Masaoka Shiki và haiku cận đại 5

Masaoka Shiki và haiku cận đại 5 ThS. Nguyễn Vũ Quỳnh Như Tổng Lãnh sự quán Nhật Bản tại TP. Hồ Chí Minh 子供がちに kodomo gachi ni Đám trẻ nhỏ クリスマスの人 kurisumasu no vây quanh 集ひけり già Noel. atsuhikeri Ông Sale, Christmas, chai nước có ga (ramune) là những thuật ngữ ngoại lai được du nhập vào Nhật Bản từ thời kỳ hiện đại thể hiện sự giao thoa giữa con người và xã hội. Còn vô quí (không mùa) hoặc có kigo (quý ngữ) đi nữa thì cũng là sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người ở trong đó mà thôi. Bước vào thời...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Masaoka Shiki và haiku cận đại 5 Masaoka Shiki và haiku cận đại 5 ThS. Nguyễn Vũ Quỳnh Như Tổng Lãnh sự quán Nhật Bản tại TP. Hồ Chí Minh 子供がちに Đám trẻ nhỏ kodomo gachi ni クリスマスの人 kurisumasu no vây quanh 集ひけり atsuhikeri Ông già Noel. Sale, Christmas, chai nước có ga (ramune) là những thuật ngữ ngoại lai được du nhập vào Nhật Bản từ thời kỳ hiện đại thể hiện sự giao thoa giữa con người và xã hội. Còn vô quí (không mùa) hoặc có kigo (quý ngữ) đi nữa thì cũng là sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người ở trong đó mà thôi. Bước vào thời kỳ hiện đại, chính nhờ kinh nghiệm của quá trình tìm tòi để đi đến “haiku vô mùa” (muki-haiku) mà quy ước về quý ngữ (kigo) của haiku phát triển tiến bộ hơn, nhận thức về tính hữu ích của kigo trở nên sâu sắc hơn với các chủ trương tiếp theo về quý ngữ (kigo) của thời kỳ Taisho sau đó: phải loại bỏ kigo, kigo có hay không có cũng được, có sử dụng kigo đi nữa cảm thức về mùa cũng không còn được tin cậy. LỜI KẾT Thành quả của Shiki trong cách tân haiku không chỉ nhờ vào những áng thơ haiku bất hủ, mà chính nhờ sự vận động cách tân và quá trình tập hợp haiku đã đưa haiku đi vào quần chúng, trở thành của quần chúng chứ không còn là của giới thượng lưu. Thuật ngữ haiku do quần chúng sáng tác ngày đó nay đã trở thành một thể loại của văn học và phổ biến rộng rãi. Đó chính là thành công của haiku thời kỳ cận đại với công sức không mệt mỏi của Shiki. Đóng góp của Shiki vào con đường phát triển thơ văn là khẳng định được vai trò tiềm tàng của haiku và tanka để hai thể thơ này sánh ngang tầm với các thể loại khác như tiểu thuyết, kịch nghệ… Trong quá trình cách tân thơ ca của Shiki luôn thể hiện một trong các giá trị văn hóa Nhật Bản: cái mới tiếp nối cái cũ từ thời kỳ này sang thời kỳ khác để phát triển chứ không thay đổi hoàn toàn và làm cái cũ mất đi. Shiki luôn đặt sự cân bằng tinh tế giữa các yếu tố trái ngược như hiện thực và tưởng tượng, khách quan và chủ quan, truyền thống và tân thời. Khả năng cân bằng giữa các yếu tố đối nghịch hai trong một là một đặc trưng “nhận thức kép” hay sự chồng xếp lên nhau giữa hai trạng thái đối nghịch: sự cùng tồn giữa cái trước và cái đến sau, giữa yếu tố ngoại lai và tính dân tộc truyền thống để đưa haiku thoát khỏi suy vong, tìm đường phát triển phù hợp với sự phát triển không ngừng của thời đại. Yếu tố đến sau du nhập từ bên ngoài vẫn không làm những gì hiện hữu mất đi mà ngược lại luôn cùng tồn tại để bổ khuyết cho nhau. Đây là đặc tính văn hóa rất Nhật Bản “Kỹ thuật phương Tây linh hồn Nhật Bản”. Thơ haiku của Shiki dù cách tân theo phong cách phương Tây nhưng rất nồng nàn tình yêu quê hương đất nước, lưu giữ lại những gì tốt đẹp của bản sắc văn hóa Nhật Bản. Những bài thơ về tình yêu quê hương, đất nước, con người, văn hóa, lịch sử, tập tục, truyền thống Nhật Bản hầu như là những áng thơ hay nhất của Shiki thể hiện xúc cảm mãnh liệt. Xin giới thiệu ba bài thơ cuối cùng trước khi Shiki mất chan chứa tình yêu quê hương lẫn tình người: 鶏なくや Dưới chân torinaku ya Fuji nhỏ 小富士の麓 tiếng gà gáy kofuji no fumoto 桃の花 momo no hana và cánh hoa đào. 故郷は Ở quê furusato wa nhà いとこの多し còn nhiều anh em họ itoko no ooshi 桃の花 cả momo no hana và hoa đào. 松の根に Dưới gốc cây thông matsu no ne ni 薄紫の usumurasaki no màu tim tím 菫かな một sumire kana khóm hoa cần. Điều đó thể hiện Shiki lĩnh hội được hàng loạt các yếu tố trong cuộc sống với tính hai mặt của nó. Chính nhờ sự kếp hợp nhuần nhuyễn các yếu tố đối nghịch này đã đưa thơ haiku thời kỳ cận đại của Shiki gần gũi với cuộc sống, với người đọc và đây cũng là phong cách sắc thái nổi bật của Shiki __________________ (1), (3), (8) Masaoka Shiki: His Life and Works, Boston, 2002, tr.48; 16; 54. (2), (10) Matsuda Hiromu: 一番やさしい俳句再入門, Daisan Shoten, Ja ...