Mái cong của kiến trúc Việt

Mái Việt Nam dốc nghiêng từ đường bờ nóc, tiếp giáp của hai mặt phẳng nghiêng của mái và tì lên diềm mái. Còn mái Trung Quốc, mặt phẳng nghiêng hơi võng ở giữa. Nói cách khác mái Việt Nam là mặt phẳng nghiêng còn mái Trung Quốc là mặt cong nằm nghiêng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mái cong của kiến trúc Việt Mái cong của kiến trúc Việt Mái Việt Nam dốc nghiêng từ đường bờ nóc, tiếp giáp của hai mặt phẳng nghiêngcủa mái và tì lên diềm mái. Còn mái Trung Quốc, mặt phẳng nghiêng hơi võng ở giữa.Nói cách khác mái Việt Nam là mặt phẳng nghiêng còn mái Trung Quốc là mặt cong nằmnghiêng. Có lẽ sự khác biệt đó là từ ý đồ thực dụng. Mặt phẳng nghiêng dễ thoát nước và dễthi công. Mái nhà bằng gỗ lợp ngói, dốc nghiêng nghiêng, bốn mái tiếp giáp nhau, cái diềmmái cong lên ở phần cuối theo kiểu “đầu đao lá mái”. Đầu đao là cái đòn tay (hoành) hình chữ nhật, đặt nghiêng trên vì kèo ở sát diềm máivà hớt cong lên ở các góc mái, trên có gắn thêm mảnh ván hình chữ nhật, để đỡ hàngngói cuối cùng. Từ ngoài nhìn vào, hình dáng hớt cong lên giống như lưỡi “đao”, một thứvũ khí lợi hại thuở xưa. Và lá mái, mặt mái cong cong, uyển chuyển, nhẹ như tàu lá, nhờđặc điểm cấu tạo kiến trúc này, mái ngói vẩy cá, ngói mũi hài, ngói ống âm dương… dàyvà nặng trên hệ thống cột bề thế, chắc nịch, cong vút lên ở các góc. Hình khối vững chắctrải ra theo chiều dài, chiều rộng, nhờ nét cong cong tài tình này, mất hẳn dáng lụp xụpnặng nề, hoà nhịp với thiên nhiên. Nói lên khát vọng con người như muốn cất cánh baylên khám phá huyền bí trong mệnh mông vũ trụ. Cố kiến trúc sư Nguyễn Cao Luyện gọilà “nở hoa đao”.Công trình trở nên thanh thoát, nhẹ nhàng, hài hoà trong khối cây xanh đậm. Ngày naytrên đường phố Bắc Kinh (Trung Quốc) không ít những công trình cao tầng, thật lớn, vẫncó nhịp điệu mái cong rất dễ chịu. Nhiều người tưởng dáng mái cong sao chép từ Trung Quốc. Đương nhiên do giaolưu văn hoá, chịu ảnh hưởng lẫn nhau, nhất là với Trung Quốc, nước láng giềng lớn, vănhoá sớm phát triển. Nhưng văn hoá Đại Việt đâu có phải vì thế mà xoá nhoà đặc điểmdân tộc. Hãy thử đi sâu hơn một chút. Mái cong xuất hiện từ lâu lắm rồi. Có tài liệu nói ở Nhật Bản, Trung Quốc thế kỷ thứVII đã thấy hớt nhẹ ở góc mái. Ở ta chưa có nghiên cứu đầy đủ với những luận cứ chínhxác và khoa học, nhưng nhiều lý lẽ để có thể tạm coi sớm hơn nhiều. Cư dân Việt cổ vớinền văn minh Văn Lang, vốn đã thạo nghề sông thuyền có thể là minh chứng. Dựa vàođó, đoán xét hình dáng cong cong con thuyền lại in dấu trong ngôi nhà thân thuộc. Nhiềudi chỉ khảo cổ thấy những viên cuội một mặt hình người, mặt kia hình ảnh lều nhỏ với haicột chống mái hơi cong. Phải chăng từ thời Văn hoá Hoà Bình - Bắc Sơn cách đây hàngvạn năm, nhà sàn mái cong, dáng dấp con thuyền đã là sản phẩm in dấu Việt cổ? Qua ngàn vạn năm mái cong đã được thử thách, phối hợp với kiến trúc cổ và đấtnung, cứ thế đi vào tâm hồn tình cảm của người Việt Nam. Khai thác dáng cong của mái nhà VIệt Nam trong kiến trúc hiện đại, có thể giữnguyên hình dáng, có thể cách điệu, vừa tăng hiệu quả thẩm mỹ, vừa uyển chuyển cốtcách dân tộc, lại giữ vững gạch nối truyền thống: Văn minh Đại Việt – Văn minh Hồ ChíMinh. Gần đây với ý thức quay về cội nguồn, nhiều tác giả đã đưa cái mái ngói cong, hoặckhông cong vào cả những công trình cao mấy chục tầng, có người mái không cong,nhưng cuối bờ nóc, bờ chảy gắn thêm một gờ nhỏ, là một cách điệu cũng dễ nhìn. Tuynhiên có nhiều trường hợp không mấy thành công. Có công trình chỉ một lối vào ngày sátphố đông, làm mái đón sảnh lấn cả ra hè, chỉ riêng quầy đón tiếp ở trong nhà làm các máitreo lợp ngói ống. Nhưng thô bạo nhất là trụ sở Nhà hát Ca Múa Nhạc Hà Nội, phốLương Văn Can. Cả mặt phẳng kính rộng lớn ngay sát hè, được đắp nổi “gác Khuê Văn”to gần bằng thật, làm mái sảnh cứ như muốn đổ sập xuống đầu khách qua đường. Chao ôilà khập khiễng! Cũng không kém phần thô bạo là đầu đao ở mái ngói nhà chính Trung tâm Triển lãmVăn hoá Nghệ thuật Vân Hồ (Hà Nội). Nó ở tầng 2, to đùng, vươn hẳn ra ngoài khônggian, chọc thẳng vào ngôi nhà 7 tầng chính giữa Bộ Xây dựng. Không chỉ phạm thuậtphong thủy, mà thẩm mỹ kiến trúc cũng không thể chấp nhận, nó chướng cảnh, nghịchmắt quá, lại ở nơi trung tâm văn hoá! Có kiến trúc sư khai thác mạnh mẽ dáng mái cong: Nhà hát Chèo, khách sạn RồngVàng trên đường Nghi Tàm (Hà Nội), những chưa phải đã đi vào lòng người, vì nó cổkính quá. Cho nên khai thác vốn văn hoá dân tộc vào thẩm mỹ hiện đại đâu phải chuyệndễ dàng. Trên đây là bài viết “khảo cứu” về mái cong. Những dòng tiếp theo xin mạn phépđưa ra đôi điều nông cạn của tác giả về mái cong của thời đại chúng ta. Ngôi nhà xưa, dù cung điện tôn giáo hay dân gian, do hạn chế kỹ thuật xây dựng, vậtliệu thô sơ, nên đều tổ hợp từ đơn vị “gian”. Nhà ba gian, năm gian, bảy gian… và trênhết là “thước tầm” kì diệu (có nơi gọi là rui mực). Thanh tre già, cứng, đẹp, trên có khắctừng đoạn ngắn, người thợ cả bàn bạc với chủ nhà về quy mô ngôi nhà, độ lớn các thànhphần, xuất phát từ chiếc “thước tầm” ấy. Sau được gác lên giữa hai vì kèo sát mái nhà,như lưu giữ “bản thiết kế”. Sau này sửa chữa, tôn tạo, chỉ căn cứ vào chiếc thước ấy mà có những ...