MỐI QUAN HỆ GIỮA NGHỆ THUẬT ÂM NHẠC VÀ NGHỆ THUẬT SÂN KHẤU TRONG OPERA

Trong sân khấu luôn có sự tham gia của nghệ thuật âm nhạc. Từ những hình thức sơ khai của sân khấu như các trò diễn, các hình thức kể chuyện sử thi của các dân tộc trên thế giới… đến các hình thức sân khấu lớn như kịch nói của phương Tây; Tuồng, Chèo, Cải lương của Việt Nam… đều có mặt của âm nhạc. Thậm chí, có người còn cho rằng, một vở kịch dù nhỏ đến đâu nếu như không có sự tham gia của âm nhạc thì có thể nói đó là một tác phẩm hoàn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MỐI QUAN HỆ GIỮA NGHỆ THUẬT ÂM NHẠC VÀ NGHỆ THUẬT SÂN KHẤU TRONG OPERA M I QUAN H GI A NGH THU T ÂM NH C VÀ NGH THU T SÂN KH U TRONG OPERA Trong sân kh u luôn có s tham gia c a ngh thu t âm nh c. T nh ng hình th c sơ khai c a sân kh u như các trò di n, các hình th c k chuy n s thi c a các dân t c trên th gi i… đ n các hình th c sân kh u l n như k ch nói c a phương Tây; Tu ng, Chèo, C i lương c a Vi t Nam… đ u có m t c a âm nh c. Th m chí, có ngư i còn cho r ng, m t v k ch dù nh đ n đâu n u như không có s tham gia c a âm nh c thì có th nói đó là m t tác ph m hoàn ch nh. Trong sân kh u luôn có s tham gia c a ngh thu t âm nh c. T nh ng hình th c sơ khai c a sân kh u như các trò di n, các hình th c k chuy n s thi c a các dân t c trên th gi i… đ n các hình th c sân kh u l n như k ch nói c a phương Tây; Tu ng, Chèo, C i lương c a Vi t Nam… đ u có m t c a âm nh c. Th m chí, có ngư i còn cho r ng, m t v k ch dù nh đ n đâu n u như không có s tham gia c a âm nh c thì có th nói đó là m t tác ph m hoàn ch nh. Trong nh ng hình th c sân kh u sơ khai như K khan c a các dân t c Tây Nguyên, Đ đ t đ nư c c a dân t c Mư ng thư ng có các nh c c gõ, nh c c hơi... đ m theo. Tuy đó có th không có các làn đi u hát, nhưng có y u t hát trong các câu k thơ hay có th nói đó là nh ng câu hát thơ mang tính ngâm ng i. Trong sân kh u k ch nói, âm nh c thư ng tham gia vào các ph n m màn, k t thúc, làm nh c n n, nh c chen, nh c chuy n màn, chuy n c nh… góp ph n t o hình tư ng, tăng thêm tính k ch và nhi u khi còn có nh ng ti t m c âm nh c hoàn ch nh đ miêu t tâm tr ng nhân v t ho c làm n n b sung cho tình ti t k ch. Thí d , trong v k ch nói Pergun, nh c sĩ Edvard Grieg đã vi t ph n âm nh c như nh ng ti t m c âm nh c hoàn ch nh, trong đó giai đi u đ y ch t thơ đ p như hoa đ ng n i c a bài hát “Khúc hát nàng Solvei” (làm n n cho c nh Solvei tóc b c tr ng đ ng trên b bi n ch đón Pergun tàn t tr v và ch t trong vòng tay c a Solvei) đã làm cho ngư i xem ph i xúc đ ng. Ph n âm nh c c a v k ch Pergun sau này đã đư c Grieg tách ra vi t thành t khúc (suite) cho dàn nh c giao hư ng và là m t trong nh ng t khúc xu t s c c a âm nh c lãng m n th k XIX. Còn trong Tu ng, Chèo và C i lương thì gi a âm nh c sân kh u khó có th nói ngh thu t nào là chính và ngh thu t nào là ph . Vì th , có th kh ng đ nh trong sân kh u luôn có vai trò c a âm nh c. V y trong opera, m t ngh thu t đ nh cao c a âm nh c bác h c chuyên nghi p thì sân kh u có vai trò như th nào? Opera ra đ i châu Âu, đư c đánh d u trong s nghi p sáng tác c a các nh c sĩ ngư i ý cu i th k XVI đ u th k XVII v i tác ph m đ u tiên là Dafné c a Peri (1560 – 1633) sáng tác năm 1594. Quá trình phát tri n c a l ch s opera cũng là quá trình c a nh ng quan ni m khác nhau v vai trò c a âm nh c và k ch trong ngh thu t này. Có th nói, c i ngu n xa xưa c a opera xu t phát t bi k ch c đ i Hy L p - ngh thu t t ng h p k t h p sân kh u v i thơ ca, nh c và múa, m đ u cho các v bi k ch thư ng có s tham gia c a m t dàn h p xư ng. G n hơn n a là t các tích trò hay còn g i là trò di n trong n n âm 1. nh c c a các hi p sĩ th k XI th i Trung c Các hi p sĩ di n các trò theo m t n i dung tích truy n nào đó và sáng tác các bài hát theo trình t c a tích truy n. Có m t tác ph m là “Trò di n v Robin và Marion” đã đư c trình di n đ n t n th k XV và theo sách L ch s âm nh c th gi i do Nguy n Xinh biên so n đã cho r ng đó là m t trong nh ng “ hình nh báo hi u cho s ra đ i c a nh c k ch thông t c Pháp sau này” 2. Tuy nhiên, bi k ch c đ i và các trò di n trên, ngh thu t sân kh u đóng vai trò ch y u. Đ n các th lo i như ca c nh hay ca k ch sau này thì âm nh c đã chi m m t v trí quan tr ng. các th lo i này, âm nh c g n bó h u cơ v i sân kh u. Âm nh c không còn đóng vai trò đ m n a mà đư c c u trúc thành các ti t m c thanh nh c. Đ c bi t, âm nh c trong ca k ch không ch g m các ti t m c mà còn c u trúc thành các trư ng đo n, th m chí xuyên su t toàn b quá trình phát tri n c a v k ch và có c nh ng y u t t a như hát nói trong opera. Đi u đó ch ng t ca c nh và ca k ch là nh ng ngu n g c tr c ti p c a opera. Có th l y ngay các ca k ch c a Vi t Nam làm thí d cũng đ đ ch ng minh cho đi u đó. Trong v ca k ch “ Sóng c không ngã tay chèo” c a Đ Nhu n, tác gi đã dùng mô-tip và ch t li u chèo B c b làm s i ch xuyên su t tác ph m. Sau này, v opera Vi t Nam đ u tiên Cô Sao chính là k t qu c a m t quá trình sáng tác nhi u tác ph m ca c nh và ca k ch c a nh c sĩ Đ Nhu n. Ngh thu t opera th gi i th c s đư c đánh d u b ng Dafné c a Peri, nhưng Dafn không còn t ng ph n n Eurydice (1600), cũng c a Peri, đư c coi là m t trong hai tác ph m đ u tiên. Trong Eurydice n i dung c t truy n đư c d n d t b ng l i d n chuy n, và ...