Mấy kiểu lỗi về dùng từ trên báo chí

Ở đây, chúng tôi muốn nói tới việc dùng từ không hợp với hoàn cảnh giao tiếp. Thông thường, hoàn cảnh giao tiếp được chia thành hai dạng chính là: hoàn cảnh giao tiếp theo nghi thức và hoàn cảnh giao tiếp không theo nghi thức. Hoàn cảnh giao tiếp theo nghi thức thức đòi hỏi ngôn ngữ được sử dụng trong đó phải trang trọng, nghiêm túc, hoàn chỉnh, có tính gọt giũa; còn hoàn cảnh giao tiếp không theo nghi thức ( còn gọi là hoàn cảnh giao tiếp thân mật, không mang tính chính thức xã hội...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mấy kiểu lỗi về dùng từ trên báo chí M Y KI U L I V DÙNG T TRÊN BÁO CHÍ 1. L i v phong cách ây, chúng tôi mu n nói t i vi c dùng t không h p v i hoàn c nhgiao ti p. Thông thư ng, hoàn c nh giao ti p ư c chia thành hai d ng chínhlà: hoàn c nh giao ti p theo nghi th c và hoàn c nh giao ti p không theonghi th c. Hoàn c nh giao ti p theo nghi th c th c òi h i ngôn ng ư cs d ng trong ó ph i trang tr ng, nghiêm túc, hoàn ch nh, có tính g t giũa;còn hoàn c nh giao ti p không theo nghi th c ( còn g i là hoàn c nh giaoti p thân m t, không mang tính chính th c xã h i ) cho phép dùng ngôn t tdo, tho i mái ( th m chí tuỳ ti n ). N u ngư i nói, ngư i vi t không n mv ng i u ó, anh ta d dàng m c l i v phong cách. So v i các ki u l ikhác, ki u l i này nghiêm tr ng hơn ch là nó ít nh t cũng phá v tínhth ng nh t trong gi ng i u chung c a toàn văn b n. y là còn chưa k nnh ng băn khoăn khó tránh kh i c a ngư i c, ngư i nghe v t m vóc vănhoá c a ch th phát ngôn. Dư i ây là m t s ví d l i v phong cách l y t th c ti n báo chí: Ví d 1: Hàng ngày, cô bé h c trò y ngoài vi c tham gia các chương trìnhngư i m u th i trang âm nh c, còn ánh àn pianô ki m ăn khách s nÔmni, Tân Th Gi i . ây là câu văn ư c trích t m t bài báo có gi ng i u trang tr ng cang i tài năng c a m t n ngh s dương c m tr tu i y tri n v ng, v nsinh ra và l n lên trong m t gia ình khá gi và có i u ki n h c hành nnơi n ch n. Vì th t ki m ăn - m t t thu c phong cách kh u ng chdùng trong hoàn c nh giao ti p su ng sã, thân m t - khó mà có th ch pnh n ư c. S là h p lý hơn n u thay nó b ng tăng thu nh p cho gia ình hay có thu nh p riêng, giúp b m ... Ví d 2: Hy v ng r ng bài hát này s g i nh c các anh nh t i nh ng k ni mtrong nh ng ngày làm lính . N u ây là hoàn c nh giao ti p thân m t, g n gũi, trong m t ph m vi h p,thì r t có th c m t làm lính s ch ng làm ai ph i b n tâm. Nhưng câunói trên l i thu c v m t ngư i d n chương trình truy n hình trong bu i giaolưu gi a các ngh s v i các chi n s h i quân, vì th c n ph i thay nó b ngm t c m t khác trang tr ng hơn, ch ng h n: Hy v ng bài hát này s g inh c các anh nh v nh ng k ni m c a nh ng ngày ph c v trong quân ngũ. Ví d 3: Hàn M c T m c dù b h i v th xác nhưng tâm h n d t khoát khôngch u h i cho . Khó có th hình dung ư c r ng câu văn trên l i là câu văn m um tbài báo ca ng i thân th và s nghi p nhà thơ Hàn M c T nhân d p k ni m90 năm ngày sinh c a ông. T h i và c m t tâm h n d t khoát khôngch u h i cho ã t o c m giác là tác gi ang giao ti p trong m t tình hu ngkhông mang tính chính th c xã h i, và do v y, s ca ng i i v i nhà thơmang m t s c thái m a mai, b n c t. Theo chúng tôi, nên thay câu trên b ng Hàn M c T m c dù b b nh n ng v th xác nhưng tâm h n ông v n luônng p tràn c m h ng sáng t o . Ví d 4: Phó Th tư ng Nguy n Công T n nh c nh nhân dân T nh Thái Bìnhph i làm m nh con tôm . Trong th c t , m t b u không khí thân m t, Phó Th tư ng Nguy nCông T n hoàn toàn có th dùng c m t làm m nh con tôm . Tuy nhiên,khi nhà báo ưa l i c a Phó Th tư ng lên các phương ti n thông tin ichúng ( c báo vi t, báo nói, cũng như báo hình ) dư i hình th c trích d ngián ti p, thì c m t ó ch c ch n ph i ư c thay th b ng c m t khác saocho phù h p v i hoàn c nh giao ti p chính th c. M t trong nh ng phươngán có th l a ch n là y m nh hơn n a vi c nuôi tôm . Ví d 5: M t chi n binh Taliban ã ném bom c m t vào m t chi c xe quân sc a M làm 14 ngư i b ch t, hai ngư i b thương . C m t ném bom c m t hi n ang ư c dùng khá r ng rãi trên báochí, nh t là trên truy n hình. Chúng ta u bi t, c m t là m t t Hán -Vi t, mang s c thái trang tr ng; nó th hi n s ng i ca c a ngư i vi t ( hayngư i nói ) i v i hành ng hy sinh thân mình vì chính nghĩa c a ai ó.Và như v y, n u dùng t này nói v hành ng ném bom c a m t chi nbinh Taliban, vô hình trung chúng ta ã kh ng nh r ng mình ng v phíaanh ta, ng h hành ng c a anh ta. i u này có th gây ra nh ng h u qunghiêm tr ng không lư ng trư c ư c. T t hơn h t, nên thay nó b ng nh ngt mang s c thái bi u c m trung tính như t sát hay li u ch t - nh ngt giúp chúng ta ph n ánh chính xác th c t khách quan mà không l rõthái c a mình. 2. L i v nghĩa c a t M i t , khi ư c dùng, ph i bi u t chính xác n i dung c n th hi n, t clà nghĩa c a nó ph i thích h p nh t v i i u nh nói. N u ngư i nói hayngư i vi t không áp ng ư c yêu c u này, phát ngôn c a h s tr nênkhó hi u ho c b hi u sai. Nhìn chung, vi c dùng t không úng nghĩa thư ng g p trong m t s cáctình hu ng cơ b n như: ngư i nói ( ngư i vi t ) không n m ch c nghĩa c at , nh t là các t Hán - Vi t, các thu t ng khoa h c; ho c gi anh ta n ...