MỘT SỐ NGUYÊN LÝ VỀ ĐỘC CHẤT HỌC MÔI TRƯỜNG

Độc chất học môi trường là một ngành khoa học trẻ phát triển nhanh trong 40 năm qua. Độc chất học môi trường liên quan đến việc nghiên cứu nguồn gốc, con đường, sự chuyển hóa và ảnh hưởng của các hóa chất nguy hại trong môi trường. Nghiên cứu ảnh hưởng nguy hại mở rộng bắt đầu từ cá thể và quần thể sinh vật cho đến hệ thống sinh thái. Nghiên cứu ảnh hưởng độc của các chất gây ô nhiễm môi trường thật sự bắt đầu từ thập niên 60. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MỘT SỐ NGUYÊN LÝ VỀ ĐỘC CHẤT HỌC MÔI TRƯỜNGTS. Lê Quốc TuấnKhoa Môi Trường và Tài Nguyên, ĐH Nông Lâm TP.HCMChương 2.MỘT SỐ NGUYÊN LÝ VỀ ĐỘC CHẤT HỌCMÔI TRƯỜNG2.1. Các nguyên lý về độc chất liên quan đến hóa chất trong môi trường, công nghiệp và trong tự nhiên Độc chất học môi trường là một ngành khoa học trẻ phát triển nhanhtrong 40 năm qua. Độc chất học môi trường liên quan đến việc nghiên cứu nguồngốc, con đường, sự chuyển hóa và ảnh hưởng của các hóa chất nguy hại trongmôi trường. Nghiên cứu ảnh hưởng nguy hại mở rộng bắt đầu từ cá thể và quầnthể sinh vật cho đến hệ thống sinh thái. Nghiên cứu ảnh hưởng độc của các chấtgây ô nhiễm môi trường thật sự bắt đầu từ thập niên 60. Vào những năm đầu tiêncủa ngành nghiên cứu độc chất học môi trường, các nhà khoa học quan tâm đếnviệc sử dụng các hóa chất, hoặc hỗn hợp hóa chất có khả năng gây độc đặc biệt làcác hợp chất có nguồn gốc từ arsen và thủy ngân. Trước đây, hầu như việc ápdụng arsen và thủy ngân đều mang tính tích cực bởi vì “tiện ích” của chúng nhưlà một chất độc để giả quyết các vấn đề cá nhân và chính trị. Những người nghiên cứu về độc chất đầu tiên phải kể đến là các nhà vậtlý và giả kim. Một nhà vật lý người Thụy sĩ Paracedsus (1499-1541) đặc biệt nổitiếng với công thức tính mối tương quan giữa nồng độ và phản ứng. Ông đã quansát những bệnh nhân nhiễm độc ở nồng độ thấp thì thấy nó có tác dụng tích cực,trái lại ở nồng độ cao thì phát hiện ra hiện tượng nhiễm độc. Nhà vật lý tiếp theolà Orfila (1787-1853). Ông đã đăng tải một công trình quan trọng về độc tính củacác hợp chất tự nhiên, trong đó mô tả mối tương quan hiện tượng nhiễm độc củabệnh nhân và thành phần các hóa chất có trong cơ thể của người bệnh (các mô).Sau đó ông đã nghiên cứu các hoạt tính của kháng thể và cho rằng cơ thể conngười có thế đào thải các độc chất. Sau đó, nhiều công trình nghiên cứu về độcchất đã được thực hiện trên độc vật. Và cũng từ đó, ngành độc chất học đượcxem như là một ngành khoa học. Cho đến giữa thế kỷ 19, khi có sự phát triểnvượt bậc của hóa học, cùng với việc mở rộng quá trình tách chiết các hóa chất tựnhiên và sản xuất những hợp chất nhân tạo mới, ngành độc chất bước qua mộtgiai đoạn phát triển mới. Cho dù độc chất học phát triển nhanh, nhưng vẫn dựaTS. Lê Quốc TuấnKhoa Môi Trường và Tài Nguyên, ĐH Nông Lâm TP.HCMvào 2 nền tảng sau: 1. Kiểm nghiệm các loại dược phẩm mới 2. Xác định ảnh hưởng độc tiềm ẩn từ các hợp chất tự nhiên và nhân tạo. Kỷ nguyên này đánh giá sự khởi đầu của độc ngành độc chất học côngnghiệp, liên quan trực tiếp đến sức khỏe công nhân và nơi làm việc. Trong suốtquá trình phát triển hóa học, người ta đã nhận diện được độc chất học động vật ởChâu âu và Bắc Mỹ do một lượng lớn hóa chất được sử dụng đã gây nên sự chếtcủa sinh vật hoang dã. Sự ô nhiễm môi trường đã khiến nhiều chính phủ phải cónhững chính sách phù hợp để đánh giá và kiểm soát các chất gây ô nhiễm tiềmnăng trong nước thải công nghiệp. Tuy nhiên, cho đến năm 1962, một cuốn sáchcủa Carson với tiêu đề “Mùa Xuân thầm lặng” (Silent Spring), một sự nhận diệnvề độc tính môi trường, được xuất bản. Cuốn sách mô tả ảnh hưởng của các hóachất độc hại lên đời sống hoang dã, hay còn gọi là sự biến mất của các loài chimven các dòng sông. Cuối thập niên 60, Truhaut sử dụng thật ngữ “Độc học sinh thái”(Ecotoxicology) để mô tả ngành nghiên cứu về độc tính môi trường. Truhaut đãđịnh nghĩa độc học sinh thái như là một nhánh của độc chất học mà nó tập trungvào ảnh hưởng độc của các hợp chất tự nhiên và nhân tạo lên cơ thể sống.Truhaut chính thức phân biệt giữa độc học truyền thống và độc học sinh thái vàmô tả độc tính sinh thái qua các bước sau: 1. Sự thâm nhập, phân phối và số phận của các chất gây ô nhiễm trong môi trường 2. Sự thâm nhập và số phận của các chất gây ô nhiễm trong sinh vật của hệ sinh thái 3. Các ảnh hưởng có hại của hóa chất lên các cấu thành của hệ sinh thái (bao gồm cả con người) Mỗi một giai đoạn đều phức tạp bởi sự chuyển hóa hữu sinh và vô sinhcủa các hợp chất ban đầu. Đến giữa thập niên 70 các nhà khoa học bắt đầu nhậnra rằng kiểm soát độc chất trong môi trường phải từ các nguồn do con người tạora, qua việc thu thập số liệu về số lượng các hợp chất trong môi trường đất vànước.TS. Lê Quốc TuấnKhoa Môi Trường và Tài Nguyên, ĐH Nông Lâm TP.HCM Trước khi đánh giá ảnh hưởng sinh học của độc chất, chúng ta cần nhậnbiết cấu tạo của hợp hóa chất, các cơ chế mà qua đó chất gây ô nhiễm đi vào vàdi chuyển trong cơ thể sinh vật, sự chuyển hóa vô sinh và hữu sinh các hợp chấtban đầu, tính chất của các phản ứng trong cơ thể sinh vật và sự thay đổi thuộctính vật lý và sinh lý của chất gây ô nhiễm. Trong thời gian này, nhiều nhà khoahọc nhận thấy rằng chỉ qua việc định lượng thì chưa đủ để xác định và mô tả cácvấn đề của độc chất. Sự phát triển các mô hình hóa lý về đặc tính chất l ...