Một số vấn đề về phát triển năng lực tư duy phản biện của sinh viên đại học hiện nay

Vấn đề phát triển năng lực tư duy phản biện của sinh viên là một nội dung quan trọng trong quá trình nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường đại học hiện nay. Bài viết trình bày và phân tích các nhân tố tác động đến quá trình phát triển này, làm cơ sở để đưa ra các giải pháp thiết thực nhằm phát huy tính hiệu quả trong phát triển năng lực tư duy phản biện của sinh viên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số vấn đề về phát triển năng lực tư duy phản biện của sinh viên đại học hiện nay JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2017, Vol. 62, Iss. 4, pp. 165-173 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DOI: 10.18173/2354-1075.2017-0069 MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ DUY PHẢN BIỆN CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC HIỆN NAY Bùi Ngọc Quân Khoa Triết học Mác - Lênin, Trường Đại học Chính trị Tóm tắt. Vấn đề phát triển năng lực tư duy phản biện của sinh viên là một nội dung quan trọng trong quá trình nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường đại học hiện nay. Bài viết trình bày và phân tích các nhân tố tác động đến quá trình phát triển này, làm cơ sở để đưa ra các giải pháp thiết thực nhằm phát huy tính hiệu quả trong phát triển năng lực tư duy phản biện của sinh viên. Từ khóa: Tư duy phản biện, năng lực tư duy phản biện, phát triển năng lực tư duy phản biện, sinh viên. 1. Mở đầu Hiện nay, giáo dục đại học đang có những đổi mới tích cực theo định hướng Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố căn bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. . . .” [1]. Để nâng cao chất lượng đào tạo, quá trình dạy học đại học không chỉ dừng lại ở việc trang bị kiến thức, mà còn nhằm phát triển năng lực tư duy, năng lực thực hành của sinh viên. Trong đó, năng lực tư duy phản biện có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp sinh viên nâng cao khả năng vận dụng tri thức đã học vào xem xét, đánh giá vấn đề học tập một cách đầy đủ, chính xác, linh hoạt và sáng tạo. Với tư cách là một loại hình tư duy, tư duy phản biện đã được hình thành rất lâu đời từ ngay trong nền triết học Hy Lạp cổ đại và nó liên tục được bổ sung, phát triển như một nhu cầu tất yếu của nền văn minh phương Tây. Ở nước ta, gần đây đã có một số tài liệu nghiên cứu và bài báo bàn về các phương pháp dạy học đề cập đến tư duy phản biện, tuy nhiên chưa khái quát thành hệ thống lí luận về phát triển năng lực tư duy phản biện như: GS Nguyễn Cảnh Toàn [2], GS.TS Huỳnh Hữu Tuệ, PGS.TS Trần Kiều [3], PGS.TS Trần Thị Tuyết Oanh [4], ThS Đỗ Kiên Trung [5]... Thực tế giáo dục đại học hiện nay cho thấy, sinh viên vẫn tồn tại một số mặt hạn chế về năng lực tư duy phản biện như: tính tích cực học tập chưa cao; việc nắm kiến thức chưa chắc; kĩ năng phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa chưa tốt; khả năng phản biện trong đại bộ phận sinh viên còn hạn chế, còn có thái độ thụ động trong học tập... Bên cạnh đó, phần lớn trong các giờ học, giảng viên vẫn theo phương pháp truyền thụ một chiều, “thầy đọc - trò ghi”, thiếu sự tương tác, phản biện giữa thầy và trò, ít khơi dậy tính phản biện vấn đề học tập cho người học... Do vậy, tác giả tiếp cận và luận giải vấn đề phát triển năng lực tư duy phản biện với tư cách là một mục tiêu Ngày nhận bài: 25/2/2017. Ngày nhận đăng: 18/4/2017. Liên hệ: Bùi Ngọc Quân, e-mail: ngocquan20@gmail.com 165 Bùi Ngọc Quân quan trọng của quá trình đào tạo, đồng thời, là vấn đề có ý nghĩa cấp thiết cả về lí luận và thực tiễn, góp phần tạo nên nguồn nhân lực có chất lượng cao đáp ứng yêu cầu xây dựng đất nước hiện nay. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Khái niệm năng lực tư duy phản biện Bàn về tư duy phản biện (Critical thinking), có nhiều cách hiểu khác nhau, như đây là loại tư duy nhằm chỉ ra những điều sai trái để tỏ thái độ không đồng tình hoặc lên án về vấn đề nhất định; hay đó là khả năng đưa ra nhiều phương cách giải quyết một vấn đề... Tuy vậy, cần hiểu tư duy phản biện là khả năng nhìn nhận, nắm bắt vấn đề ở nhiều góc độ, tìm ra lập luận sai, dẫn chứng không chính xác để tìm ra tính chân thực của thông tin, dựa trên kiến thức đã biết và đưa ra cách giải quyết vấn đề của chủ thể nhận thức. Xét về bản chất, tư duy phản biện là một quá trình tư duy biện chứng, là khả năng hoạt động trí tuệ cần thiết của chủ thể trong xem xét, phân tích, đánh giá, tổng hợp và so sánh thông tin với thái độ hoài nghi tích cực, lập luận và minh chứng lập luận đó bằng những thông tin tin cậy, đưa ra kết luận thuyết phục, phù hợp với thực tiễn và quy luật lôgíc. Tư duy phản biện là một bộ phận cấu thành năng lực tư duy, đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với nhận thức và hoạt động thực tiễn của sinh viên đại học. Loại hình tư duy này rất cần thiết cho quá trình tìm tòi, khám phá và vươn tới tri thức khoa học của sinh viên. Nếu được quan tâm đúng hướng, tư duy phản biện sẽ góp phần phát triển trí tuệ của sinh viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ở nước ta hiện nay. Với tư duy phản biện, sinh viên sẽ phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của bản thân trong học tập nhằm bảo đảm chất lượng và hiệu quả giáo dục đại học. Tư duy phản biện giúp họ có cái nhìn tích cực, tránh cái sai, cái lạc hậu để hướng đến cái mới, tiến bộ hơn, tốt hơn; c ...