Một số kinh nghiệm quốc tế về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên

Trong bài viết này, chỉ đề cập đến một số kinh nghiệm liên quan trực tiếp đến các hoạt động về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của nước ta thông qua ba hoạt động chủ yếu của Tổ chức Giáo dục - Khoa học- Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) để hỗ trợ các nước thành viên trong việc bảo vệ di sản văn hóa kể từ khi thành lập năm 1945.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số kinh nghiệm quốc tế về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa và thiên nhiênNguyn Quc H•ng: Mt s kinh nghim...10MỘT SỐ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀBẢO VỆ VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢNVĂN HÓA VÀ THIÊN NHIÊNPGS. TS. NGUYN QUC HÙNG*1- Mở đầuNghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về bảo vệ vàphát huy giá trị di sản văn hóa là một vấn đề lớn,bao gồm nhiều bình diện, từ các hoạt động vĩ môcho đến các công việc cụ thể. Trong bài viết này,chúng tôi chỉ đề cập đến một số kinh nghiệm liênquan trực tiếp đến các hoạt động về bảo vệ và pháthuy giá trị di sản văn hóa của nước ta thông qua bahoạt động chủ yếu của Tổ chức Giáo dục - Khoahọc- Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) để hỗtrợ các nước thành viên trong việc bảo vệ di sảnvăn hóa kể từ khi thành lập năm 1945 là:- Khuyến khích trao đổi thông tin về vấn đề bảovệ di sản;- Hỗ trợ các hoạt động giữ gìn và bảo tồn cụ thể;- Đảm trách các hoạt động quy chuẩn, nhưchuẩn bị các Công ước quốc tế, đó là các thỏathuận quốc tế nhằm củng cố tinh thần đoàn kếtquốc tế và tạo điều kiện hợp tác. Các Công ướcquốc tế buộc các nước khi đã ký kết phải tôn trọngcác thỏa thuận trong việc giải quyết một vấn đềcụ thể.Trước khi chưa hội đủ điều kiện ban hành Côngước, UNESCO đã xây dựng một số Khuyến nghị vềviệc bảo vệ di sản văn hóa.Đối với việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản vănhóa thế giới, bên cạnh tổ chức UNESCO còn có cáctổ chức phi chính phủ mang tính chất hội nghềnghiệp, như Hội đồng quốc tế về di tích và di chỉ(The International Council for Monuments andSites- ICOMOS), Hội đồng quốc tế về bảo tàng (International Council of Museums - ICOM)… Các tổchức này hoạt động nhằm bảo vệ quyền lợi cho* Phó Cc trng Cc Di sn văn hóađồng nghiệp trên toàn thế giới và đưa ra nhữngHiến chương hướng dẫn hoạt động nghề nghiệp.Các Hiến chương này không có tính pháp lý nhưcác Công ước của UNESCO nhưng đã ảnh hưởngrất lớn đến hoạt động quốc tế về bảo vệ và pháthuy giá trị di sản văn hóa ở nước ta. Các tổ chức nàyđã được mời làm tư vấn cho Ủy ban Di sản thế giớitrong việc thẩm định các hồ sơ đề cử di sản thế giớivà hướng dẫn thực hiện Công ước của UNESCO.Để thực hiện nhiệm vụ quốc tế của mình về bảovệ di sản văn hóa và thiên nhiên, UNESCO và các tổchức tư vấn đã ban hành nhiều Công ước (Convention), Hiến chương (Charter) và Khuyến nghị(Recomment). Dưới đây xin giới thiệu sơ bộ về mộtsố Hiến chương, Công ước liên quan mà Việt Namđã phê chuẩn, tham gia, hoặc được áp dụng nhiềutrong công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản vănhóa, sự cập nhật, bổ sung nội dung của các văn bảntrên trong quá trình triển khai, qua đó rút ra nhữngbài học kinh nghiệm trong việc vận dụng và thamgia các hoạt động quốc tế về bảo vệ di sản văn hóacủa nước ta.Đầu tiên phải kể đến Hiến chương Athens về tubổ các công trình lịch sử, được thông qua tại Hộinghị quốc tế lần thứ nhất của các nhà kiến trúc vàkỹ thuật về di tích lịch sử tại Athens năm 1931 vàđược Hội đồng Hội quốc liên (Assemble of Leagueof Nations) thông qua năm 1932. Hội nghị lần thứhai được tổ chức tại Venice vào năm 1964 và cho rađời bản Hiến chương Venice về bảo tồn và phục hồicác công trình tưởng niệm và địa điểm (International Charter for the Conservation and Restorationof Monuments and Sites). Bản Hiến chương nàythay thế Hiến chương Athens, trong đó có mộtđiều khoản thúc đẩy UNESCO thành lập tổ chức HộiS 3 (44) - 2013 - L› lun chungđồng Quốc tế về các di tích và di chỉ (InternationalCouncil on Monuments and Sites - ICOMOS). BảnHiến chương gồm 16 điều, thiết lập nên nhữngchuẩn mực về công tác bảo quản, phục hồi vànhững khái niệm về bảo dưỡng và đánh giá giá trịcủa những kỹ thuật tu sửa đã được áp dụng. Tuynhiên, những nội dung quy định của bản Hiếnchương ngay khi ra đời đã tỏ ra có nhiều hạn chếkhi đem áp dụng vào thực tế, nhất là đối với cáccấu trúc không phải là công trình tưởng niệm (nonmonumental) và mang tính đặc thù địa phương(vernacular), không phù hợp trong việc bảo tồntính đặc trưng của các khu cư trú ở đô thị và nôngthôn cũng như không thể trở thành định hướngcho thực tiễn phong phú của các vấn đề mang tínhkhu vực riêng. Chính vì sự thiếu hoàn hảo của Hiếnchương Venice, nên đã có nhiều nước, khu vực vàlĩnh vực chuyên môn đề xuất những văn kiện mớicho phù hợp với hoạt động bảo tồn di sản văn hóacủa mình. Trước sự xuất hiện của những văn kiệnquốc tế mới đe dọa đến giá trị và hiệu lực pháp lýcủa Hiến chương Venice, nên vào năm 1978, ICOMOS đã tổ chức cuộc họp của Đại Hội đồng tại Mátxơ-cơ-va để đánh giá lại bản Hiến chương Venice.Trong cuộc họp đó, Đại Hội đồng ICOMOS vì nhữnglý do tế nhị, đã bác bỏ những đề nghị xem lại nộidung bản Hiến chương Venice mà coi đó như mộtvăn bản gốc, đồng thời đưa ra đề xuất, cho phépban hành những văn bản quốc tế phù hợp với từngkhu vực, từng lĩnh vực chuyên ngành cụ thể, để bùvào những thiếu hụt của bản Hiến chương Venicenăm 1964 khi thấy cần thiết. Quyết định đó củaICOMOS là m ...