triển; ngân sách nhà nƣớc; đất đai, tài nguyên; doanh nghiệp nhà nƣớc; hoạt động sự nghiệp, dịch vụ công; tổ chức bộ máy, cán bộ, công chức. Trên cơ sở đó, để tiếp tục phân cấp quản lý nhà nƣớc giữa chính quyền địa phƣơng các cấp (tỉnh - huyện - xã). Phân công, phân cấp là mối quan hệ mật thiết giữa trung ƣơng với chính quyền địa phƣơng trong quản lý nhà nƣớc là một chủ trƣơng lớn, nội dung quan trọng đƣợc đề cập một cách có hệ thống và nhất quán trong các văn kiện của Đảng ta thời gian gần đây. Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng (Khóa VIII) đề ra phƣơng hƣớng ―phân định trách nhiệm, thẩm quyền giữa các cấp chính quyền theo hƣớng phân cấp rõ hơn cho địa phƣơng, kết hợp chặt chẽ quản lý ngành và quản lý lãnh thổ, thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ‖. Từ khóa : Quản lý, quản lý nhà nƣớc, phân cấp, phát triển bền vững 1.Khái niệm quản lý nhà nƣớc và phân cấp 1.1. Quản lý và quản lý nhà nước. Khái niệm Quản lý là một thuật ngữ khá đa dạng và phức tạp, hiện nay có nhiều cách giải thích khác nhau. Theo phƣơng Tây, từ quản lý management có nguồn gốc Italia ―managgiare‖ và bản thân từ này lại đƣợc rút từ chữ La tinh ―manus‖, nghĩa là bàn tay. Theo từ gốc, thực hiện quản lý là ―nắm vững trong tay‖, ―điều khiển bàn tay‖ Quản lý là sự tác động lên một hệ thống nào đó với mục tiêu đƣa hệ thống đó đến trạng thái cần đạt đƣợc. Quản lý là một phạm trù xuất hiện trƣớc khi có Nhà nƣớc với 492 tính chất là một loại lao động xã hội hay lao động chung đƣợc thực hiện ở quy mô lớn. Quản lý đƣợc phát sinh từ lao động, không tách rời với lao động và bản thân quản lý cũng là một loại hoạt động lao động. ―Bất kỳ lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào đó mà đƣợc tiến hành trên quy mô tƣơng đối lớn đều cần có sự quản lý ở mức độ nhiều hay ít nhằm phối hợp những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung... Một nhạc công tự điều khiển mình nhƣng một dàn nhạc cần phải có nhạc trƣởng‖ 1 Nhƣ vậy, quản lý xã hội không phải là sản phẩm của sự phân chia quyền lực, mà là sản phẩm của sự phân công lao động nhằm liên kết và phối hợp hoạt động chung của con ngƣời. Là một phạm trù gắn liền với sự xuất hiện của Nhà nƣớc, quản lý nhà nƣớc ra đời với tính chất là loại hoạt động quản lý xã hội. ―Quản lý nhà nƣớc, hiểu theo nghĩa rộng, là sự tổ chức và quản lý sự vụ hữu quan của mội tổ chức và đoàn thể xã hội. đƣợc thực hiện bởi tất cả các cơ quan nhà nƣớc. Theo nghĩa hẹp, là hoạt động quản lý hành chính do Chính phủ đại diện nhà nƣớc thực thi và đảm bảo bằng sức cƣỡng chế của nhà nƣớc. Nó khác về tính chất với sự quản lý sự vụ hành chính trong toàn thể xã hội, đơn vị xí nghiệp. Quản lý hành chính tồn tại trong đời sống thực tế, đều là sự tổ chức và quản lý sự vụ cụ thể chuyên môn.‖2 Quản lý nhà nƣớc là hoạt động chấp hành và điều hành đƣợc đặc trƣng bởi các yếu tố có tính tổ chức; đƣợc thực hiện trên cơ sở và để thi hành pháp luật; đƣợc bảo đảm thực hiện chủ yếu bởi hệ thống các cơ quan hành chính nhà nƣớc (hoặc một số tổ chức xã hội trong trƣờng hợp đƣợc giao nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc). Quản lý nhà nƣớc cũng là sản phẩm của việc phân công lao động nhằm liên kết và phối hợp các đối tƣợng bị quản lý 1.2. Phân cấp quản lý nhà nước. Hiện nay, có một số quan niệm khác nhau xung quanh khái niệm ―phân cấp‖. Theo một số tác giả, phân cấp chính là phân quyền giữa trung ƣơng và địa phƣơng Phân cấp là phân ra, chia thành các cấp, các hạng. Phân cấp có sự chuyển giao quyền lực quản lý xuống các cấp dƣới để thực hiện cho sát dân và sát tình hình thực tiễn, đồng thời, để giảm bớt khối lƣợng cho cấp trên khỏi phải trực tiếp giải quyết những việc sự vụ. Việc phân cấp phải gắn trách nhiệm với quyền hạn rõ ràng và bảo đảm tính thống nhất từ trung ƣơng đến cơ sở. 1 GS. Đoàn Trọng Truyến (Chủ biên) - Hành chính học đại cƣơng, NXB. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1997, tr. 744. 2 GS Mai hữu Khuê ―Từ điển giải thích thuật ngữ hành chính‖, NXB Lao động năm 2002. HN, tr 601 493 Có quan niệm khác cho rằng, phân cấp có thể theo hai hƣớng: một hƣớng nằm ngang là sự phân chia căn cứ vào sự khác nhau của các công việc của một cấp; hƣớng nằm dọc (thẳng đứng) là sự phân chia theo cơ cấu thứ bậc công việc giữa các cấp khác nhau. Có ý kiến cho rằng, cần phân biệt ―phân cấp quản lý‖ với một số khái niệm gần với nó là phân công, phân nhiệm, phân quyền vì ―phân công và phân nhiệm đều để chỉ sự xác định quyền hạn, trách nhiệm cả theo chiều ngang và chiều dọc. Thông thƣờng, ngƣời ta sử dụng khái niệm phân công để chỉ quan hệ theo chiều ngang với dụng ý phân biệt nó với phân cấp. Nếu phân quyền đƣợc hiểu là ...